شۆڕکردنەوە وشۆڕبوونەوە واتای جیاوازی زۆری هەیە، گاڤەک یەکێک دەمرێت دەڵێن شۆڕیان کردەوە ناو گۆڕەکەی. بۆ ئەوەی خوا هەق و حیسابی لەگەڵ بکات، کارەکتەرەکەش لەم دۆخەدا یەیەکجاری کۆتایی هاتووە و ئیدی دەچێتە خانەی تەنیا ونبوون و بیرهێنانەوە بەس. ئایا مەبەست لەشۆڕکردنەوەی دەسەڵات، کۆتایی هاتنی خودی دەسەڵاتە، یان دەیانەوێت هەق و حیساب لەگەڵ دەسەڵاتداران بکەن.

شۆربوونەوە لەزمانی کوردیدا بۆ شتی مردووی وەکو گەلای دار و تەنیا جەستەی مرۆڤیش بەکاردێت، کاتێک دەچمە بنج و بنەوانی شیکردنەوەی ئەم جۆرە گوتارە، بۆم دەردەکەوێت زمان و مەبەست و واتای گوتنەکان بەرەو یەک ئامانج دەمانبەن، ئەویش دادگایی خودی دەسەڵاتە. بانگەشەکەرانی ئەم گوتارە خۆیان دەسەڵاتداران، بۆ نموونە پارێزگای سلێمانی لەژێر فەرمان و هێزی یەکێتییە، ئەمە نەشتێکی نوێیە و نەپێویستی بەنموونە و بەڵگەیە، کەچی وەکو پڕوپاگەندەی سیاسی، یان شاردنەوەی هەندێک هەقیقەتی بەرچاو، لەهەمان کاتدا پەرتکردنی دەسەڵات، لەجیاتی کۆکردنەوەی لەیەک ناوەند.

بۆ داوای شۆڕکردنەوەی دەسەڵات دەکەن؟ من پێم وایە لەناخی قسەکانیان و مەبەستی دەربڕینەکانیاندا جۆرێک لەسیسکردن و لاوازکردنی خودی دەسەڵات و لەتکردنی ناوەندی بڕیار و ئینجا حوکمڕانییە، دەنا لە سلێمانی (گومرگ یەکێتی بەڕێوەی دەبات، ئیدارەی پارێزگاکە وئاسایش و پێشمەرگە و دادگا و قوتابخانە و نەخۆشخانە و ڕای گشتی و شەقامیش هەر یەکێتی بەڕێوەی دەبات)، ئەگەر ئەم هەموو دەسەڵاتەت لەدەست بێت، دەسەڵات چۆن بۆ کێ و لەپێناوی چی پتر شۆڕببێتەوە، باشە ئەگەر تۆ خۆت دەسەڵاتداری ناوچەکە بیت، ئەم هەموو دەسەڵاتەت بۆچییە؟. من وای بۆ دەچم شۆڕکردنەوە بریتییە لەکوشتنی دەسەڵات و ڕاگەیاندنی فەرمی و شەرعیی حکومەتۆکەیەکی ناوچەییی، کە ئێستا شەرمنانە ئەم حکوومەتە هەیە.

واتە، لەواتای گوتنەکان ئەوەم بۆ ساخ دەبێتەوە ئامانج لە”شۆڕبوونەوەی دەسەڵات”، ڕێکوڕەوان کۆتایی هێنانە بەخودی دەسەڵاتێکی یەکگرتووی ناوەندی جێگەی متمانەی کۆمەڵگای نێودەوڵەتیی و دەستووریش.

ئەز بەپێچەوانە شتەکان دەبینم، دەبێت لە کوردستاندا دەسەڵات ببرێتەوە سەرەوەی سەرەوە بۆ ئەوەی (یەک دەسەڵات و حوکم و ئیدارە و دادگا و دارایی و داهات و موچە و خزمەتگوزاریی و لێپێچینەوە و پاداشت و ئاسایش و هەواڵگری و هێزی پێشمەرگە و سوپا) ش هەبێت. هیچ نەتەوە و نیشتمان و هێزێک بە پەرتکردنی دەسەڵات نەبۆتە کیانێکی دانپیانراوی نێودەوڵەتی و دەستووری، بەپێچەوانە یەکبڕیاریی و یەکهێزی و یەک ناوەندیی بەڕێوەبردن و ئیدارە ئەم ئاراستەی بەهێز و چەسپیو کردووە.

کورد تاکو ئەمانەی یەکگرتوو نەبێت، پێویستە بیر لەبیرۆکەی دواڕۆژێکی گەش و بەدەوڵەتبوون نەکاتەوە. نەتەوەکانی دیکە دەوڵەتیشیان هەیە، بەردەوام کار بۆ یەکگوتاری و بنەماکانی یەکگرتوویی خۆیان دەکەن، کورد هیچی نییە، هەمیشە بەرەو دابەشبوون و بچووکردنەوەی خۆیی و کێشەکانی دەڕوات.

بۆیە من وای دەبینم ‘شۆڕبوونەوەی دەسەڵات” و “شۆڕکردنەوەی دەسەڵات” پێچەوانەی بنەمای بەهێزبوون و یەکبوون و یەکدەنگی و یەکبڕیاریی و یەکگرتووی هەرێمی کوردستان تەواو دەبێت. بەپێچەوانە هەرێمی کوردستان پێویستی بەشۆڕکردنەوەی (دادوەریی و دادپەروەریی و دیموکراسی و مافی هاووڵاتی بوون و رێزگرتنی یاسا و بەهێزکردنی بواری خزمەتگوزارییە، بەهێزکردنی ئینتما و گیانی هاووڵاتی بوون و کۆمەڵگەی مەدەنی هەقیقییە، نەک بەناو ڕێکخراوی مەدەنی پارەخۆری گەندەڵی حزبی و بێ بەرنامە).

لەجیاتی شۆڕبوونەوەی دەسەڵات، کە هێما و نیشانەی خۆبچووکردنەوە و بەهێزکردنی هێزداری ناوچەگەرایی و حزبگەراییە، پێویستە گرنگی بەپرۆسەی پەروەردە و خوێندنی باڵا و نەهێشتنی گەندەڵی و دادپەروەریی لەتەندروستی و گەڕانەوە بۆ عەقڵ و لۆژیک بدرێت. لەجیاتی چوون بەرەو بەکانتۆنکردنی پارێزگاکان، دەسەڵاتێکی هاوبەش و هاوسەنگ و یەکانگیری بەهێزی کوردستانیمان هەبێت، هەموو ئاین و نەتەوە و پێکهاتە و توێژەکانی تێدا بێت.

ئەم گوتارە لەپێناو خۆڕزگارکردنی سیاسییە فاشیلەکانە نەک داکۆکی لەمافە ئابووری و سیاسی و دارایی و کەلتورییەکانی هاووڵاتیان. سیاسی بەڕێز لەجیاتی شۆڕبوونەوەی دەسەڵات، وزە و دەسەڵات و هێز بەدەسەڵاتێکی دادپەروەریی دیموکراسی بدە.
Aa