لە رێگای لقی (4)ی پ.د.ك كە بارەگاكەیان لە گوندی (هەرگێنە)ی پێنجوین بوو، ئاگادار كراینەوە كە لە ئەمانەی گشتی رۆشنبیری و لاوانەوە، بانگی من و خوالێخۆشبوو(نوری وەشتی) كراوە بچین بۆ سەرەوە لە رێگای ئێرانەوە، ئەوە بوو لەگەڵ كاك نوریدا چووینە لق وهونەرمەند (پەیمان بەگۆگ)یشمان لەگەڵ خۆمانا برد، چونكە هەواڵمان پێگەیشت كەسوكاری هەواڵی نازانن و بەتایبەتیش پاش بۆردومانەكەی (قەڵادزێ)، دیارە هەمەجۆر هەواڵی جەرگبڕیان پێگەیشتبوو، ناچار دایكی ئاگری جگەر هەڵیگرتبوو بەرەو (دەربەندی رایات) و (ئازادی) چووبوو.
داوامان لە هەڤاڵانی لق كرد، داوا بكەن كاك (پەیمان)یش لەگەڵمانبێت. بۆ بەیانی كەوتینە ڕێ و لە شاری (مەریوان)ەوە بەرەو موكریان رێكەوتین، خەڵكەكە زۆر رێزیان لێگرتین و پێشمەرگە گەلێك پیرۆز بوو لایان، لە بۆكان لاماندا و پاشان شەوێك لە سەقز ماینەوە، كڵاو و مشكیەكی نوێم كڕی و بەستم، نمەنمەی باران بوو، كاك نوری و پەیمان سەیریان ئەكردم و بزە ئەیگرتن، تومەس مشكییە (عەلی خانی)یەكەم رەنگی داوەتەوە و بەسەرچاوما هاتۆتە خوارێ، بە هەرحاڵ مشكییەكەم لەبەر چاو كەوت و گەڕامەوە بۆ سەر جامانە كۆنەكەم.
هەمیشە شاری (مهابات) لامان گەلێك شیرین و پیرۆز بوو، عەزرەتخوازی بینینی بووین، سەیری هەر شتێكی جوانم ئەكرد (پێشەوا قازی محەمەد) و یاوەرانیم ئەبینییەوە، بەر لە سۆراغی میوانخانە، چاومان بۆ مەیدانی (چوارچرا) ئەگێڕا، پاشان چووینە میوانخانە و لەوێش خوالێخۆشبووان (نوری ئەحمەد تەها) و ( حاكم حەسەنی سەید ئەحمەد) و (عەزیز خۆشناو)مان بینی و پێیان شادبووین.
پاش نیوەڕۆ لەگەڵ كاك (نوری ئەحمەد تەها) چووینە دەرێ، وتی: ئێستا ئەچین بۆ چوارچرا و ئەو خانووەشت پێ نیشان ئەدەم كە ئاڵای كوردستانی لەسەر هەڵكرا، گەیشتین ورتەم لەخۆ بڕیبوو و كاك نوری دوكان بە دوكان و خانوو بە خانووی ئەو ناوچەیەی پیشاندام، باسی ئەو سات و كات و رۆژەی ئەكرد، كە ئاڵاكەی تیادا هەڵكرا و ئامادەبووانەكەش، ئەوە پێشەوا و ئەوە بارزانی نەمر... یەك بە یەكیان، پاشان هەر لە گۆڕەپانەكەدا بەلای چەپ ئاوڕی دایەوە مەیخانەیەكی گچكەی بینی وتی ئەچم بیرەیەكی لێ ئەخۆمەوە، وتم: باشە بە قوربان تۆ بەر لە هاتنمان لە میوانخانەكە نوێژت كرد، ئەی كەواتە چۆن ئارەزووی بیرە خواردنەوە ئەكەیت؟
: بەردی گورچیلەم هەیە، دكتۆر بووی نووسیوم، ئەی مەلازادە وەعزم بۆ دامەدە.
چووینە ژوورەوە كابرایەكی سەرسپی كەمێك قەڵەو دەموچاو سور وسپی، خۆی پێ ناسین كە فڵان ئەفسەرە لە كاتی كۆماری مهابادا یەكتریان ناسیووە، ئیتر كابرای مەی فرۆشی ئەرمەنی دەستی كردە ملی و یەكتریان ماچ كرد، هەتا عەسرێكی درەنگ كاك (نوری) ئاخ و داخ لەناو فرمێسكەكانیا قەتیس مابوو.
باسی ئەو دەمەی بۆ كردم كە لەشكری پەهلەوی رووی كردە دەری (مەهابات) و (بارزانی نەمر) چ هەڵوێستێكی قارەمانانەی لای پێشەوا نواند، گێڕایەوە:
بارزانیم بینی هەرچۆن پڵنگێك بە بەرچاویەوە بێچووەكانی بكوژرێ، ئاگر لە چاوەكانییەوە پرشنگی ئەدا و كێ ئەیوێرا لێی بڕوانێ هەر ئەتگوت چیای (ئارارات)ە و هەستاوەتە سەرپێ.
گەڕاینەوە میوانخانە، كاك (نوری وەشتی) و كاك (عەزیز خۆشناو) لەگەڵ دوو برادەری مهاباتی چاوەڕوانمان بوون و وتیان ئەمشەو میوانی (محەمەدی ماملێ)ین، هەواڵێكی خۆش بوو، من بەش بە حاڵی خۆم لە منداڵییەوە هۆگر و شەیدای دەنگی ئەو هونەرمەندە بووم.
كاتێ (ماملێ) بیستبووی كاك (وەشتی) لە مەهاباتە حەزی كردبوو میوانداری بكات، ئەوە لەبەر چاو بووە كە كاتی خۆی هاتۆتە شاری (سلێمانی) و كاك (نوری وەشتی) میوانداری كردبوو، ئەو دوو برادەرە (مەهابات)ییە رێپیشاندەرمان بوون، بە لای چوارچرادا راستە رێگایەكی بەرین هەبوو ئەچووە سەر كۆڵانەكەیان، چاوم بە دوكانێ كەوت كە كەل وپەل و ئامێری ئەلەكتریكی ئەفرۆشت، رووخسەتم لێ وەرگرتن، ریكۆردێكی گچكەی ماركە (باسیق)م لێ كڕی، ماملێ پێشوازییەكی گەرمی كوردانەی لێكردین، لە ژوورێكی ماڵەكوردانەی بە مافور و پاڵپشتی مافوریی رازاوە، كەوتنە باس و خواسی یادەوەری و باری گۆرانی لە هەردوو لا، دوو ژەنیاری لێ بوو بە دەست و پەنجە و گیانی ژەنیدیاندا دیار بوو ئازەری بوون. كاك (نوری) داوای مەقامی (قەتارەی سنە)ی لێكرد، ئەویش چریكانی:
(خەرمانەكەی خاقانی چینم
كەی توجار بووە بەهاونشینم
شەرتە پۆستی دڵ وەكاڵەكەم
...........................)
منیش بە دەرفەتم زانی ریكۆردەكەم لەبەر دەمیا دانا، دوای دەستیكرد بە خوێندنەوەی شیعری گۆرانییەكانی و پتر هەڵوێستی لەسەر ئەو گۆرانییە كرد كە شیعری (كامل) بوو:
(( من دەڵێم: شاری دڵم باغ و گوڵستانە دەچم
ئەو دەڵێ: نا قەسە بەشۆڕشی مەستانە نەچی
من دەڵێم: نوختەیی ئەو رەوزەنی ئیمانە دەچم
ئەو دەڵێ: نارەشە جێ راوگەی شەیتانە نەچی
من دەڵێم: مەسكەن و ئارامگەی جانانە دەچم
ئەو دەڵێ: سەربە سەری تێكچووە وێرانە نەچی))
(ماملێ) كەوتە لێكدانەوەیەكی ورد و مەبەستی نیشتیمانپەروەری شاعیرەكە لەو شیعرە و پاشان باسی شاعیرەكەی بۆ كردین كە لە گوندێكی نزیكی (مەهابات) ئەژی، ئیتر هەر برادەرە نموونەیەكی شیعری ئەهێنایەوە و منیش ئەم شیعرەی خۆم خوێندەوە:
(( مانگم كە بینی بیرم بۆ لای رۆی
سەرنجم لێدا و كڕنووشم برد بۆی
گوناحم نەبی زوێر نەبی لێم
بە خوا گیانەكەم وامئەزانی تۆی))
(ماملێ) داوای دووبارە لێكردنەوەی لێكردم ئەوسا نووسییەوە و بە گۆرانی وتی، لە دڵەوە هەستی جوانی خۆی بۆم دەربڕی.
ئیدی تا درەنگ وەختانێ لە كەش و هەوایەكی خۆشدا بەسەر برد، بەر لە ماڵئاوایی (ماملێ) فەرمووی سبەینێ شەو لە ماڵی ئازیزێكم ئاهەنگمان هەیە، زۆر حەز ئەكەم ئامادەی ئەو شاییە مەهاباتییە بین، بۆ ئێوارە خۆم ئەنێرم بە دواتانا.
بڕیار بوو بۆ بەیانی بەرەو (خانە) بڕۆین و بچینە (حاجی ئۆمەران)، بەڵام لەبەر بۆنە شاییە دوامانخست.
چونكە هەر لە نان و ماست راهاتبووین لەوێش هەر داوای ئەومان كرد، كابرایەك لەبەردەم میوانخانەكە (مل)ی هەڵئەدا و ئایندەی خەڵكی پێ ئەخوێندەوە، كابرایەكی مڕوموچی توڕە، بەڵام (حاكم حەسەنی سەید ئەحمەد) بە جۆرێك سەری كردە سەری، خستیە سەر هەمەجۆر جنێو و قسەی هەلەق و مەلەق، هیچ وقاڕێكی بەو كابرایەوە نەهێشت، كاك حەسەن بە تەواوی دڵی ئاوی خواردەوە ئینجا وتی: دەی كوڕینە با بای باڵی خۆمان بدەین و بكەوینە گەڕانی بازاڕ و كۆچە و كۆڵانەكان، هەر پێنجمان هەتا هێزمان لەبەرا بوو گەڕاین، بۆ ژەمە نانی نیوەڕۆ لە شوێنێكی تایبەت، دیار بوو (رێست هاوس)ی شارەكە بوو قاوەلتیمان كرد، ئیدی گەڕاینەوە بۆ پشوودان و سەرخەوشكاندن، دونیا تاریكی كرد لە هۆڵی پێشوازی چاوەڕوانی نێردراوەكەی (ماملێ)مان ئەكرد و دیژلەمە بە دوای دیژلەمە فڕمان ئەكرد، برادەرەكە هات و لەگەڵی بە چەندین كۆڵانی تەنگەبەردا رابوردین، دەنگی جۆش و خرۆش و قریو قریو لە دوورەوە ئەبیسترا، هەردوو تاكی دەروازەی ماڵەكە خرابووە سەرپشت، بەپیرمانەوە هاتن و بە ناو حەشاماتی شاییكەراندا سەركەوتینە سەرەوە و لەسەر قەنەفەكانی بەر هەیوانەكە دانیشتین، كە ئەیڕوانی بە سەر حەوشەیەكی گەورەی لە سێ لاوە بە ژوور و هەیوان و باڵەخانە دەوردرا بوو، هەمووان رازاوە بوون، حەوش و هەیوان و سەربان چراخان بوو، هەر ئەتگوت گویسەبانەكانیش لە شاییدان و حەزیان لە هەڵپەڕینە، بە چوار دەوری حەوشەكەدا دەستگیرا بوو، رەشبەڵەك بوو، جۆشیان سەند بوو، داوایان لە ئێمەش كرد هەڵپەڕین. تومەس ئەوان لە شوێنی خۆیان نەبزواون و بە تەنها من شانی بۆهەڵئەتەكێنم، گوێم لێ بوو ئەیان وت: ئەوا چوو بۆ غەریبی، لە شانی خانمێكی پشتێن شلەوە هەڵپەڕیم، پێیان ناساندم، كە ئەو خانمە (میدیای زەندی)یە كە هاوسەری (حەسەن زیرەك) بووە، ناسیمەوە لە شەستەكاندا لە نواندنی چیرۆكە رادیۆییەكاندا بەشدارییەكی جوانی هەبوو، شانازی پێوە ئەكەم.
ئەو جۆرە شاییە پوخت لەو جۆرە شاییە بوو، كە رۆژهەڵات ناسی ئینگلیز (كلۆدیۆس رییچ) لە گەشتەكەی ساڵی (1820)ی دا بۆ كوردستان باسی لێوە ئەكات، شەوێك بوو لەو شەوانەی هەرگیز لە زەینما ناسڕێتەوە.
هەر كە گەڕاینەوە شوێنەكەمان هێندە كفت بووین سەركردنە سەر سەرین و خەون بینین یەك بوو، گۆرانییەكانی (ماملێ) لە گوێمدا ئەزرنگانەوە، هەر بەیانی زوو بە ئاگاهێنراین وسواری پاس بووین و بەرەو خانە كەوتینە ڕێ، دانیشتنی ئەو پاسانە ماڵی خەوتن بوو، چونكە تێر نەبووبووین، هەرچەندە هەوڵمئەدا دەوروبەری رێگا ببینم، بەڵام پێڵووم قورسی خەوبوو، نەیهێشت.