هونەر ڕایەڵی سۆز
نیگار هونەرێكە هەر زوو ناسنامەی فرە ڕەهەندی نیگاركێش دەخاتە ڕوو. ڕەگەزەكانی ئەم هونەرە بە گوێرەی هزر و هۆش و هەست و نەستی هونەرمەند گەڵاڵە دەبن، ئەمانەش تێكڕا لە ژینگە و دەوروبەرەوە سەرچاوە دەگرن. ئیدی هەرچەندی بینەر بیەوێت ڕەگەزەكانی تابلۆ، هێما و مەبەستەكانی ئەفرێنەرەكەیان فەرامۆش بكات، ناتوانێت ناوەرۆكی گوتاری دیدەییانەی هونەر بشێوێنێت، بۆ كەسێك مەبەستی بێت بیخوێنێتەوە، یان شرۆڤەی بكات و چێژی لێ وەربگرێت، هەوڵی بەرهەڵستكاری گوتار و دژەكەی، سەبارەت بە بینەری زرنگ بێ ئاكام دەبێت، چونكە پەیامی هونەر هێندە ڕوون و ئاشكرایە، دوای هەزاران ساڵیش بێت، دیزە بە دەرخۆنە ناكرێت.
تاریق كارێزی
دلێر محەمەد شەریف یەكێكە لەو هونەرمەندانەی كوردستان، لە خەمڵاندنی پێكهاتەی گوتاری دیدەییانەی خۆیدا سەركەوتوو بووە. لە چوارچێوەی خوێندنەوەیەكی ڕیالیستانە بۆ كۆمەڵگەی كوردەواری، توانیویەتی ڕەگەزەكانی هونەری خۆی گەڵاڵە بكات، لە هەڵبژاردنی ڕەنگ، گرد و كۆ كردنەوەی فیگەر و داڕشتنی تان و پۆی تابلۆدا، بە ڕەوان زمانی ستاتیكایەكی زۆر خۆماڵیانە دێتە گۆ. زمانێك كە لە هەست و نەستی مرۆڤی كوردستانییەوە نزیكە، بۆ بینەرێكی غەیرە كوردیش، گوتارێكی چڕ و پڕە، لە بە جۆش هێنانی ئەندێشەی هەموو بینەرێك، هونەرەكەی كارا خۆی دەنوێنێت. لەمەشدا دلێر بە ئاقاری هەمان ڕەوتی سنە (هونەرمەندانی شاری سنەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان)دا دەچێت. هەنگاوی هەردوو لاش بە ئاراستەی گەڵاڵە كردن و سەرخستنی ڕەوتێكی كوردستانیانەی هونەر دەچێت.
ئەو لە ژیانی خەباتی شاخەوە هێما و فیگەری هەڵبژاردەی خۆی لە گوندەواری كوردستان چنیوەتەوە. بۆ نموونە فەرەنجی و سندووقی ماڵان، قەلەڕەش و پەڕەسێلكە، پۆشاكی كوردی و لە ئەفسانەشەوە گای بە سیمبوڵ هەڵبژاردووە. ئەمانە هێماگەلێكن شارستانیەت و كولتووری دێرینی نەتەوەیەك، بە هەردوو دیوی ماددی و واتاییەوە، دەنوێنن.
پەیوەست بە بڕگەی یەكەم، هونەرمەند ئەو گۆڕانەی سەرەتا لە شاردا بەسەر ژیانی كۆمەڵگەدا دێت، لە نێو تابلۆكانیدا بەرجەستەی كردووە. لەم گۆشەیەوە دەكرێت خوێندنەوەیەك بۆ ناوەرۆكی بەرهەمەكەی، لە ڕووی كۆمەڵایەتی و هزری و شارستانییەوە بكەین. بۆ نموونە، لە تابلۆیەكدا خوێندنەوەیەكی ڕواڵەتی (سیمانەوازی) بۆ ڕوانینی سێ نەوە دەكات، لە ڕێی پیشاندانی ستایلی جل و پۆشاكی نەوەكانەوە، گۆڕانی دید و بۆچوون دەخاتە ڕوو، ئەگەر لە مرۆڤەكانی نێو تابلۆكەش ورد ببینەوە، تێدەگەین، لە چوارچێوەی ئەو گۆڕانەی كۆمەڵ دەگرێتەوە، ململانێ و دژە بۆچوون لە نێو هەر نەوەیەكدا بەدی دەكرێت، لەو نێوەندەشدا جڤاك لە وەرچەرخان و گەردانی گۆڕانكاری بەدەر نابێت. نوێ دێت و كۆن ڕادەماڵێت. لە نێو گەردانی ئەو هاوكێشەیەشدا، یاد و یادەوەریی مرۆڤ (وەك تاك و جڤاك)، بە شێوەیەك لە شێوەكان، زامدار دەبێت، هەستی دۆڕاندن و لەدەست چوون، گیان و هەستی مرۆڤ دەتەنێتەوە. ئەمەش لە نێو هونەر و وێژەدا وەك نوستالیژا ڕەنگ دەداتەوە.
تابلۆی ئەم هونەرمەندە لە ڕووی ڕوانگەوە یەك جووت ڕەهەندە، بە گشتی لە تەختە ڕووبەردا (پانی بە درێژی) كار دەكات، بە دەگمەن تان و پۆی تابلۆی، گرێچنی داڕشتنی بە قووڵایی (ڕەهەندی سێیەم)دا دەچێت. ئەم فەرامۆش كردنی ڕوانگەیە لە نێو تابلۆدا ڕیشەیەكی ڕۆژهەڵاتیانەی هەیە، لە ڕووبەرێكی تەختدا گوتار گەڵاڵە دەكات. ناكرێ دووبارە بوونەوەی پەڕەسێلكەش نادیدە بگرین، كە باڵندەیەكە كورد ڕێزێكی تایبەتی لێ دەگرێت، لە بارەی ئەوەوە دەڵێت «قوڕ دێنم لە قوڕە شینێ، ئاو دێنم لە مەدینێ، هەر كەس هێلانەم تێك دا، یاخوا خێر لە خۆی نەدینێ.»
گا لە ئەفسانەی كوردیدا سیمبوڵی هێز و بۆغراییە، بە خۆی و قۆچییەوە لە تابلۆكانی دلێردا ئامادەیە، نەخشی سەر بەڕەی كوردەواری بە نێو تابلۆكاندا پەرت و بڵاو دەبێتەوە. ئێمە لە بەردەم گوتارێكی ستاتیكیداین كە سەردەمێكی جومگەیی، پڕ لە بزاڤ و جووڵەی لە ژیانی كۆمەڵگەی كوردستان تۆمار كردووە. لێرەوە ئەم گوتارە كە هەڵگری سۆزی گەرمی ئەڤینە، دەبێتە باڵانمای سەردەمی ئاوا بوونی ڕۆژگارێك و دەست پێ كردنی سەردەمێكی نوێ، لە نیشتیمانێك ناوی كوردستانە و لە چاوەڕوانی گەڵاڵە بووندایە.
