پێش ئەوەی بێمە سەر باسی قەیرانی پاشاگەردانی سیاسیی ئێستا لە هەرێمی كوردستاندا، دەخوازم وێنەی قۆناخە جیاوازەكانی مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان بكەمە ئەلبوومێك و سەیر بكەم، بزانم چی دەبینم؟ بێگومان كە لاپەڕەی یەكەم هەڵدەدەمەوە، وێنەی گەڕانەوەی مستەفا بارزانی بۆ بەغدا دەبینم و ئەو جەماوەرە گەورەیە دەبینم كە پێكهاتبوون لە هەموو پێكهاتەكانی عێراق و بۆ پێشوازیكردنی لە فڕۆكەخانەی موسەنا ئامادە بوون، دوای ئەویش وێنەیەكی دیكە دەبینم كە چۆن عەبدولكەریم قاسم یەكەمین سەرۆك كۆماری عێراق پێشوازی لە مستەفا بارزانی دەكات.
پەیامی ئەم دوو وێنەیە لە دوو خاڵدا بەرجەستە دەكەم:
1. گەڕانەوەی مستەفا بارزانی بۆ ئەو عێراقە بوو كە دەستووری كاتیی عێراق بە نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەب ددانی پێداناوە.
2. ئەگەر كێشەی كورد چارەسەر بكرێت، ئەوا كورد نەك هەر دژایەتی حكومەتی عێراق ناكات، بەڵكو فاكتەرێكی سەرەكییە بۆ سەقامگیری لە عێراقدا.
دوای ئەوە وێنەیەكی دیكە دەبینم كە مستەفا بارزانی لە پاشاگەردانیی سیاسی ناو سەركردایەتیی پارتی دیموكراتی كوردستان بێزارە و دەیەوێت بە هەر نرخێك بێت، ئەو پاشاگەردانیە نەمێنیت و، پارتی ببێتەوە بەو حزبە پێشڕەوی هەموو ئیرادەی گەلی كوردستان بۆ هەموو ئەگەرە خوازراو و نەخوارزاوەكان پێكەوە كۆبكاتەوە، بۆ ئەمەش بڕیاری كۆنگرە دەدات و سەركردایەتییەكی نوێ بۆ پارتی هەڵدەبژێرێت.
لەدوای ئەمە وێنەیەكی دیكە دەبینم كە لە 11ی ئەیلوولی 1961 دوای ئەوەی عەبدولكەریم قاسم لە دەستووری عێراق پاشگەز دەبێتەوە و، پارتی دیموكراتی كوردستان لە چوارچێوەی ئەو سەقامگیرییە پتەوەی مستەفا بارزانی بۆی دروست كردەوە، رێبەرایەتیی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول دەكات، كە پاشان ئەم شۆڕشە بووە یەكێك لە شۆڕشە گەورەكان لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانیش.
لە دوای ئەمە، وێنەیەكی دیكە سەیر دەكەم، دەبینم هێزی پێشمەرگەی كوردستان ناوچەیەكی فراوانی لە زاخۆ تا خانەقین ئازاد كردووە، ئەم ناوچە ئازادكراوانە نەك هەر تەنیا نەوایەكی ئارامن بۆ هێزی پێشمەرگە و گەلی كوردستان، بەڵكو بۆ تەواوی ئازادیخواز و پێشكەوتنخوازانی عێراق بە (حزبی شیوعی)ی عێراقیشەوە.
سەیری وێنەیەكی دیكە دەكەم، بەداخەوە ساڵی 1964ـە و ناوماڵی بزووتنەوەی رزگاریخواز دابەش دەبێت، لایەك تەسلیمبوون هەڵدەبژێرێت، لایەكی دیكەش بە رێبەرایەتیی مستەفا بارزانی تەسلیمنەبوون و درێژەدان بە خەبات و قوربانیدان هەڵدەبژێرێت.
لەگەڵ ئەوەی ماڵی كوردستان لەدوای ساڵی 1964ـەوە، دابەش بووە و لایەك تەسلیم بووە، بەڵام وێنەیەكی دیكە دەبینم عەبدولڕەحمان عارف سەرۆك كۆماری ئەو كاتی عێراق، لای بارزانی-یە و داوادەكات كێشەی كوردستان بە ئاشتی چارەسەر بكرێت و، دوای ئەوە رێككەوتننامەی مایسی 1967ی لێكەوتەوە.
لە 1968 لە عێراق كودەتای سەربازی دەكرێت و سیستمێكی تازە دێتە دەسەڵات، بەڵام لاپەڕەیەكی دیكەی ئەلبوومەكە هەڵدەدەمەوە، دەبینم سەدام حوسێن جێگری سەرۆك كۆماری عێراق لە بارەگای بارزانی-یە و هاتووە رێككەوتنی ئاشتی لەگەڵ ئیمزا بكات، ئەویش رێككەوتنامەی ئاداری 1970.
لاپەڕەیەكی دیكە هەڵدەدەمەوە، دەبینم بەغدایە و لە مەیدانی تەحریر جارێكی دیكە هەموو پێكهاتەكانی عێراق پێكەوە ئاهەنگ بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنی ئادار دەگێڕن و لەبەرامبەر هەمان وێنەش شاشەی تیڤییەك دەبینم كە ئەحمەد حەسەن بەكر لە ناوەڕاستی كاك ئیدریس بارزانی و كاك مسعود بارزانی راوەستاوە و دەقی رێككەوتننامەی ئازار دەخوێنێتەوە و، دوای ئەو وێنەیەكی دیكە دەبینم كورد بەشدارە لە حكومەتی عێراق و چەند وەزیری كارامە و لێهاتووی كورد لەناو حكومەتی عێراقدان، لە پاڵ ئەوانیشدا وێنەی تەها محێدین مەعرووف دەبینم كە ئەویش هەر كوردە، بەڵام نوێنەری شۆڕشی كوردستان نییە.
وێنەیەكی دیكە هەڵدەدەمەوە، بەهاری 1974 دەبینم، كە شەڕ لە نێوان شۆڕش و رژێمی عێراق دەست پێدەكاتەوە و هەروەها ئەو وینەیە دەبینم كە چۆن خەڵكی كوردستان بە تەواوی پێكهاتە جیاوازەكانیەوە پەیوەندی بە شۆڕشەوە دەكات، دوای ئەوەش خیانەتی نێودەوڵەتی دەبینم كە چۆن شۆڕشی كوردستان دووچاری نسكۆ دەبێت.
دوای نسكۆ، وێنەی زەلیلیی كورد و غرووری رژێمی عێراق دەبینم، بەڵام بە ماوەیەكی كورت وێنەی دەستپێكردنەوەی شۆڕشی كوردستان دەبینمەوە، بەداخەوە لە شۆڕشی تازەی كوردستاندا، دووبارە ناسەقامگیری و پەرتەوازەیی نێوان لایەنە سیاسییەكان و ئەنفال و كۆمەڵكوژیی كورد دەبینم، بەڵام لەناو ئەم نائومێدییەدا وێنەیەكی دیكە دەبینم كە سەرۆك مسعود بارزانی و ئیدریسی هەمیشە زیندوو و مام جەلال پێكەوەن و پەیماننامەی ئاشتبوونەوەی نێوان پارتی و یەكێتی لە پاییزی 1986 ئیمزا دەكەن. ئەم ئاشتبوونەوەیە دەبێت بە بناخە بۆ دامەزراندنی بەرەی كوردستانی.
لە ساتەوەختی ئەنفالەكان بە ئامانجی سڕینەوەی كوردستاندا، لە وێنەیەكی دیكەدا و لەسەر لوتكەی چیای خواكورك، سیمای مەلا مستەفا بارزانی لە سەرۆك مسعود بارزانی دا دەبینم و جارێكی دیكە بارزانی تەسلیمبوون رەتدەكاتەوە و گەورەترین داستان لەو نائومێدییەدا دروست دەكات، ئەم مقاوەمەتە و پێشبینییەكانی سەرۆك بارزانی بووە بنەمایەك بۆ ئەوەی بەرەی كوردستانی خۆی بۆ پرۆژەی ئەگەرەكان ئامادە بكات، كە یەكێك لەو ئەگەرانە راپەڕینی گەلی كوردستان بوو، كە پاشان لە بەهاری 1991 بووە راستی و سەركەوتنی بەدەست هێنا، هەر لەناو كەشی راپەڕیندا جارێكی دیكە وێنەی سەرۆك بارزانی دەبینم كە وتار دەدات و داوای دامەزراندنی دەوڵەتی یاسا دەكات.
دێمە سەر لاپەڕەكانی دوای ساڵی 2003 و رووخاندنی رژێمی عێراق، وێنەكان پێم دەڵێن پێگەی كوردستان زۆر بە هێزە و تەبایی نێوان سەرۆك بارزانی و خوالێخۆشبوو مام جەلال لە لوتكەیە و هەموو سەركردەكانی عەرەبی عێراق بە (شیعە و سوننە)وە لای ئەوانن و لە هەرێمی كوردستان حكومەتی عێراق پێكدەهێنن، هەروەها بەداخەوە ساڵی 2014ش دەبینم كە پەرلەمانی عێراق چاوەڕێی كورد ناكات و دەنگ بە حكومەتەكەی عەبادی دەدەن، ئێستاش دەبینم كە شیعەی دەسەڵات هەموو هەوڵی بۆ ئەوەیە بە كارتی مووچە و بودجە قەوارەی هەرێمی كوردستان لاواز بكات و، ناچاری بكات تەسلیمی بەغدا بێت.
هەر لە دیمەنەكانی ئێستا وێنەیەك دەبینم بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆك وەزیرانی كوردستان گوتار دەدات و بە راشكاوانە دەڵێت: «ئێستا كوردستان دابەش بووە بۆ دوو بەرە، بەرەیەك دەیەوێت قەوارەی هەرێمی كوردستان نەمێنێت و تەسلیم بێت، بەرەیەكیش بەرگری لەو قەوارەیە دەكات و تەسلیم نابێت.»
لێرەوە ئەگەر ئەو پەندە ئینگلیزییە بكەینە تەفسیری ئەلبوومەكەی مێژووی خۆمان كە دەڵێت: «مانای هەر وێنەیەك لە 1000 وشە پترە»، ئەوا لەو چەند وێنەیەی ئاماژەمان پێ كردن، بە قەبارەی زیاتر لە 10 هەزار وشەمان گوتووە، بەڵام لە ساڵی 1964 مەلا مستەفا بارزانی چ پەیامێكی بۆ خەڵكی كوردستان هەبوو، ئێستاش بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆك وەزیرانی كوردستان دوای نزیكەی 57 ساڵ هەمان قسەی مستەفا بارزانی دەكاتەوە و پێمان دەڵێت كوردستان بووەتە دوو بەرە و ئێمە لەو بەرەیەن كە تەسلیم نابین و بەرگری لە قەوارەی سیاسی هەرێمی كوردستان دەكەین. پرسیار لێرەدا ئەوەیە: ئایا ئەمە مانای ئەوەیە ئێمە پەندمان لە مێژووی خۆمان وەرنەگرتووە، یان ئەمە قەدەرە و مێژوو لە بەرگێكی دیكە و لە سەردەمێكی جیاوازدا بەشێوەی كاریكاتێری خۆی دووبارە دەكاتەوە؟ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێویستی بە مەنهەجییەتێكی شرۆڤەكارییە لە چوارچێوەی ئاسایشی نیشتمانیدا، ئەم مەنهەجییەتە پرسیار لەسەر هەموو شت دەورووژێنێت، بەڵام مەرج نییە ئەركی ئەم مەنهەجییەتە بێت، وەڵامی هەموو پرسیارەكان بداتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەم میتۆدە پێشنیار دەخاتە روو، بەڵام ئەوە دەستەبژێری سیاسی و بڕیاردروستكەرانی كوردستانن كە دەتوانن ئەو پێشنیارانە بكەنە بڕیاری قورس و تەنگژەكانی پێ بەڕێوەبەرن.
كاڵبوونەوەی ئینتیمای نیشتمانی
دروستبوونی ژینگەیەك بۆ بانگەشەی تەسلیمبوون
ئەگەر هەر لەسەرەتاوە چەند پرسیار بە رووی ئەم ناونیشانە لاوەكییە بورووژێنین و بپرسین: بۆچی ئینتمای نیشتمانی كاڵ بووەتەوە و بۆچی ژینگەیەكی وا دروست كراوە، كە خەڵكانێك هەن، بە ئاشكرا بانگەشە بۆ تەسلیمبوون بە بەغدا دەكەن؟ ئایا ئەم بێهۆشكەرە سیاسییە چییە وای كردووە، كە هەست بكەین ئینتیمای نیشتمانی بەو ئاستە نییە كە قەیرانەكانی ئێستای كوردستان پێویستیەتی؟ یان ئایا بۆ خەڵكانێك لە ئاستی پەرلەمانتاری كورد لە بەغدا و سەركردەی هەندێك لایەنی سیاسی ئامانجیان بۆتە رووخاندنی قەوارەی هەرێمی كوردستان؟ ئایا ئەو قەوارە سیاسییە ناسنامەی ئەوان و ناسنامەی هەر كوردێك نییە لە هەر چوارپارچەی كوردستان و رەوەندی كوردستانیش لە دەرەوە؟ ئایا ئەم واقیعە تاچەند مەترسییە بۆ ئاسایشی نیشتمانی و ئاسایشی كۆمەڵایەتیی گەلی كوردستان؟ ئایا ئەگەر چارەسەرێك بۆ ئەم بارودۆخە نەدۆزرێتەوە، ئەو بەرەیەی كە دەیەوێت بەرگری لە قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان بكات، بە ئاسانی سەركەوتوو دەبێت؟
ئەگەر بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە، ناچار بین بگەڕێینەوە بۆ ئەلبوومەكەی مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان، وێنەكانی ئەو ئەلبوومە پێمان دەڵێت: سەركردەی كاریزما لە كاتی تەنگژە و قەیراندا، لەگەڵ تەنگژە و قەیرانەكان كارلێك دەكات و فیكری خۆی تێكەڵاوی تەنگژە و قەیرانەكان دەكات، بۆ ئەوەی چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە، بەڵام هەرگیز هەڵناچێت و بڕیاری بەپەلە و هەڵەشە نادات، لەمەش زیاتر سەركردەی كاریزما نەخشەی سیاسی تەنیا بۆ قەیرانەكانی ئێستا داناڕێژێت، بەڵكو مەزندەكانی خۆی بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكانی داهاتووش گەڵاڵە دەكات.
ئەگەر لەسەر ئەم بنەما زانستییە سەیری یەكەم دابەشبوونی شۆڕشی كوردستان لە ساڵی 1964بكەین و ئەو پرسیارە بكەین، كە مستەفا بارزانی وەك كاریزمای نەتەوە چۆن مامەڵەی لەگەڵ ئەو قەیرانە سەخت و قورسەدا كرد؟ بێگومان وێنەی ئەلبوومەكە پێمان دەڵێت: بارزانی مستەفا كارلێكی لەگەڵ ئەو قەیرانە سەخت و قورسە كرد و هەڵنەچوو و بڕیاری هەڵەشە و بەپەلەی نەدا، بەڵكو داوای كرد، «ئەوانەی پێیان وایە تەسلیمبوون باشە و ناتوانن مقاوەمەت بكەن، با بێن هەموو پێكەوە كۆببینەوە و كۆنگرەیەكی تازە ببەستین.»
ئەگەر ئەم شێوازە كاریزماییەی مستەفا بارزانی بۆ واقیعی ئێستای كوردستان تەرجەمە بكەین، ئەوا ئەم ئەزموونە داوا لە بەڕێز مسعود بارزانی وەك مەرجەع و رێبەر دەكات، كە بە هەمان شێوە دەستپێشخەری بۆ دیالۆگێكی نیشتمانی بكات لە نێوان هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بەگشتی و پارتی و یەكێتی و گۆڕان بەتایبەتی.
پرسیار ئەوەیە، ئەو ئەزموونەی مەلا مستەفا بارزانی چ ئاكامێكی ئەرێنی لێ كەوتەوە، كە ئێستا هەمان داوا لە مسعود بارزانی دەكات؟ بێگومان ئەو مێژووە پێمان دەڵێت، مستەفا بارزانی بەو هەنگاوەی دوو دەستكەوتی گەورەی بەدەست هێنا:
1. هەموو ئەو خەڵكانەی لە قۆناخی یەكەمدا دوای پڕوپاگەندەی ئەو خەڵكانە كەوتبوون و سەریان لێ تێكدرابوو، بە دەستپێشخەرییەكەی بارزانی بەشی هەرە زۆری سەركردەكان گەیشتنە قەناعەت و گەڕانەوەی ژێر ئاڵای شۆڕشی كوردستان بە رێبەریی مستەفا بارزانی.
2. ماوەی تەسلیمبوونەوەی لانیكەم بۆ ماوەی دوو ساڵ دواخست، دوای ئەوەی هەستیان كرد، لەناو ژینگەی شۆڕشی كوردستاندا جێگەی ئەو بیروبۆچوونانە نابێتەوە، بۆیە بە ناچاری تەسلیمبوونەوەی خۆیان راگەیاند.
كەواتە ئەگەر بەڕێز مسعود بارزانی لەم قۆناخە هەستیارەدا ئەو دەرگایە بكاتەوە و كەشی دیالۆگێكی راشكاوانەی ئاشكرا دروست بكات، ئەوا وەك ئێستا دەبینین، ئەوانەی بانگەشە بۆ تەسلیمبوون دەكەن، حزبەكانی خۆشیان بە ئاشكرا پشتیوانییان ناكەن و، خەڵكانێكی زۆر لە سەركردایەتیی هەموو حزبەكان هەن، كە خۆیان بە پێشمەرگەی بەرەی بەرگری لە قەوارەی هەرێمی كوردستان دەزانن، بۆیە ئەگەر دیالۆگەكە لەسەر هەردوو بەرەی «تەسلیمبوون و بەرگریكردن بێت لە قەوارەی كوردستان»، ئەوا بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگرە ئەم هەنگاوەی مەرجەعی كوردستان، دەبێتە پاڵپشتێكی گەورە بۆ ئەو بەرەیەی تەسلیمبوون رەتدەكاتەوە و بڕیاری داوە، بەرگری لە قەوارەی هەرێمی كوردستان بكات، ئەوانەشی كە هەر دەیانەوێت لە بەرەی تەسلیمبوون بمێننەوە، ئەوا ئەوانیش دوای ماوەیەكی كورت لە كوردستان جێگەیان نابێتەوە.
ئەم مەنهەجییەتە لەم چەند خاڵەدا ئەوەمان بۆ دیاری دەكات، ئەركی رێبەر و كاریزما لە قۆناخی سەختی نەتەوەدا، دەستنیشانكردنی رەگ و ریشەی قەیران و تەنگژەكانە وەك خۆی، بۆیە كاتێك سەرۆك وەزیران بە ئاشكرا بڵێت: «كوردستان دابەش بووە بۆ دوو بەرە»، ئەمە مانای ئەوەیە بەرهەمی ئەو كارلێكەیە كە مسعود بارزانی وەك رێبەری نەتەوە بیری لێ كردووەتەوە و گەیشتووەتە ئەو قەناعەتەی كە نابێت چیتر ئەمە بشاردرێتەوە و دەبێت میللەتی لێ ئاگادار بكرێتەوە، ئەمەش وادەكات كە ئەم مەنهەجییەتە پێشنیار بكات، كە گرنگە مسعود بارزانی وەك رێبەر بە ئاشكرا ئەم پرسە لەگەڵ تەواوی حزبەكان باس بكات و بە ئاشكراش هەڵوێستی خۆی بۆ بەرەی رەتكردنەوەی تەسلیمنەبوونەوە رابگەیەنێت و پشتیوانیی ئەو بڕیارە قورس و سەختانەش بكات، كە دامەزراوەكانی هەرێمی كوردستان پێویستە لەم قۆناخەدا بیدەن.
ئەم هەنگاوە لەم قۆناخە چ دەرگایەك بۆ مامەڵە و كارلێك لەگەڵ تەنگژەكان دەكاتەوە؟ بێگومان دەبێتە خاڵێك بۆ دانانی سنوورێك بۆ ناسەقامگیری و پاشاگەردانیی سیاسی و، ئەوانەی ئێستا بەناو پەرلەمانتار و سیاسیی كوردستانەوە بانگەشە بۆ تەسلیمبوون دەكەن، پێش هەمووان بەغدا و دەوڵەتانی هەرێمیش لەو راستییە حاڵی دەبن كە ئەوانە نوێنەرایەتیی كیشەی سیاسیی گەلی كوردستان ناكەن و رووی راستەقینەشیان بۆ خەڵكی كوردستان ئاشكرا دەبێت.
ستراتیژیەتی ئاسایشی نیشتمانی و ئاسایشی كۆمەڵایەتی وەك زانست بە پلەی یەكەم لەسەر بنەمای سەقامگیری و گێڕانەوەی سەقامگیری بۆ ئاسایشی نیشتمانی و ئاسایشی كۆمەڵایەتی دامەزراوە و، ئەگەر سەقامگیری بوونی نەبێت، نە بڕیاری سیاسیی قورس و نە ئاشتیی كۆمەڵایەتیش بوونی دەبێت، ئەم بنەمایەش لەو بانگەشە رووكەشانە بۆ یەكڕیزی، زۆر گرنگترە كە هەندێك بۆ دروستكردنی درز و كەلێن لەناو ریزەكانی نەتەوە بەكاری دەهێنن و، ئامانجەكانی خۆیانی بۆ پەردەپۆش دەكەن و، دەبنە فاكتەرێك بۆ ئەوەی دڵساردی لەناو هاووڵاتیان دروست بكەن و، ئەو دیاردەیە هەستی پێ بكرێت كە پێی دەگوترێت: «كاڵبوونەوەی هەستی نیشتمانی و دەنگێكی ناساز بۆ تەسلیمبوون.»
سەقامگیری وەك كلیلی سەرەكیی
كردنەوەی دەرگای قەیرانە قورسەكان
ئێمە یەكەم نەتەوە نین لە غیابی نەبوونی دەوڵەتدا دوچاری دیاردەی لێكترازان و دابەشبوون بین، هەروەها یەكەمین حكومەتی هاوپەیمانی نێوان حزبەكانیش نین، كە حزبەكان وەك پێویست پشتیوانی ئەو حكومەتە نەكەن، كە خۆیان تێیدا بەشدارن، بۆیە نابێت قەیران و تەنگژە وەك دیاردەیەك سەیر بكەین، كە نابێت رووبدات، هەروەها نابێت كە رووی دا، وامان لێ بكات كە بڵێین چارەسەریشی مەحاڵە.
سەبارەت بەو نەتەوانەی كە نەبوونە دەوڵەت، دیارە دەوڵەت فاكتەرێكی گرنگە و هەندێك جار دامەزراندنی دەوڵەت دەبێتە چەترێك بۆ كۆكردنەوەی پەرتەوازەیی نەتەوە، بەڵام هەندێك جاریش دەوڵەتیش دادەمەزرێت، بەڵام پەرتەوازەیی و دابەشبوونەكە هەر دەمێنێت، بۆیە لەم حاڵەتەدا ئەقڵی دەوڵەتمەتداری لە بوونی دەوڵەت و غیابی دەوڵەتیشدا، فاكتەرێكی گرنگە بۆ كۆكردنەوەی پەرتەوازەیی نەتەوە، بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە هەموو تاكەكانی نەتەوە لەژێر چەترێكدا كۆبكاتەوە، بەڵكو ئەو تاك و گرووپ و حزبانەی كە بڕوایان بە سەروەریی خۆیان هەیە و بەرگری لە سەروەری و بوونی نەتەوەیی خۆیان دەكەن، بە هەر شێوازێك كە لە ئیمكانیەتی ئیرادەی نەتەوەدا بوونی هەیە.
ئەگەر لێرەوە سەرنج لە مەنهەجییەتی ئەم باسە بدەین، دەبینین هەتا ئێستا كەم تا زۆر خۆی نەداوە لە باسی گەندەڵیی سیاسی و ئیداری و تەنانەت دەستتێوەردانی حزب لە هەموو جومگەكانی ژیان لە كۆمەڵگەی كوردستاندا، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەم مەنهەجییەتە لە هەناوی رەگ و ریشەی هەموو ئەو قەیرانانەدا، خاڵێكی گەورەی لەبەر رۆشنایی ئاسایشی نیشتمانی و ئاسایشی كۆمەڵگەی كوردستان دەستنیشان كردووە، كە ئەویش پاشاگەردانیی سیاسییە، بۆیە ئەگەر بتوانین لانیكەم بە رێگەی دروستكردنی تەبایەكی سیاسی، سەقامگیرییەكی سیاسی لە كوردستاندا بێتە ئاراوە، ئەوا ئەوكات لە گریمانەی بوونی ئەو سەقامگیرییە سیاسییەدا، دەچینە سەر هەموو ئەو قەیرانانەی كە ئەمڕۆ یەخەی كوردستان و خەڵكی كوردستانی گرتووە، لێرەدا بە چەند خاڵێك ئاماژەیان پێ دەكەین:
1. دیارە ئەمڕۆ لە كوردستاندا هەموو لایەك بە خەڵك و حزبەكانەوە گەیشتوونەتە قەناعەت كە نەك هەر گەندەڵی هەیە، بەڵكو گەندەڵی گەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە هەموو تواناكانی حكومەت و كۆی دامەزراوە دەوڵەتییەكانی هەرێمی كوردستانی پەك خستووە.
2. بۆ رزگاربوون لەم پەتایە، حكومەتی هەرێمی كوردستان یاسایەكی دەركردووە بە ناوی «یاسای چاكسازی»، ئەم یاسایە پەرلەمانی كوردستان پەسەندی كردووە، بەڵام بە هۆكاری ناسەقامگیریی سیاسی و پشتگیرینەكردنی لەلایەن ئەو حزبانەی بەشداری حكومەتن، بۆتە یاسایەك كە دەتوانین بڵێین: یاسای چاكسازی «سڕكراوە». هۆكاری ئەم سڕبوونە چییە؟ ئەوەیە كە چاكسازی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی قوربانییەكی گەورەی دەوێت و بە تەنیا لایەنێك جێبەجێ ناكرێت.
3. لە هەرێمی كوردستاندا لە ساڵی 2014وە قەیرانی دارایی هەیە و مووچەی فەرمانبەران پاشەكەوت دەكرێت و دوادەكەوێت، ئەم كێشەیەش پەیوەندی بە هەر خێزانێكی كوردستانەوە هەیە، لە ماوەی ئەم 6-7 ساڵەی رابردوودا و لە ناو ژینگەی سیاسیی كوردستاندا ئەو پرسیارە دروست بووە: «ئایا بڕینی بودجە و مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان لە ئۆباڵی حكومەتی عێراقە، یان حكومەتی هەرێمی كوردستان؟» دروستبوونی خودی ئەم پرسیارە دروستكردنی گومانە لەسەر مافە دەستوورییەكانی خەڵكی كوردستان ئەو مافە دەستوورییانەی بە خەبات و خوێنی سەد ساڵە بەدەست هاتوون، ئەمە لەكاتێكدا ئەگەر حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دەرەوەی مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان هەنگاوێكی هەڵەی هەڵگرتووە، با بە دیالۆگ لە نیۆخۆماندا راستی بكەینەوە، بەڵام وەك لەچەند رۆژی رابردوو بینیمان شاندی هەرێمی كوردستان بۆ دانوستاندن لە بەغدا بووە و نوێنەری هەرسێ لایەن (پارتی و یەكێتی و گۆڕان)ی تێدا بووە و بەرگرییان لە مافە دەستوورییەكانی خەڵكی كوردستان كردووە. پرسیار لێرەدا ئەوەیە: ئەگەر (پارتی و یەكێتی و گۆڕان) هاوڕان لەسەر ئەوەی هەرێمی كوردستان پابەندیی خۆی جێبەجێ كردووە، ئەدی لە بەرامبەردا ئەو دەنگە ناشازانەی پەرلەمانتارانی هەردوو حزبی (یەكێتی و گۆران) چین؟
4. داهاتی نەوتی قاچاغ و داهاتی ناوخۆ و خاڵە سنوورییەكان، ئەمانەش بابەتێكی دیكەی گرنگن و هەموو لایەك بە پەرلەمانی كوردستانیشەوە بە ئاشكرا راپۆرت بڵاو دەكەنەوە و باس لەو پاشاگەردانییە دەكەن كە لە تەخشان و پەخشانی داهاتی كوردستان دەكرێت و، حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بە هۆی ئەو ناسەقامگیرییە سیاسییەی كە هەیە، توانای كۆنتڕۆڵكردنی تەواوی داهاتەكانی نییە، ئەمەش گەورەترین ئاستەنگی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان دروست كردووە كە لە ئەگەری نەناردنی بودجە و مووچە لە لایەن بەغداوە بۆ كوردستان، نەتوانێت لەبەر رۆشنایی ئەو داهاتەی لەبەر دەستیەتی، مووچەی فەرمانبەران رێك بخاتەوە و هەروەها گوتارێكی یەكگرتووی سیاسییش نییە كە پشتگیری لەو رێگە چارەسەرەی حكومەت بكات.
5. رێكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەلایەن وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، ئەمەش كێشەیەكی دیكەیە كە بەردەوام باسی لێوە دەكرێت، سەرەنجامیش وەك دەبینین یەكەی 70 و 80 وەك دوو یەكەی سەر بە یەكێتی و پارتی لە واقیعدا بوونیان هەیە. پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی یەكخستنەوە و رێكخستنەوەی ئەم دوو هێزە لە چوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووەتە كارێكی مەحاڵ و جێبەجێ ناكرێت؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش پەیوەستە بە نەبوونی سەقامگیری و نەبوونی متمانەی پێویست لە نێوان پارتی و یەكێتیدا، یەكخستنەوەی ئەم دوو هێزە (یەكەی 70 و 80) وەك سوپای بەرگریی كوردستان رێگە لە مەرامی حزبی دەگرێت، هەروەك چۆن لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017 بەشێك لە هێزەكانی یەكەی 70 بەبێ فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگە لەسەنگەرەكانی پێشەوە كشانەوە.
6. كێشەیەكی دیكە كە بووەتە شێرپەنجە بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان، بوونی چەكدارانی پەكەكە و هەڕەشەكانیەتی بۆ سەر قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان و پەلكێشكردنی دەستی دەوڵەتانی ئیقلیمییە بۆ كاروباری ناوخۆی هەرێم، بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیەش دیسان ناتەبایی نێوان لایەنە سیاسییەكان و نەبوونی هەڵوێستێكی سیاسیی یەكگرتوو بۆ پشتگیری لە حكومەتی كوردستان، بۆ ئەوەی بەپێی یاساكانی پەرلەمانی كوردستان چارەسەری ئەم كێشەیە بكات، ئەمەش بووەتە كێشەیەكی دیكە سەرباری هەموو كێشەكانی دیكە.
ئەم كێشەو قەیرانانەی ئاماژەمان پێ كرد، جیا لەوەی لەسەر ئاستی سیاسەتی ناوخۆی هەرێم، چارەسەركردنی كێشەكانی سەخت كردووە، لە هەمانكاتدا لە دانوستانەكانی نێوان هەرێم و بەغدا، هەڵوێست و پێگەی هەرێمی كورد??