دەقی دیمانەی سەرۆكی ھەرێمی كوردستان لە گەل بەشی فارسیی دەنگی ئەمەریكا
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: ئەم مەسەلەیە دوو لایەنە، لایەنی دادوەری كە دەبێ دادگا رێگەی خۆی بگرێتەبەر و بڕیاری خۆی بدات و هەموو كەس دەبێ پابەندی بڕیارەكانی دادگا بێت. لایەنی دیكەی سیاسییە، دەبێ ئەم دوو لایەنە تێكەڵی یەكتری نەكرێن. بۆ لایەنە سیاسییەكە من لەگەڵ جەنابی سەرۆك كۆمار و سەركردەكانی دیكەی ئێراق خەریكم رێگەچارەیەك بدۆزینەوە بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی سیاسی چارەسەر بكرێت، چونكە ئەوە مەسەلەیەك نییە هەروا بە ئاسانی و بە بڕیارێك كۆتایی پێ بێت، ئەمە لێكەوتەی هەیە و لەوانەیە ئەنجامەكانی بە زیانی هەموو لایەك تەواو ببن، دەبێ ئەم مەسەلەیە زۆر حەكیمانە چارەسەر بكرێت. بۆیە ئێمە خەریكین كە هاشمیش هاتبوو لەگەڵ جێگرەكەی دیكەی سەرۆك كۆمار بۆ ئەوە هاتبوون كە كۆبوونەوەیەكی سەرۆكایەتی بكەن لەگەڵ جەنابی سەرۆك كۆمار، نەك دوای ئەوەی كە بڕیاری گرتنی یان قەدەغەكردنی سەفەری لەسەر درابێت و ئینجا رایكردبێ بۆ هەرێمی كوردستان، بەڕاستی كاتێك هاتبوو بۆ كوردستان، بۆ دیتنی سەرۆك كۆمار هاتبوو، نەك ئەوەی پەنای هێنابێتە بەر هەرێمی كوردستان. بەڵام ئێستا كە لێرەیە، هەوڵدەدەین بە هەموو لایەك چارەسەری ئەو كێشەیە بكەین.
❊ ئەم مەسەلەیە چۆنی دەبینن، چ ئاكامێكی دەبێ؟ ئایا چارەسەر دەبێ؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: دەبێ هەوڵبدەین چارەسەرببێ، ئەگەرنا لەوانەیە ئەوكات كەلێنێكی گەورە لەنێوان شیعە و سوننە دروستببێ. لیستی ئێراقییە زیاتر نوێنەرایەتی سوننە دەكات، ئەوكاتە ئەگەر سوننە لە حكوومەت و پەرلەمان دەرچوون و دابڕان لەنێوان شیعە و سوننە دروستبوو، ئەوا كار لە پەیوەندییەكانی كوردیش دەكات و كاریگەری لەسەر بارودۆخی هەموو ئێراق دەبێت. لەبەرئەوە دەبێ ئەو مەسەلەیە زۆر زۆر بە حەكیمانە چارەسەر بكرێت.
❊ تارق هاشمی ئەمەریكای بەوە خەتابار دەكرد كە بەر لە جێبەجێكردنی ئەركەكانی ئێراقی بەجێهێشت و نەیتوانی ئەو شەراكەتە نیشتمانییە لە ئێراقدا دروستبكات. جەنابتان چۆن بیر دەكەنەوە، پێتانوایە ئەمەریكا زوو كشاوەتەوە یان نەدەبووایە بكشێتەوە؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: دەربارەی هەرێمی كوردستان و بارودۆخی ئاسایش تیایدا، نەك ئەوەی ئەمەریكییەكان بۆ ئێمەیان دروستكردبێت، بارودۆخی ئاسایشی هەرێمی كوردستان سەقامگیربووە بەهۆی وریایی خەڵك و وریایی دەزگا ئەمنییەكانی ئێمە. ئەمەریكییەكان ئەسڵەن هەر لێرە نەبوون، بەڵام لەبارەی بارودۆخی گشتی ئێراق، بوونی ئەمەریكییەكان كاریگەری زۆری هەبوو، بۆئەوەی هەتا ئەگەر كێشە و گرفتیش رووبدەن، كێشەكان ئەوەندە فراوان نەبن یان زوو كۆنترۆڵ بكرێن. من زوو رای خۆمدا، پێش سێ چوار مانگ گوتم بە بۆچوونی من جارێ زووە ئەمەریكییەكان بكشێنەوە. ئەگەر بكشێنەوەش دەبێ بەشێوەیەكی مەسئوولانە كاری خۆیان تەواو كردبێت، چونكە هێشتا بارودۆخی ئێراق نەگەیشتووەتە ئەو قۆناغەی كە بتوانن زاڵ بن بەسەر گرفتەكانیاندا. ئەو كاتە زۆر كەس گلەییشیان كرد لە قسەكانم، بەڵام ئەوەتا ئەوە ئەنجامەكەی دەركەوت.
❊ جەنابی سەرۆك ڕاستە ئێرە سەقامگیرە و لەڕووی ئەمنییەوە كێشەی نییە، بەڵام كێشەی كەركووك و ناوچە دابڕاوەكانیش هەیە، زۆر كەس پێیانوایە دوای كشانەوەی ئەمەریكا كێشە لەنێوان كورد و عەرەب دروست دەبێ؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: ڕێگە هەیە بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە، رێگاكەش دەستوورییە، ئێمە تاوەكو دوایین هەناسە هەوڵدەدەین بەپێی ئەو چارەسەرییەی دەستوور دیاریكردووە، ئێمە پێیەوە پابەندین، بەڵام مومكین نییە سازشی لەسەر بكەین. تائێستا كەمتەرخەمییەكی زۆر كراوە لەلایەن بەغداوە بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە. زەمەن ئەم كێشەیە چارەسەر ناكات. تاوەكو زووتر چارەسەربكرێ بۆ ئێراق باشترە و بۆ هەموو لایەك باشترە.
❊ فەرمووتان سازش ناكەن، ئەوە مانای چییە، واتە ئەگەر ئەوان رازی نەبن و هەروا دوای بخەن، ئێوە چی دەكەن؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: ئەو كاتە ئێمە لە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان، مەسەلەكە دەخەینە بەردەم پەرلەمان، ریفراندۆم دەكرێت لەناو میللەتی كورد كە ئێمە چی بكەین. ئەوكاتە كە خەڵك بڕیاریدا، ئێمە پابەندی بڕیاری خەڵكی خۆمان دەبین.
❊ هەر لە مەسەلەی كەركووكدا ئەوەی بەدیدەكرێ بەتایبەتیش توركمانەكان و بەرەی توركمانی لە كەركووك رازی نەبن كەركووك بگەڕێتەوە سەر حكوومەتی هەرێمی كوردستان و دەیانەوێ هەرێمێكی سەربەخۆیان هەبێ، لەو حالەتەدا چی دەكەن؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: خۆی چارەسەری كەركووك و شوێنەكانی دیكەی وەك كەركووك، چونكە مەسەلە تەنها هەر كەركووك نییە لە ماددەی 140 دا، كەس هەقی نییە شێوەیەكی دیاریكراو بەسەر خەڵكی كەركووكدا بسەپێنێ. خەڵكی كەركووك خۆی بڕیار دەدات. شێوەی چارەسەركردن بەو شێوەیەیە، ئاساییكردنەوەی بارودۆخ، ئینجا ئەنجامدانی سەرژمێری، ئینجا راپرسی خەڵك و خەڵك بڕیار دەدات. ئەوكاتە كە خەڵكی كەركووك بڕیاریاندا بێنەوە سەر هەرێمی كوردستان زۆر باشە، بڕیاریاندا نەیێنەوە سەر هەرێمی كوردستان ئەوەش بڕیاری خۆیانە و بەرپرسیارێتی مێژوویی لەسەر ئێمە نامێنێ. لەبەرئەوە توركمان یان غەیری توركمان ئەوكاتە ئازادە با رای خۆی بدات. با بڵێ من نامەوێ بگەڕێمەوە، بەڵام ئەگەر زۆرینە ویستیان بێن، ناتوانرێ رێگە لە زۆرینە بگیرێت.
❊ مەسەلەیەكی دیكە مەسەلەی سنوورەكان و تۆپبارانی ئێران و توركیایە و بوونی هێزەكانی پەكەكە و پژاكە، لەوبارەوە هەڵوێستی ئێوە زۆرجار راگەیێندراوە، بەڵام زۆرجار ئێران و توركیا لەو كێشەیەدا پێشنیازەكانی ئێوەیان قبوڵ نەكردووە، داهاتووی ئەو دۆخە چۆن دەبینن و چ قسەیەكتان هەیە بۆ ئێران، توركیا، پەكەكە و پژاك؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: دەربارەی ئەم مەسەلەیە بەشێوەیەكی گشتی دەمەوێ رای خۆی دەرببڕم. ئێمە وەك كورد ساڵانی پێشوو ناچاربووین بەچەك بەرگری لە خۆمان بكەین، چونكە رێگەی دیكەمان نەبوو. دونیا بێ موبالات بوو بەرامبەر مەسەلەی ئێمە، كیمیاباران دەكراین، ئەنفال دەكراین، دێهاتی ئێمە وێراندەكرا و هەركەس باسیشی نەدەكرد. ئێستا دونیا گۆڕاوە و شێوەی خەباتیش گۆڕاوە. ئێستا زەمانی چەك نییە، زەمانی مەنتقە، زەمانی ئەوەیە بەشێویەكی دیموكراتیانە بەرگری لە كێشەی خۆت بكەی. كاتێك مەجالت هەبێ لە پەرلەمان مەسەلەی خۆت تەرح بكەی و بەرگری لە قەزیەی خۆت بكەی، هیچ پێویست نییە پەنا بۆ چەك ببەی. لەبەرئەوە لەبنەڕەتدا دژی ئەوەم لەمەودوا كورد پەنا بۆ چەك ببات. بەنیسبەت ئەو كێشانەی لەسەر سنوور، بەڕاستی كێشەیەكی ناخۆش هەبوو، لە لایەك شوێنێكی شاخاوییە، دوورەدەستە، راستە هەندێكجاریش چ پەكەكە و چ پژاك لەو شوێنانە جاری وایە پەلاماری هێزەكانی ئێران دەدەن و پەلاماری هێزەكانی توركیاش دەدەن.چ ئێران و چ توركیا بە ئێمە دەڵێن، ئێمە هیچ كێشەیەكمان لەگەڵ هەرێمی كوردستان نییە، بەڵام ئەوانە لە خاكی هەرێمی كوردستانەوە دێن پەلاماری ئێمە دەدەن، یان دەبێ ئەوە نەكەن، یان ئێوە مەنعیان بكەن، یان ئێمە ناچارین بەرگری لە خۆمان بكەین. ئەوە بۆ ئێمە ئیحراجێكی گەورەیە، بەوان دەڵێین رەچاوی وەزعی هەرێمی كوردستان بكەن، جاری وا هەیە مومكینە بە قسەمان بكەن، جاری وا هەیە گوێ نادەنە قسەی ئێمە. ئەم بارودۆخە مومكین نییە هەتا سەر بەم شێوەیە بەردەوام بێ، ئەوە زیانێكی گەورە بە كێشەی كوردیش دەگەیێنێ. بۆیە ئێمە هەموو هەوڵێكمانداوە كە دەبێ ئەم مەسەلەیە بە ئاشتی چارەسەر بكرێت و بەشەڕ چارەسەر ناكرێت. خۆشبەختانە ئێستا لەگەڵ ئێران گەیشتووینەتە رێككەوتن و هێمنییەك هەیە لەو سنوورە و عەمەلیات و شت نەماوە، خەریكین لەگەڵ پەكەكەش بەشێوەیەك لەم شێوانە، واتە شەڕ نەبێ. ئیتر با بەرگری لەخۆیان بكەن با بەرگری لە قەزیەی خۆیان بكەن لە پەرلەمان و لە توركیا هەرچی دەیانەوێ بیكەن، با خۆپیشاندان بكەن، با بچن لە ئەوروپا قسە بكەن، با لێرە خەباتی سیاسی بكەن، بەڵام خەباتی چەكداری باوی نەماوە، دونیاش لەگەڵی نییە.
❊ مەسەلەیەكی دیكە مەسەلەی ئێرانە، ڕاگەیاندنەكانی ئێران بە باشی باسی جەنابت ناكەن و پێدەچێ ئێران لە ڕۆڵی ئێوە لە ئێراقدا ڕازی نییە. ڕاگەیاندنی ئێران ڕاگەیاندنی دەوڵەتە، ئایا كێشەیەك هەیە لە نێوان ئێوە و ئێراندا؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: من پێش نزیكەی كەمتر لە دوو مانگ لە تاران بووم. پێموایە سەردانێكی سەركەوتووبوو، ئیستیغراب دەكەم! من نەمبیستووە! كەی؟ پێش سەردانەكە ڕاستە، بەڵام دوای سەردانەكەم بۆ ئێران نەمبیستووە.
❊ ئاژانسەكانی دەنگوباس زۆربەیان سەر بە حكوومەتن و بەگشتی كە باسی جەنابت دەكەن وەك كەسێكی سەر بە ئەمەریكا و ئیسرائیل ناوت دەبەن، هەست دەكرێ كێشە هەیە لەنێوان بەڕێزتان و ئێران...؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: پێش سەفەرەكەم مومكینە ئەو شتانە هەبووبێ، بەڵام لە دوای سەفەرەكەوە نەمبیستووە ئەو شتانە هەبووبێ. بەڕاستی ئەوانیش دەزانن من كەسێكم بڕیاری گەلەكەی خۆم جێبەجێدەكەم. سەر بە هیچ لایەنێك نیم، من دۆستی هەموو لایەنێكم، بەڵام سەر بە هیچ لایەنێك نیم و خۆشیان ئەوە دەزانن كە بگاتە ئەوەی بڕیاری سەربەخۆ بدەم، من بڕیاری سەربەخۆ دەدەم. رێزم هەیە بۆ ئێران و پێموخۆشە پەیوەندییەكی دۆستانەمان هەبێ، بەڵام قەت رێگەم نەداوە و رێگەش نادەم نە ئێران و نە ئەمەریكا و نە هیچ دەوڵەتێكی دیكە لەجیاتی میللەتی كورد بڕیاربدات.
❊ لایەنە سووننەكانی ئێراق زۆر باس لە دەستێوەردانی ئێران دەكەن لە كاروباری ناوخۆیی ئێراقدا، دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا، رای ئێوە چییە؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: بەداخەوە سیاسییەكانی ئێراق، بەرپرسانی ئێراقی، ئەوانەی سوننە، ئێران تۆمەتبار دەكەن، ئەوانەی شیعەش وڵاتانی عەرەبی و توركیا تۆمەتبار دەكەن! پرسیارەكە ئەوەیە، ئێوە بۆ رێگە دەدەن ئێران، توركیا، سعودیە، ئەمەریكا یان هەر وڵاتێكی دیكە دەستبخاتە ناو كاروباری وڵاتەكەتانەوە؟! با گلەیی لە خۆیان بكەن. بۆ ئەوان رێگەیاندا؟
❊ لە مەسەلەی سووریادا مالیكی بە پێچەوانەی رێبەرانی عەرەبی، پشتیوانی لە بەشار ئەسەد دەكات، ئایا ئێوەش هاوڕان لەگەڵ نوری مالیكیدا؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: من ڕای خۆم هەیە و ئێمە هەڵوێستی خۆمان هەیە. بە نیسبەت من نە بەشار ئەسەد مەسەلەیەكی گرنگە و نە ئۆپۆزیسیۆنی سووری. بەنیسبەت من سیستەمی دیموكراتی لە سووریا گرنگە، بەڵام مافی دوو ملیۆن كورد بۆ من زۆر گرنگە لە سووریا. ئەگەر بەشار ئەسەد بێتە پێش و دان بە مافی ئەوان دانبێ، ئێمە هەڵوێستێكمان دەبێ، ئەگەر ئۆپۆزیسیۆن بیەوێ ئەو ئیعتیرافە بكات ئێمە هەڵوێستێكمان دەبێ. هەڵوێستی ئێمە بەرامبەر بە بەشار ئەسەد، یان بەرامبەر بە ئۆپۆزیسیۆنی سووری، وەستاوە لەسەر هەڵوێستی ئەوان بەرامبەر بە مافی كورد لە سووریا. بەداخەوە تائێستا هەردوولایان ئینكاری بوونی كورد و مافی كورد دەكەن!
❊ واتە ئێوە بۆ هەڵوێست وەرگرتن لە چاوەڕوانیدان؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: نەخێر، بە نیسبەت ئێمە، هەڵوێستی ئێمە بەندە بە هەڵوێستی ئەوان بەرامبەر بە كوردی سووریا. هەردوولایان هەڵوێستێكی سەلبیان هەیە. كامەیان هەڵوێستی ئیجابی هەبێ، ئێمەش هەڵوێستی ئیجابیمان دەبێ.
❊ ئێوە وەك سەركردەیەكی كورد، كارنامەی ئەمەریكا لە دوای 9 ساڵ لە ئێراق چۆن دەبینن؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: بەنیسبەت ئەمەریكا من زۆر سەریحم و بێمنەتیشم لە هەموو شتێك، گوتم سوپاسی ئەمەریكا دەكەین بۆ ئەو قوربانیانەی داویانە، ئەگەر ئەمەریكا نەبووایە ئەوانەی ئێستا لەبەغدان لەوێ نەدەبوون، سەددام هەر لە جێی خۆی دەبوو. بە بۆچوونی ئێمە رووخاندنی رژێمی بەعس كارێكی زۆر باشبوو، بەڵام دوای ئەوە هەڵەی زۆر گەورەیان كرد.
❊ وەك چی؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: خۆیان كرد بە داگیركەر، رێگەیان نەدا حكوومەتێكی كاتی دروستبكرێت. عەسكەری ئەوان جێگەی پۆلیسی ئێراقی گرتەوە و رۆژانە لەسەر شەقامەكان رووبەڕووی خەڵكی ئێراق دەبوونەوە. ئەوانە هەمووی هەڵەی زۆر گەورە بوون. هەڵەی گەورە ئەوەبوو لە رزگاركەرەوە خۆی كرد بە داگیركەر.
❊ مەسەلەیەكی دیكە هەیە ئەو نیگەرانییەیە كە لە دەرەوە دروستبووە. ئەویش پەرەسەندنی ئیسلامییەكانە لە كوردستان، ئێرە ناوچەیەكی ئارامە و دۆستی ئەمەریكا و رۆژئاوایە و دیموكراتییەتێكی نیسبی هەیە كە ئەویش لە پەرەسەندندایە. پێدەچێ ئەم دیموكراسییەتە لەلایەن ئیسلامییەكانەوە هەڕەشەی لێدەكرێت. هەڵوێستی جەنابت بەرامبەر ئەوانە چۆنە، ئایا پێتوایە نەرمی زۆریان بەرامبەر نیشاندراوە لەبەرئەوە وا پەرەیان سەندووە و رێگە بە خۆیان دەدەن شوێنێك دابخەن..؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: یەكێك لەو شتانەی كە ئێمە زۆر زۆر پێی سەربەرزین و شانازی پێوە دەكەین ئەو فەرهەنگی پێكەوەژیانی نەتەوەیی، ئایینی و مەزهەبییەیە كە لە كوردستان هەیە. ئەوە بەدرێژایی مێژوو هەبووە و دەبێ بشمێنێ. چونكە ئەمە یەكێكە لە بنەماكانی كە بە گرێنتی حیساب دەكرێ بۆ كورد. بەداخەوە لەو ماوەیەی دواییدا ئێمەش دەبینین هەندێ تووندوتیژی لە هەندێك مامۆستای ئایینی یان لە هەندێك كە خۆیان بە ئیسلامی دەزانن دەردەكەوێ. ئێمە خەریكین لەگەڵ مامۆستایانی ئایینی و لەگەڵ حیزبە ئیسلامییەكانیش. بێگومان میللەتی كورد بەشی زۆری موسڵمانە، بە عەقیدەشەوە موسڵمانە و بە پاكوخاوێنی موسڵمانە. بەڵام موسڵمانێكی كراوە، موسڵمانێك كە پێكەوەژیان قبوڵ دەكات، موسڵمانێك كە دینی دیكە قەبوڵ دەكات. نەك موسڵمانێكی تووندوتیژ كە هیچ شتێك قبوڵ نەكات.لەبەرئەوە بەهیچ شێوەیەك ئێمە رێگە نادەین لە كوردستان ئیسلامی تووندڕەو جێبگرێت لە كوردستان. ئیسلامی میانڕۆ، ئیسلامی كراوە و ئیسلامی پێغەمبەر و قورئان و خوا، ئەم بیدعەی ئێستا بۆ ئێمە دەریدێنن! نایەڵین لە كوردستان سەرهەڵبدات.
❊ سەبارەت بە بزووتنەوەی گۆڕان ڕاتان چییە، پێدەچێ ئێستا پەیوەندیتان لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆن ئاسایی بێت، ئەوان چۆن دەبینن؟
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: من هەموو حیزبەكانی كوردستان بەیەك چاو تەماشا دەكەم و، لەگەڵ هەمووشیان قسەم هەیە و دانیشتنم هەیە. پێگەی من وایە. لەبەرئەوەی من هەموو ئامانجم ئەوەیە ماڵی كورد رێكبخەمەوە. ئەوە شتێكی ئاساییە بۆچوونی جیاواز هەبێ، حیزبی جیاواز هەبێ، بەڵام مەرج ئەوەیە لە مەسەلە ستراتیژی و نەتەوەییەكاندا هەموو یەكبن، سوپاس بۆ خوا لەو رووەوە باشە.
