گەلی كوردستان بە درێژایی مێژوو لە دژی زوڵم و چەوسانەوە لە خەبات و بەرخۆداندا بووە، ئەو زوڵمەی داگیركەران لە كوردستانیان كردووە و ئەو رووداوانەی بەسەر كوردستاندا هاتوون، مایەی هەڵوەستە لەسەركردن و رامانی وردن، زۆر جار مرۆڤ كە سەیری رووداوەكانی دەوروبەری خۆی دەكات و لێی ورد دەبێتەوە و شرۆڤەی دەكات، روانینێكی تایبەتی لا دروست دەبێت، زۆر جاریش كە سەیری واقیعەكە دەكات، دەكەوێتە نێوان دوو حاڵەت (ڤیان و شیان) واتە ئەوەی دەیخوازێت و ئەوەی دەیتوانێت، زۆر جاریش وا رێكدەكەوێت، ئەوەی مرۆڤ دەیخوازێت توانای بەجێهێنانی نییە.
ئێمەی كورد لە نێوان (ڤیان و شیان)دا؛ زۆر جار خەم و خولیا و ڤیانی كاری مەزنمان هەبووە، بەڵام نەشیاین بەجێیان بهێنین، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ دڕندەیی داگیركەرانی كوردستان و ئەو نەخۆشییە درێژخایەنەی كەوا بەشێك لە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان تووشی بووە، كە ئەویش نەخۆشی (یەكتر قبووڵنەكردن و گوێ لەیەكتر نەگرتن)ە، بەداخەوە ئەم نەخۆشییە درێژخایەنەی كوردان تا ئێستاش بێ چارەسەر ماوەتەوە. ئەگەر سەركردایەتی سیاسیی كوردستان یەكڕیز و یەكدەنگ و هاوهەڵوێست بووا، ئەوا كاردانەوەی پۆزەتیڤی دەبوو بۆ دروستبوونی یەكڕیزیی گەلی كوردستانیش، ناكۆكی و ململانێی ناتەندروستی نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستان رەنگدانەوەی نێگەتیڤی هەبووە لەسەر كۆمەڵگەی كوردستان و وایكردووە ئەو ململانێ و ناكۆكییانە شۆڕبننەوە بۆ ناو چینەكانی كۆمەڵگەی كوردستان، ئەگەر ئەم نەخۆشییە چارەسەر نەكەین، لە داهاتوودا كاریگەرییەكی خراپتری دەبێت، بێگومان تاكە چارەسەری ئەم نەخۆشییەش یەكدی قبووڵكردن و یەكدەنگی و یەكڕیزی و بەیەكەوە كاركردنە.
لای هەموو لایەكمان روونە كەوا تەنیا بە یەكڕیزی و تەبایی دەتوانین هەنگاو بەرەو ئایندەیەكی گەش بهاوێین، بەتایبەت لەم كاتەدا كە كوردستان و ناوچەكە لە رەوشێكی ناسك و هەستیاردان و، گەلی كوردستان بە قۆناخێكی زۆر چارەنووسسازدا دەرباز دەبێت، ئەم قۆناخە چارەنووسسازە پێویستی بە یەكێتی نەتەوەیی و یەكڕیزی نیشتمانی هەیە، ئەمڕۆ بارودۆخی نێودەوڵەتی بۆ گەلی كوردستان زۆر گونجاوە لە رووی خەباتی سیاسی و دیپلۆماسی، هەموو جیهان بە چاوی هیواوە سەیری كوردستان دەكەن و كوردستان بۆتە ژمارەیەكی گرنگ لە نێو هاوكێشە سیاسییەكانی ناوچەكەدا، بەڵام بەداخەوە بارودۆخی ناوخۆیی كوردستان باش نییە و پەیوەندیی نێوان پارچەكانی كوردستان و حزبەكان لە ئاستێكی خراپدایە، لایەنە سیاسییەكانی بەشدار لە دەسەڵاتی باشووری كوردستان ناكۆكن و ئەوەندەی رەچاوی بەرژەوەندیی حزبی دەكەن، نیو ئەوەندە رەچاوی بەرژەوەندیی باڵای نەتەوەیی و نیشتمانی ناكەن، لایەنەكانی رۆژئاوای كوردستان كێشەیان هەیە و لەهەڤ نایەن، لە باكووری كوردستاندا سەرەڕای ئەوەی رژێمی توركیا پرۆسەی ئاشتی بە بنبەست گەیاندووە، خەباتی مەدەنییانەی گەلی كوردستان لە باكووردا لە هەڵكشان و پێشڤەچووندایە، لێ مخابن هەماهەنگی نەتەوەیی بۆ پشتیوانی و هاوكاری وەكو پێویست نابینرێت، لە رۆژهەڵاتی كوردستانیش سەرەڕای پێشڤەچوونی خەبات و تێكۆشان و هاتنە پێشی گۆڕانكاری و پێشهاتەكان، یەكڕیزی و هەماهەنگی و كارنامەیەكی هاوبەش لە نیوان لایەنە سیاسییەكاندا نابیندرێت، سەبارەت بە باشووری كوردستانیش كێشە و ململانێی نێوان لایەنە سیاسییەكان پرۆسەی پێشڤەچوونی سیاسی سست كردووە (كە دواتر تیشكی دەخەینە سەر)، بۆ دەربازكردنی ئەم رەوشە نالەبارە پێویستە هەموو لایەكمان بەرژەوەندیی نەتەوەیی و نیشتمانی لەبەرچاو بگرین و كار بۆ یەكێتی نەتەوەیی و یەكڕیزی نیشتمانی بكەین.
بێگومان ئەم بارودۆخەی كوردستان لە هەموو لایەكمان دەخوازێ كەوا نزیكی یەكدی بین، بۆیە پێویستە لە نزیكترین كاتدا كاربكەین بۆ ئەنجامدانی كۆبوونەوەیەكی فراوان بۆ تەواوی هێزو لایەنە سیاسییەكان، بۆئەوەی لە كۆبوونەوەكەدا نەخشەڕێگایەك بۆ دەربازبوون لە قەیرانەكان دابڕێژین.
ناوەندی سیاسیی باشووری كوردستان پەرش و بڵاو و لێكترازاوە، بە پێویستی دەزانین لەم رووەوە روانینی خۆمان سەبارەت بەم پرسە بخەینەڕوو؛ باشووری كوردستان لەدوای راپەڕینی بەهاری ١٩٩١ بە كۆمەڵێ هەورازو نشێودا تێپەڕیوە، وەكو ئەزموونی حوكمداریی گەلی كوردستان بێ كێشەو بێ گرفت نەبووە، بەڵام سەرەڕای ئاستەنگەكان توانیویەتی لەسەر پێی خۆی بوەستێ، بێگومان لە تەواوی جیهاندا حكومەت نییە بێ گرفت و بێ كێشە بێت، بەڵام كێشەو گرفتەكان لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی دیكە جیان، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ ئاستی تێگەشتن لە سیستەمی حوكمداری لە هەر كۆمەڵگەیەكدا.
كێشە و گرفتەكانی ئێستای كوردستان باكگراوندێكی سیاسی و مێژووییان هەیە، رەنگدانەوەی واقیعی دووبەرەكی و ناكۆكیی سیاسیی نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستانن، بۆیە چارەسەری ئەم پرسە پەیوەستە بە چارەسەری گرفت و ناكۆكیی مێژوویی نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستان، بۆئەمەش پێویستە لایەنە سیاسییە ناكۆكەكان قۆناخی ساڵانی رابردوو دەربازبكەن و بە شێوازێكی سەردەمیانە مامەڵە لەگەڵ یەكدا بكەن و، بە دیدگایەكی سەردەمییانە سیاسەتی نوێی جیهان بخوێننەوە و لە جیاتی بەرژەوەندیی تەسكی حزبی رەچاوی بەرژەوەندیی نەتەوەیی و نیشتمانی بكەن.
ئێمە لەسەر هەموو ئاستەكاندا پێویستیمان بە بەخۆداچوونەوەیە بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ یەكتر و لەگەڵ بوویەر و رووداوەكاندا، پێویستە رەخنە لە شێوازی كاری رابردوومان بگرین و، رەخنە وەك میكانیزمی پێشكەوتنی پرۆسەی سیاسی و كۆمەڵایەتی سەیر بكەین، كە راشكاوانە رەخنەمان گرت؛ كێشە و ناتەواوییەكان دەبینین، كە كێشە و ناتەواوییەكانمان بینی، بەدوای چارەسەردا دەگەڕێین، بەمەش دەتوانین پەیوەندییەكی تەندروست و كۆمەڵگەیەكی تەندروست بینا بكەین.
پێویستە لایەنە ناكۆكەكانی باشووری كوردستان رەچاوی هەستیاریی بارودۆخی كوردستان بكەن و، وەكو رێزگرتن لە خوێنی پاكی شەهیدان و قارەمانێتی پێشمەرگە و خۆڕاگریی گەلی كوردستان؛ ناكۆكییەكانیان بخەنە لاوە و بگەڕێنەوە سەر مێزی دیالۆگ و لەیەكترگەیشتن، لەبەرئەوەی سەردەم سەردەمی دیالۆگ و لەیەكترگەیشتن و لەهەڤهاتنە، لەم پێناوەدا پێشنیار دەكەین كەوا :
یەكەم: بۆ رێكخستنەوەی ناوەندی سیاسیی كوردستان و دەربازكردنی لەو پەرش و بڵاوییەی كە تێیدایە، پێویستە بە زووترین كات (ئەنجومەنی سیاسیی كوردستان) لە تەواوی هێز و لایەنە سیاسییەكانی باشووری كوردستان پێكبهێندرێت و، ئەم ئەنجومەنە وەكو پاڵپشتێكی سیاسی بۆ دەسەڵاتی سیاسیی كوردستان لە كاردابێت و رۆڵی راوێژكاری ببینێت و، لە كاتی هاتنەپێشی قەیرانەكاندا بە پرۆژە و كارنامەی هاوبەشی سیاسی هاوكاربێت.
دووەم: كۆنگرەیەكی راوێژكاری بۆ شارەزا و پسپۆڕان ئەنجام بدرێت، بۆ داڕشتنی نەخشەڕێگایەكی گشتگیر بۆ دەربازكردنی باشووری كوردستان لەو قەیرانانەی كە تێی كەوتووە.
سێیەم: بێگومان گەورەترین كێشە لە وڵاتی ئێمەدا ئەوەیە كە دەزگا و دامەزراوەكانی ئێمە سیستەماتیك نین و ئیش و كارەكان لەسەر بنەمای میزاجی شەخسی بەڕێوەدەچن، بۆیە تا ئێستاش ئەو حزبانەی كە دەگەنە دەسەڵات بەهەمان شێوازی پێشوو مامەڵە دەكەن، پێویستە كاربكرێت بۆ سیستماتیكردنی دەزگا و دامەزراوەكانی كوردستان و، دوورخستنەوەی كاری حزبی لە دەزگاو دامەزراوەكان، بۆ ئەوەی حكومەتی كوردستان ببێتە حكومەتی خەڵكی كوردستان نەك حكومەتی ئەم حزب و ئەو حزب.
چوارەم: قووڵكردنەوەی گیانی یەكدی قبووڵكردن و رەتكردنەوەی خۆسەپاندن و قۆرخكاری لە ناوەندی سیاسیی كوردستان و تەواوی ناوەندەكانی كار و بوارەكانی ژیاندا.
پێنجەم: لە جیاتی حزبەكان؛ پێویستە پەرلەمان و حكومەتی كوردستان وەكو دوو دامەزراوەی نەتەوەیی و نیشتمانی نوێنەرایەتی گەلی كوردستان لە تەواوی ناوەندەكانی ناوخۆ و ناوچەكە و جیهان بكەن.
شەشەم: گوێگرتن لە داخوازییەكانی خەڵكی كوردستان و باشتركردنی ژیان و گوزەرانیان.
حەوتەم: یەكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە بە كردەیی و باشتركردنی ژیان و گوزەرانیان.
هەشتەم: یەكخستنەوەی دەزگا ئەمنی و هەواڵگرییەكان بە كردەیی و كردنیان بە دامەزراوەی نەتەوەیی و نیشتمانی و دوور لە دەستتێوەردانی حزبی و دەوڵەمەندكردنیان بە ئەزموون و ئامێری پێشكەوتوو و كەسانی پسپۆڕ و شارەزا.
نۆیەم: بەشداركردنی تەواوی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان لە داڕشتنی بڕیاری سیاسی و وازهێنان لە پەراوێزخستنی ئەم لایەن و ئەو لایەن.
دەیەم: پێویستە لایەنە ناكۆكەكان واز لەیەكدی ناشیرینكردن و شەڕی راگەیاندن بهێنن و بە زمانی سەردەم؛ زمانی لۆژیك لەگەڵ یەكدی بدوێن و دیالۆگ بكەن.
یازدەهەم: پێكهێنانی (بۆردی سەربەخۆیی كوردستان) كەوا كار بكات بۆ جووڵاندنی ئەنجامی ریفراندۆم و چۆنیەتی هەنگاونان بەرەو سەربەخۆیی كوردستان، ئەم پرسە پرسێكی نەتەوەیی و نیشتمانییە و پێویستە هەموو لایەكمان لەسەری هاوكار و یەكدەنگ بین.
دوانزەهەم: پەسەندكردنی دەستوور ؛ ئێمە دەبێ وەكو پرسێكی نەتەوەیی و نیشتمانی سەیری دەستوور بكەین، نەك وەك مەسەلەیەكی حزبی، كە بەداخەوە زۆربەی پرسەكان و بابەتەكان بە حزبی كراون و لە دیدگای حزبییەوە تەماشای پرسەكان دەكرێت، پرسی دەستووریشیان خستۆتە ئەم چوارچێوەیە، كە ئەوەش هەلەیەكی ستراتیژییە و پێویستە بە زووترین كات چارەسەر بكرێت.
بۆ چارەسەر و راستكردنەوەی ئەم هەلەیەش پێویستە پەرلەمانی كوردستان لەم خولەدا پرسی دەستووری كوردستان یەكلابكاتەوە، لەبەر ئەوەی پرۆژەی دەستوور هەردوو قۆناخی نووسینەوە و قۆناخی دەنگدان لەسەری لە پەرلەمانی تێپەڕاندووە، قۆناخی سێیەم ماوە كە بریتییە لە قۆناخی ریفراندۆم، بوونی دەستوور بۆ ئێمە زۆر گرنگە، لەبەرئەوەی لە رووی یاساییەوە دەبێتە هۆكارێك بۆ رێكخستنەوە و دیاریكردنی ئەرك و مافی تاكەكان و داڕشتنی بنەما و سیستمی بەڕێوەبردنی وڵات و بە دامەزراوەییكردنی دەزگا و دامەزراوەكان، ئەمانەش هەمووی لە (پرۆژەی دەستووری كوردستان) جێگیركراون، بۆیە هەتا رۆژێك زووتر ببینە خاوەنی دەستووری خۆمان باشترە لەوەی كە بەهۆی هەندێك مەرامی سیاسییەوە دوای بخەین. لەهەموو دنیادا وایە كاتێك دەستوور ریفۆراندۆمی لەسەر دەكرێ و تەنانەت پەسەندیش دەكرێ، ئەوا بەپێی گۆڕانی بارودۆخەكە گۆڕانگاری تێدادەكرێت و هەموار دەكرێتەوە، زۆر ئاساییە پرۆژەی دەستووری كوردستانیش كە ریفۆراندۆمی لەسەر كرا و كەوتە واری جێبەجێكردنەوە، دواتر بەپێی پێویستی سەردەم هەموار بكرێتەوە.
ئەم خاڵانە وەكو هەنگاوێك بەرەو هێوركردنەوەی ناكۆكیی لایەنەكانی دەسەڵات دەخەینەڕوو، بۆ ئەوەی ببێتە فاكتەرێك بۆ لەهەڤهاتن و ئاشتبوونەوەی نیشتمانی و ئەنجامدانی چاكسازی بۆ دەربازكردنی باشووری كوردستان لەو قەیرانانەی تێی كەوتووە، ئەمەش پێویستی بە نییەتپاكی و هاوكاری و كاری هاوبەشی هەموو لایەكمانە، ئومێد دەكەین هەموو لایەكمان بۆ راستەڕێی یەكڕیزی و یەكدەنگیی گەلی كوردستان و زیاتر قووڵكردنەوەی گیانی برایەتی و بەیەكەوە ژیان و یەكتر قبووڵكردن و گوێ لەیەكترگرتن بگەڕێینەوە و رەچاوی بەرژەوەندیی باڵای نەتەوەیی و نیشتمانی بكەین و بەرژەوەندیی خۆمان لە بەرژەوەندی باڵای گەلی كوردستاندا ببینینەوە.