پێویستە سەبارەت بە ڕۆڵی كورد، یان پێگەكەی لە ژێر سایەی لێكنزیكبوونەوە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان، هەروەها لە ساتەوەختانی ئەو هاوپەیمانێتییانەی لە ماوەكانی پێشوودا ئەنجامدراون، پرسیارگەلێ بكەین، بەتایبەت لە ئێستادا كە تەنانەت لە نێوان هاودژەكانیشدا شێوازێك لە لێكنزیكبوونەوەی كتوپڕانە هاتونەتە ئاراوە، بەتایبەتیش لێكنزیكبوونەوەكانی نێوان هەردوو زلهێزی ناوچەكە كە ئێران و توركیایە، ئەویش لە پاش سەردانی سەرۆك وەزیرانی توركیا بۆ ئێران و پێشوازیلێكردنی، سەرەڕای ناڕازیبوونی هەندێك لە سەرانی ئێران لەسەر خودی سەردانەكە؛ نەك لەسەر ئەوەی چی لە هەگبەی ئەو سەردانە دەكەوێتەوە، وێڕای هەموو ئەمانەش بە یەكگەیشتن و یەكتربینینەكەی نێوانیان هەر وەدیهات و پێكەوە بازێكیان دا بە سەر ئەو هەموو ململانێ مێژوویی و ناكۆكییە مەزهەبی و چاوتێبڕینە شەخسییانەی نێوانیان.
سەرەڕای ئەو هەموو ئاگاداركردنەوانەی توركیا بۆ ئێران سەبارەت دەستێوەردانی ئێران لە كاروباری ناوخۆیی عێراق و لوبنان و سووریا و بەحرەین، ئەویش بە هەنجەتی پارێزگاریكردن لە شیعەكانی ناو ئەو وڵاتانە، هاوشێوەش سەبارەت بە ئێران هەمیشە ڕێگری كردووە لە دەستێوەردانەكانی توركیا و داكۆكیكردنی تورك لەو ئازەرییانەی بە زاری توركی دەئاخافن، یان دەستێوەردانەكانی توركیا لە كاروباری وڵاتانی تری ناوچەكە بە هەنجەتی وابەستەیی ئەو وڵاتانە بە مەزهەبی سوننەوە.
ئایا سەرقاڵبوونی هەرێمی كوردستان بە گرفتە ناوخۆییەكانیی خۆیی و قەیرانە دارایی و ئابوورییەكەی و بەرەنگاربوونەوەی دژ بە داعش بۆ پارێزگاریكردن لە سنوورەكانی خۆی، هەموو ئەمانە بە دووری دەگرن لەو پەرەسەندنە هەرێمایەتییانەی لە ناوچەكەدا ڕوودەدەن، كە بێگومان گۆڕانكارییەكان لێكەوتەی ڕاستەوخۆی لە داهاتوودا بۆ سەر هەرێم دەبێت؟
لەو بادانەوەیەی ئێرانەوە دەستپێدەكەین، كاتێك لە سەرەتاوە بە گفتولفتی زبرەوە هەڵوێستی دەربارەی قەیرانی یەمەن دەردەبڕی، بەهۆی پاڵپشتی كردنی لە حوسییەكانی ئەو وڵاتە، هەروەها دژایەتیكردنی ئەو هێرشانەی سعودیە و هاوپەیمانەكانی دەیانكردە سەر یەمەن، بەڵام دواتر ئێران لە زمانی هەڕەشەوە بایدایەوە بۆ خاوكردنەوە و نەرمی نواندن و هەڵوێستی دیپلۆماسییانە، كاتێ كەوتە پشی پشی بۆ باسكردنی ڕێگەچارەیەك و دۆزینەوەی ڕێگەیەكی ئاشتییانە بۆ چارەسەری قەیرانەكە، ئەم گۆڕانكارییە لە هەڵوێستەكانی ئێراندا نەبوو، تا ئەو كاتەی سەرۆك وەزیرانی توركیا سەردانی ئێرانی نەكرد.
ئاخۆ ئەو شتانە چین كە ئێرانیان سنووردار كرد و لە هەڕەشەلێكردنەوە هەڵوێستیان پێ گۆڕی بۆ مانۆڕكردن، هیچ بەڵگەیەك لە ئارادا نییە لەسەر لاوازبوونی ئێران، بەڵكو لێرەدا پرسیارگەلێك زەق دەبنەوە، لەسەر شێوازی ئەو ڕێككەوتنانەی لە میانەی (چاوپێكەوتنی مێژوویی نێوان هاودژەكان)ی ئەمدواییە پێیگەیشتوون.
چ شتێك عەبادی سەرۆكی حكومەتی عێراقی پاڵپێوەناوە، تا ڕوو لە ئەمریكا بكات، یان بە مەبەستی دژایەتی داعشەوە داوای پڕچەككردنی سوپای عێراق بكات، ئایا هۆكارەكە پڕچەككردنە، یان سووربوونە لەسەر ئەم بابەتە؟ ئایا پڕچەككردن هیچ بە پێویست نەدەزاندرا، تا ئەو كاتەی داعش بە سەر (ڕومادی و تكریت)دا نەكەوت؟
وا دێتە بەرچاو ئەو هەموو ساتانەی پێشتری جەنگی دژ بە تیرۆر و دژ بە داعش بەسەر خاكی كوردەوە و لە لایەن پێشمەرگەوە ئەو هەموو بەرەنگاربوونەوەیە كە دەكرا، بەو شێوەیە مەترسیدار نەبووبێت و پڕچەككردنی پێوێست نەبووبێت! یان ئەوە ترس و تۆقینە لە ڕاستیدا زیاتر لە مەترسییەكانی سعودیەیە پاش ئەوەی سعودیە جڵەوی كاروباری ناوچەكەی وەرگرتەوە و هێندەش گەشبینە بە توانای سەربازییانەی خۆی تا ئەو ڕادەیەی سعودیە ڕایدەگەیەنێ كە لەناوبردنی داعش لە سووریا وێستگەی داهاتوویەتی.
ئەوەی ئاشكرا و ڕوونە بەلای هەر چاودێرێكی ئاساییەوە هەڵێنجانی ئەو ڕاستیەیە كە هەر لایەنێك بتوانێت جەنگی دژ بە داعش یەكلایی بكاتەوە، ئەو لایەنە دەبێتە دەسپێشخەر بۆ سەركردایەتیكردن و جڵەوگرتنی كاروباری ناوچەكەی لە چنگ دەخرێت.
هەروەها ڕاكێشانی سەرنجی هەمووان بۆ ئەمینداری گشتیی حزبوڵڵا (حەسەن نەسڕوڵڵا) و ئەو شەڕە دەنوكەی لە میانەی چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنییەوە كاتێك ئیدانەی هێرشەكانی سعودیەی دەكرد بۆ سەر حوسییەكانی یەمەن و دەرچوونی لەو شێوازە دیپلۆماسییەتە باوەی هەیەتی بۆ هەڕەشەلێكردن و بەڵێندانی بە وەڵامدانەوەی یەكلاكەرەوە، بە شێوەیەك وەك ئەوەی كاری داكۆكیكردن و بەرگریكردنی لە لایەن ئێرانەوە پێڕاسپێردرابێت.
زمانحاڵی توركیا و ئێران سەرزارەكییانە بە یەكتری دەڵێن: «با واز لە وڵاتانی عەرەبی بهێنین، خۆیان گرفتەكانی ناوماڵی خۆیان یەكلا بكەنەوە».
بەم شێوەیە جەنگی بە وەكالەت ئێستا لە ناوچەكەدا باویەتی، حزبوڵڵا بە نوێنەرایەتیی ئێران بەرگری لە شیعەكان دەكات و سعودیەش بە نوێنەرایەتی توركیا بەرگری لە سوننەكانی جیهانی عەرەبی دەكات.
بەڵام سووریا و ڕووخاندنی ڕژێمی ئەسەد شتێكە باوی نەماوە و كەوتۆتە ڕابردوو، بە شێوەیەك دەتواندرێت بوترێت زەحمەت بووە، ئەگەر نەڵێین مەحاڵیش بووە كە ڕژێمی بەعسی عەلەوی ئەسەدی بكەوێت، چونكە ئەو دۆسێیانەی ئاڕاستەی ڕووداوەكان وەردەچەرخێنن، (دۆسیەی ئەتۆمی ئێران و دۆسیەی داعش و دۆسیەی حوسییەكان و دۆسیەی قاعیدەو ئەفغانستان) هێندە زۆر و زەبەند بوون و بە شێوەیەكی پۆزەتیڤ و نێگەتیڤانە كار لە یەكتر دەكەن.
ئەی سەبارەت بە كورد و هەرێمی كوردستان لەم ناوەندەدا چ باسە؟ ئەم هەرێمە تەنیا كیانێكە كە ڕەوایەتی نێودەوڵەتی و ددانپیانراوی فەرمیی لە ناوچەكەدا هەیە، بە دەم و دەست خۆی هێشتۆتەوە لە ناو ئەو هەموو پەرەسەندنە خێرایانە و گۆڕانكارییە گەرم و گوڕ و قورسانەی لە جیهاندا بە خێرایی دروست دەبن.
هەرێمی كوردستان بووەتە نوێنەری ڕاستەقینەی كورد لە ناوچەكەدا، لە دەرەوەی هەرێمی كوردستانەوە ئەوەتا كورد لە ئێران لە ژێر چارشێوی ستەم و چەوساندنەوەی بەردەوامدان، هەروەها كورد لە توركیا زۆربەی مافەكانیان فەوتێنراوە، جارێك فشاریان بۆ دێنن چەك فڕێ بدەن و جارێك ناچار دەبن بگەڕێنەوە بۆ شەڕكردن، جارێك هاوبەشییان پێدەكرێت و جارێك دادەبڕێندرێن لە هاوبەشایەتی، كوردیش لە سووریا پەرتەوازەن، لە ڕووی ئایدیۆلۆژی و فیزیاوییەوە شێواون، ئەویش بە هۆی جیاوازیی زۆری ئاڕاستە سیاسییەكانیان و هەڵوێستیان لە هەمبەر ڕژێمی سووریا كە كەوتوونەتە نێوان دوو بەرەوە، بەرەیەكی پاڵپشت بۆ ئەو ڕژێمە و بەرەیەكی ئۆپۆزسیۆن دژ بەو ڕژێمە، لە ڕووی فیزیاویشەوە زۆربەی زۆری دانیشتووانی كوردی سووریا پەرت و بڵاو بوونەتەوە بە سەر وڵاتانی تردا و وەك ئاوارە ژیان دەگوزەرێنن، وەك گەلێكی سەرهەڵگرتوویان بەسەر هاتووە، كە كەس ئامادە نییە گوێیان بۆ ڕادێرێت و وەڵامی داخوازییەكانیان بداتەوە.
ئەگەر بارودۆخی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی پێشتر ڕژابێتە ناو ئەستێڵكی قازانجی هەرێمی كوردستانەوە، بەڵام ئێستا ئیشكالیەتێكی گەورە لە ئارادایە، ئەویش دەستنیشانكردنی سیمای ڕۆڵی كوردە لە سایەی ئەم هاوكێشە (عەرەبی ـ توركی ـ فارسی)یەدا لەم خۆرهەڵاتەی كە بووەتە ناوەندێك بۆ ململانێی نەتەوەیی و مەزهەبی نێوان ئەو دەوڵەتانەی كوردیان بەسەردا دابەشكراوە، كە هەریەكەیان بە هەنجەتی مەزهەبگەراییەوە، هەوڵ بۆ هەژموونكردنە سەر خاك و گەلانی ئەویتریان دەدات.
لە كاتێكدا ململانێی نێوان ئەو وڵاتانە نێوانیان ڕووپۆشكراوە بە مەزهەبگەرایی و ڕاستییەكەشی وا نییە، چونكە ململانێیەكی نەتەوەییانەی ڕووتە، هەر نەتەوەیەك مەبەستێتی باڵ بكێشێت بە سەر زۆرترین ڕووبەری ئەویتردا، سعودیە بە ناوی ئیسلام، سووریای عروبەیی بە ناوی دژایەتی ئیسڕائیلەوە، ئێرانی فارسی بە ناوی شیعەگەری، توركیای تۆڕانی بە ناوی سوننەوە، ئەی لێرەدا پێگەی كورد لە ناو ئەم هەموو هاوپەیمانێتی و ڕێككەوتنە یەكتربڕ و هێنان و بردنانەدا كامەتا؟ ئایا بكەرێكی دیالۆگسازە، یان لە پەراوێزدا هەڵوێستێكی تەماشاچی دەبێ و لە چاوەڕوانی ئەوەی كە كاروبارەكان بە كوێ دەگەن، وەك ئەوەی هەموو ڕووداوەكان كە ڕوودەدەن پێوەندییان بەمانەوە نەبێت.