كۆمەڵبوونە مرۆییەكان پێش هەموو شتێك لەسەر بنەمای ئاسایشی كۆمەڵی دادەمەزرێن؛ بە مەبەستی ڕەخساندنی بواری پێكەوەژیانیان، هاوكاریی كۆمەڵایەتی و نواندنی چالاكیی پێویست بۆ ژیانێكی سەقامگیر، ئاسایشی نێوخۆ و بەرگریكردن لە مەترسیی دەرەكی وەكو پێشمەرج بۆ كۆمەڵبوون خۆیی سەپاند. زامنبوونی ئاسایش بنچینە بوو بۆ وردە وردە گەشەكردن و پەرەسەندنی كۆمەڵبوونی مرۆیی و گەیشتن بە ئاستی كۆمەڵگا.
ئاسایشی كۆمەڵایەتی، كەواتە، زەمینەی سەرەكی و یەكەمینە بۆ پتەوبوونی یەكەی كۆمەڵایەتی.. لە ڕەوشێكی ناسەقامگیر، پڕ ئاژاوە و ناكۆكیدا هاوكاریی نێوان ئەندامانی ئەو كۆمەڵبوونە سەرهەڵنادات، بۆیەش پەیوەندییەكان كز و توخم و ئەندامەكانیشی پەرشوبڵاو دەبن.
ئاسایشی كۆمەڵایەتی پێداویستییەكی زیندەگی و هەمیشەییە، چونكە ژیانی ئاسایی خەڵك لە سایەیدا بەڕێوەدەچێ. ئەگەر سەرنج بدەین، لەگەڵ ئاڵۆزبوونی بارودۆخ و تێكچوونی پەیوەندییەكان و زۆرانبازیی توندی لایەنەكاندا (بەتایبەتیش لەكاتی شۆڕش و ڕاپەڕین و شەڕی ناوخۆ و مەترسیی دەرەكیدا...هەموو ئەوانەشمان ئەزموون كردوون) بانگەشە و هەوڵدان بۆ ئاساییكردنەوە نەك هەر لەلایەن دەسەڵاتەوە، بگرە دەبێتە داخوازیی خەڵكەكەش- چونكە لەو حاڵەتانەدا، نەك هەر پڕۆسەی گەشەكردن و پێشكەوتن دەوەستێ، بەڵكو هەر شیرازەی ژیانی ئاسایی تێكدەچێ و بۆیەش ئاسایش و سەقامگیری دەبن بە خەمی هەموو كەسێك.
ئاسایش و سەقامگیری توند بەیەكەوە بەندن، ئامانجی یەكەمینی هەر دەسەڵاتێكیشن. ئاسایش و سەقامگیریش تەنیا بە كۆنتڕۆڵكردنی لایەنەكانی ئەمنی و سیاسی فەراهەم نابن، بگرە هەموو لایەن و بوارەكانی ژیانی كۆمەڵایەتیی دەگرنەوە: ئابووری (بازاڕ و پیشە، بژێویی خەڵك...)، كۆمەڵایەتی (خێزان و نەوەكان، پەروەردە، تەندروستی...)، كولتووری (دابونەریت، ئایین، هونەر.. )- هەموو ئەو بوارانە، لەگەڵ ئەمنی و سیاسیش، بەیەكەوە گرێدراون و پێكەوە كۆی ژیان و واقیعی كۆمەڵایەتی لە كۆمەڵگادا پێكدێنن؛ كورتهێنانی دەسەڵات لە هەر یەكێك لەم بوارانە، سەقامگیریی دەخاتە مەترسییەوە و لایەنی ئەمنیش كز دەبێ.
دەسەڵاتی هوشیار دەبێ ئاگاداری سەرلەبەری ڕەوشە كۆمەڵایەتییەكە بێ؛ یان ڕوونتر ئاگاداری ژیانی ئاسایی خەڵك بێت. هەر كەموكورتییەك لەو ژیانە ئاسایی و زۆر سادەیەدا، كاریگەریی دەبێ بەسەر باری ئەمنی و سەقامگیرییەوە.
كۆمەڵگای ئێمە، لە كوردستانی باشووردا، لە ڕەوشێكی سیاسی-جەنگیی تایبەت دایە، بنەمای سەركیی ئەو ڕەوشەش بێگومان پرسی نەتەوەییە. لە هەلومەرجێكی وادا دەسەڵات، ڕەنگە، نەپەرژێتە سەر دابینكردنی هەموو وردەكارییەكانی ژیانی خەڵك، ئەوانیش ڕەچاوی ئەو بارە دەكەن؛ بەڵام بە هەندێك هێوربوونەوەی بارودۆخ دەسەڵات هیچ پاساوێكی نابێ بۆ «جارێكیتر» پشتگوێخستنی پێداویستییە سەرەكییەكانی جەماوەر كە گەورە و زۆریش نین. لە ڕاستی دوورناكەوینەوە ئەگەر بڵێین داواكارییەكانی خەڵك، لە ئێستادا، بریتین تەنیا لە دابینكردنی بژێو بە شێوەیەكی دادپەروەرانە و بەپێی پلانێكی زانستی و ئاشكرا و نەهێشتنی دیاردەكانی گەندەڵی – ئەمەش واتە بنیادنانەوەی متمانە لەنێوان خەڵك و دەسەڵات كە بەداخەوە متمانەكە بەرەو نەمان دەچێ؛ كەواتە ئەو «سەقامگیری و ئاسایشەی» ئێستاكە لە كوردستان بەرقەرارە تەنیا كاتی و ڕووكەشانەیە.
لەدەسدانی متمانەی جەماوەر دەسەڵاتی بەهێزترین حوكمڕان لەق دەكات؛ دوای ئاشكرابوون و بڵاو بوونەوەی بەرفراوانی دیاردەكانی گەندەڵیش، نابێ دەسەڵاتداران ئەوەندە ساویلكە بن فیز بە متمانەی خەڵكەوە بكەن.. تاقە هۆ بۆ بێدەنگییان پرسی نەتەوەییە.
گەورەیی و نەبەردی و دڵفراوانیی خەڵكی كوردستان بەو ڕادەیەیە كە پرسی نەتەوەیی هەمیشە بە پیرۆز دەزانن و لەپێناویدا گیانیان دەبەخشن، چاودەپۆشن لە قاتوقڕی و كەموكوڕییەكان – تەنانەت لە گەندەڵیش؛ بەڵام هەر ئەو پیرۆزییەی پرسی نەتەوەییشە دەرئەنجام گەندەڵی بنەبڕ دەكات، چونكە كۆمەڵبوونی مرۆیی بە گەندەڵییەوە هەرگیز ناگات بە ئاستی «نەتەوە»- كەچی پڕۆسەی نەتەوەیی كورد لەگەڕ دایە و ناوەستێ، هوشیاریی نەتەوەیی خەڵكی كوردستان تادێ بەهێزتر دەبێ و هوشیاریش واتە درككردنی خەڵك بە هەموو پێداویستی و دیاردە و پڕۆسەكان.. بۆیە با لە سایەی پیرۆزیی نەتەوەدا گەندەڵی نەهێڵین، چونكە گەندەڵی (دزی و درۆكردن و چاوچنۆكی) نەك هەر سەقامگیری و ئاسایشی كۆمەڵایەتیی دەخاتە مەترسییەوە، بگرە پڕۆسەی كامڵبوونی نەتەوەییش لەباردەبات.