بە ڕاستیی ساتەوەختەكە مێژووییە

بە ڕاستیی ساتەوەختەكە مێژووییە
مالیكی لە دیاریكردنی دوژمندا خۆی بە هەڵەدا دەبات، چونكە ناكرێت خەباتكاران و گەلانی تێكۆشەر بخرێنە خانەی دوژمنەوە، مەگەر ئەمە تەنیا لە ڕوانینی پاشكەوتووان و ئیمپریالیستەكانەوە بەو شێوەیە لێیان بڕوانرێت، ئەگەر مالیكی خۆی بخاتە ڕیزی ئەو جۆرە كەسە ئیمپریالیست و ڕەجعیانەوە، كەواتە دەكرێت مالیكی خۆی ببێتە دوژمنی ئەو خەباتگێڕانەی تێدەكۆشن و خەبات دەكەن لە پێناوی ڕزگاربوون و وەدەستهێنانی مافی ڕەوادا..

لە دەیەكانی پێشوودا زۆر فاكتەر هەبوون كە وەك كۆسپ و تەگەرە كەوتبوونە بەردەم گەلی كوردەوە تا نەتوانن لە ناوچەكەدا دەوڵەتی نەتەوەیی خۆیان دابمەزرێنن، گرنگترینیان فاكتەری جیۆستراتیژیی بوو كە ڕۆڵێكی سەرەكی بینیوە لە دانانی بەربەست لەبەردەم دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستاندا، لەم فاكتەرەدا ئەوە دەخوێنرایەوە كە كوردستان بە چوار دەوڵەتی گەورە دەورە دراوەو ئەو دەوڵەتانەش بە توندی خواستی ڕزگاریخوازانەی گەلی كورد ڕەت دەكەنەوە، تا ئێستاش زۆربەی ئەو دەوڵەتانە لەسەر هەمان ڕیتمی جارانیان هەڵوێستەكانیان دەردەبڕن، شتێكی تریش دەخرایە پاڵ ئەم فاكتەرە ئەویش نەبوونی دەروازەو دەرچەیەكی دەریاوانییە بۆ سەر كوردستان كە بە دەریاوانی نێودەوڵەتی بگەیەنێت، تا بەو هۆیەوە ئەو دەروازە دەریاوانیە بۆی ببێتە پاڵپشتێكی دەرەكی، بەڵام لەم ماوەیەی دواییدا دوو ڕووداوی زۆر گرنگ قەومان و بوونە هۆی بووژانەوەی ئومێدەكانی كورد بە ئاڕاستەی زیندوو كردنەوەی خواستی بەدەوڵەتبوونی و تا دواتر ئەم بیرۆكەیە وەرچەرخا بۆ قبوڵكردنی بیرۆكەی بەدەوڵەتبوون لای زۆربەی خەڵكی و تەنانەت لای چاودێرانی سیاسی بە جۆرێك لە جۆرەكان ڕەنگی دایەوە، ئەو دوو ڕووداوەش بریتی بوون لە گشتپرسی باشووری سۆدان 2011 كە بە جیابوونەوە كۆتایی هات، هەروەها دەرئەنجامەكانی ڕاپەڕینی جەماوەری كە زۆربەی زۆری وڵاتانی عەرەبی تەنییەوە، بەو هۆیەوە دەسەڵاتەكانی لە ناوەندو بنكەی سیاسی تەقلیدیەوە وەرچەرخان بۆ شەقامەكانی شارەكان، ئەم وەرچەرخانانە ئومێدو هیوای ئەو گەلانەی بووژانەوە كە بۆ ڕزگاربوون لەبن دەستی ئەو حكومەتە دیكتاتۆرانەی كە دەستی لە بیناقاقایان نابوو بێنە دەرەوە، بەپێی ڕای چاودێران ئەمە بە خێر دەشكێتەوە بەسەر خواستی ئەو گەلانەی خواستیان هەیە بۆ ڕزگاریخوازی نەتەوەیی..
لە ناو هەناوی ئەم ڕووداوە مەترسیدارانەی لەم دواییانەدا لە عێراقدا قەومان كە بە گرتنی موسڵ لە لایەن گرووپە چەكدارەكانەوە لە 10ی حوزەیرانی 2014 دەستی پێكردو ئەو گرووپانە توانییان هەژموونی خۆیان بسەپێنن و تا دەوروبەری بەغداش كۆنترۆڵ بكەن، سەرۆك مسعود بارزانی وتارێكی گرنگی لە 3/7/2014 لەبەردەم پەرلەمانی كوردستان خوێندەوەو كۆمەڵێك دۆزی گرنگی تێدا ڕوونكردەوە كە لەم چەند خاڵەدا چڕدەكرێنەوە:
1. هەرێمی كوردستان وخەڵكی كوردستان بەتێكڕا ڕۆڵێكی سەرەكیان لەرووخاندنی رژێم بینی و لە هەوڵدانی بێ وچان دابوون بۆ ئەوەی عێراقێكی فیدراڵی دیموكراتی فرە حزبی بێتەدی.
2. بەڵام بەداخەوە دوای دە ساڵ چاوەڕوانی، بارودۆخ ڕۆژ بەڕۆژ بەرەو خراپتر دەچوو، راستە دەستوورێك بۆ عێراق لەساڵی 2005 داندرا و كورد ڕۆڵی سەرەكی بینی لە داڕشتنی ئەو دەستوورە كە هەرچەندە بێ كەموكوڕی نەبوو، بەڵام بۆ ئەو سەردەم و ئەوكاتە نەدەكرا لەوە زیاتر بەدەستبێت.
3. لەڕووی ئەمنی و سەربازی، رێككەوتن لەنێوانماندا هەبوو و ئەوان هیچ پابەندی نەبوون، وەك دەزانن ماددەی 140 پشتگوێخرا و مەسەلەی نەوت و غاز هەر گرنگیان پێنەدا، مەسەلەی پێشمەرگەش هیچ. ئێمە لەسەر ئەوە ڕێككەوتبووین لەگەڵ بەغدا و ئەمریكاییەكان كە بەشی پێشمەرگە لە چەك و تەقەمەنی ئەوان بیدەن و پێشمەرگەش ببێتە بەشێك لە دامەزراوەی بەرگری عێراق. بەشێكی زۆر لەو چەكانەی بۆ پێشمەرگە هاتن لە سەربازگەی تاجی داندران تا بێتە كوردستان، دەسەڵاتی بەغدا نەیانهێشت و ئەمریكاییەكانیش نەیانتوانی.
4. مەسەلەی ماددەی 140 چەندجار هاوارمان لەبارەوە كرد، ئەوان دەیانگوت ماددەی 140 بەهیچ شێوەیەك نەماوە و تەواو بووە، لە مەسەلەی نەوت و غازیش لەساڵی 2007 لەسەر پرۆژەیەك ڕێككەوتین بۆ یاسای نەوت و غاز و پاشكۆیەك هەبوو كە ئەگەر تا مانگی 5ی 2007 دەرباز نەبوو، هەرێم و حكومەتی فیدراڵ مافی خۆیانە ڕێككەوتن ئیمزا بكەن و لەگەڵ كۆمپانیاكان ڕێكبكەون و نەوت دەربهێنن تا ڕێككەوتنەكە دەرباز دەبێت، ئەم ڕێككەوتنە لەمانگی شوباتی ساڵی 2007 كراوە. كەواتە ئێمە یەك شتمان نەكرد بەبێ ئەوەی دەستوور ڕێگەی پێدابێت یان ڕێككەوتنی لەسەر كرابێت.
5. ئێمە هۆشداری زۆرمان لەبارەی بارودۆخی عێراقەوە دا كە بەرەو تاكڕەوی دەچێت و بەرەو هەڵدێر دەڕوات، بەڵام بەداخەوە بەجددی وەرنەگیرا تاكو گەیشتە ئەمڕۆ كە دەیبینین، ئێستا عێراق وایلێهات و ڕەنگە پێشمان خۆش نەبێت وابڵێین، بەڵام عێراق پارچە پارچە بووە و ئێمەی خەڵكی هەرێمی كوردستان لەو پارچە پارچە بوونە بەرپرس نین و سیاسەتی چەوتی دەسەڵاتدارانی بەغدا هۆكاری ئەو بارودۆخەن كە بەسەر عێراق هاتووە، نەحیسابیان بۆ شیعە كرد نە بۆ سوننە نە بۆ كورد، تاكڕەوی زاڵ بوو.
6. سیاسەتی چەوتی ئەوان بووە هۆی شكست لەڕووی سیاسی و ئەمنی و سەربازی و خزمەتگوزاری و ئابووری و لەجیاتی ئەوەی دان بەشكستی خۆیان دابنێن، دێن بەدوای پاساو دەگەڕێن و لە هەموویشی ئاسانتر ئەوەیە لە خەیاڵی خۆیان تاوانباركردنی كوردە بەوەی ئەوان هۆكار بوونە.
7. دە ساڵ چاوەڕوانیمان كرد ڕۆژ بە ڕۆژ بارودۆخەكە خراپتر بوو، باشە دە ساڵی دیكە چاوەڕوانی چیتر بكەین؟ خۆ دەبێ بیرێك لە چارەنووسی خۆمان و ئایندەی خۆمان بكەینەوە. كاتێك كە یەكێك تاكڕەوی پەیڕەو بكات و هەموو بڕیارەكان خۆی بیدات، دەبێ تەحەمولی بەرپرسیارێتی ئەنجامی هەڵەكانی خۆی بكات.
گلەیی ئەوە دەكرێت چۆن پێشمەرگە هاتوون ئەو شوێن و ناوچە كوردستانیانەی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمیان گرتووە؟ پرسیار ئەوەیە پێشمەرگە و هەرێم چیان كردووە؟ چاوەڕوان بواین داعش بهاتبایە و ئەو ناوچانەیان هەموو داگیر كردبوایە و ئەو خەڵكەیان دەربەدەر كردبوایە؟
8. ئێستاش ئێمە بەدرێژایی 1050 كیلۆمەتر لەگەڵ دەوڵەتێكی دیكە لەگەڵ دەوڵەتێكی تازە هاوسنوورین، ئینجا تیرۆریستان چین، بەڵام ئەمە ئەمری واقیعە و ئێستا لەگەڵ ئەوان هاوسنوورین و ئێمە 15 كیلۆمەتر سنوورمان لەگەڵ عێراق ماوە، ئەویش لە نەفتخانە تا ناوچەی خانەقین. ئەگەر پێشمەرگە ئەوەی نەكردبوایە ئەوە كارەساتەكە دوو بەرابەر دەبوو. لەگەڵ ئەوەشدا نیو ملیۆن ئاوارە و كۆچبەری دیكە هاتوون و بوونەتە بارێكی زۆر قورس لەسەر هەرێم و ئێستا زیاتر لە یەك ملیۆن ئاوارە لەكوردستانن. ئەوە ئەركێكی زۆر قورسە كەوتۆتە سەر شانی هەرێم و ئەمە بۆ كورد و كوردستان و خەڵكی كوردستان بەڕاستی جێگەی شانازیە، چونكە بۆتە جێگەی پێزانینێكی زۆر لەسەر ئاستی نێونەتەوەیی و هەموو دنیا بەچاوێكی رێزەوە سەیری كوردستان دەكەن كە بۆتە پەناگەیەك بۆ ئەم هەموو خەڵكە لێقەوماوە.
9. ئێستاش بەڕێزان وەكو گوتم بارودۆخێكی تازەیە، ئەو ناوچانەی لەدەرەوەی هەرێمی كوردستان بوون ئێستا لەكۆنترۆڵی پێشمەرگەدان و من بە هەموو بڕوایەكەوە بەهەموو ئەو برایانە دەڵێم چ عەرەب چ توركمان چ كلدان چ ئاشووری لەو ناوچانە دەبێ پێكەوە ژیانێكی وا دروستبكەین ببێتە نموونە بۆ هەموولایەك. ئێمە دەبێ برایانە بەیەكەوە بژین و یەكسان بین لەئەرك و لەمافەكان. ئێستا دەڵێن نەخێر ماددەی 140 ماددەیەكی دەستووریە و ئێمە بەرگری لەیەكپارچەیی عێراق دەكەین و هەڕەشەمان لێدەكەن، پێشی ئێستا دەیانگوت ماددەی 140 مردووە و تەواوبووە، بەنیسبەتی ئێمەش كە دەڵێین ماددەی 140 تەواو بووە، ئەوەیە كە زۆر قۆناغی بڕیوە ماوەتەوە مەسەلەی ریفراندۆم لەو ناوچانە كە دەبێ ئەم خەڵكە بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات، بۆیە پێموایە پەرلەمانی بەڕێز دەبێ دیراسەتی ئەو بارودۆخە بكات كە چۆن ئەم هەنگاوە بهاوێژرێت، ئەگینا ئەوانەی بە تەمای ئەوە بن بەزۆر ئەو ناوچانە بگرنەوە پێموایە تووشی هەڵەی زۆر زۆر گەورە دەبنەوە. پێشمەرگە لەو ناوچانە بۆ پاراستنی خەڵكی ئەو ناوچانە لەوێن و لەژێر فشاری هیچ كەسێك پاشەكشە ناكەن.
10. یەكپارچەیی عێراق ئەوان تێكیاندا و سیاسەتی ئەوان وایكرد عێراق پارچە پارچە ببێت نەوەكو كورد ببێتە هۆكاری ئەوە، باسی ئەوە دەكەن كورد نابێ بڕیار لەچارەنووسی خۆی بدات، چونكە ئەمە هاودژی دەستوورە. باشە با بۆ دەستوور بگەڕێینەوە چونكە من باسی شتێك ناكەم لەدەرەوەی دەستوور، لە دەستووردا هاتووە: پابەندبوون بەم دەستوورە یەكبوون و یەكێتی خاكی عێراق دەپارێزێت، مەرجە بۆ مانەوەی عێراق بە یەكپارچەیی. دەیەها و سەدەها نموونە زیاتر دێنین بەوەی كە پابەند نەبوون بەم دەستوورە، بەچ دەستوورێك بەچ مافێك بە چ یاسایەك ئەم هەموو شتەیان لەدژی گەلی كورد كرد؟ بۆیە هەر چ هەنگاوێك ئێمە بینێین دیسان دەڵێین دەستووریە و دەستوور ڕێگەی بە ئێمە داوە و ئەو مافەی بە ئێمە داوە و مادام پابەند نەبن بەدەستوور كە مەرجی مانەوەی عێراقە بە یەكپارچەیی، ئەوا ئێمە مافی خۆمانە بڕیار لەچارەنووسی خۆمان بدەین، باهەر ڕێكخراوێكی نێونەتەوەیی بێت بزانێت ئێمە پابەندی ئەم دەستوورە نەبووین یان ئەوان؟
11. ئێمە نموونەی زۆرمان لەبەرچاوە، یەكگرتنی ئارەزوومەندانە نەبێت سەرناگرێت، لەت لەتبوونی بەزۆریش سەرناگرێت، ئەڵمانیا و چیكۆسلۆڤاكیا، ئەڵمانیا بەزۆر لەتكرا دوای چل ساڵ یەكتریان گرتەوە، چونكە لەدژی ویست و ئارەزووی خەڵك بوو، چیكۆسلۆڤاكیا دوو میللەت بوون بەزۆر پێكەوە لكێندرابوون و دەوڵەتێكیان دروستكرد، دوای چل ساڵ لێك جیابوونەوە، چونكە بەزۆر بەیەكەوە لكێندرابوون و بەئارەزووی خۆیانەوە نەبوو.
12. دەبێ پەند لەو ئەزموونانە وەربگرن و ناتوانن كورد و خەڵكی كوردستان بچەوسێننەوە و بڵێن بەیەكەوە دەبین. ئەم پەرلەمانە بەڕێزە دوای 2003 بڕیاریدا بەوەی لەگەڵ عێراق دەبین بە یەكێتییەكی ئارەزوومەندانە لەگەڵ عێراق دەبین و عێراقێكی فیدراڵ دادەمەزرێنین، ئەوان ئەو عێراقەیان تێكدا، بۆیە دەبێ گلەیی لەخۆیان بكەن و نابێ گلەیی لەخەڵكی كوردستان بكەن و قابیلی قبووڵ نییە.
13. ئێستا ئێمە لەبارودۆخێكداین كە دەبێ چی بكەین؟ ڕەنگە بەڕێزتان ئەو پرسیارەتان لا دروست ببێت هەڵوێستی دەرەوە لەبارەی مافی چارەنووسی خۆمان وەكو كورد چی بێت؟ جاران باسكردنی ئەو بابەتە قەدەغە بوو، كەسێك نەیدەتوانی باسی لێوە بكات و هیچ كەسێكیش گوێی لێنەدەگرتی. ئێستا نەرمی زۆر لەمبارەیەوە هەیە و لە وڵاتێك تا وڵاتێكی دیكە جیاوازە، بەڵام لەئەنجامدا دەبێ ئەوە بزانین ئێمەی خەڵكی كوردستان دەبێ ئەو بڕیارە بدەین نەوەكو كەسانێكی دیكە لەجیاتی ئێمە بڕیار بدەن.
14. بۆیە من بە پێویستی دەزانم ئەو پێشنیارەتان پێشكەش بكەم بەوەی پەلە بكرێت بۆ دانانی كۆمیسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن بۆ هەرێمی كوردستان كە ئەمەش هەنگاوی یەكەمە، دووهەم: ئامادەسازی بكرێت بۆ دەستپێكردنی ریفڕاندۆم بۆ دیاریكردنی چارەنووس، بەمە هەڵوێستمان بەهێز دەبێت و چەكێكی بەهێزمان بەدەستەوە دەبێت، بەڵام ئەمە چۆن دەكرێت و چۆن دەبێت هەنگاوی پێویست دەبێ ئێوە دیراسەتی بكەن و هەنگاوی بۆ بنێن بەڵام كاتی ئەوە هاتووە ئێمە خۆمان چارەنووسی خۆمان دیاری بكەین و چاوەڕێی كەس نەبین ئەو كارەمان بۆ بكات، لەچەند ساڵی رابردووشدا ئێمە ئەوەمان سەلماندووە كە هیچ هەڕەشە نەبووین بۆ دەورو دراوسێمان و ئێمە فاكتەری خێر بووین و هەرواش دەبین. وەكو باسیشمكرد ئێمە تا ئەوە یەكلایی دەبێتەوە ئێمە بەهەموو توانایی خۆمانەوە یارمەتی برایانی شیعە و سوننەمان دەدەین بۆ ئەوەی عێراق لەم قەیرانە دەرباز ببێت.
15. كێشەی عێراق كێشەیەكی سیاسییە و بەپلە دوو سەربازیە، دەبێ بەشێوەیەكی سیاسی لەبنەڕەتەوە چارەسەر بكرێت. من لێرەدا بەپێویستی دەزانم سوپاسی یەك هەڵوێستی و یەكڕیزی خەڵكی كوردستان و حزبە سیاسییەكان و هەموو ڕێكخراوە جەماوەریەكان و جەماوەری كوردستان بەتێكڕایی بكەم كە ئەمە مەرجی سەركەوتنە و لەهەموو شتێك بەهێزترە و لەهەموو پشتیوانیەك كاریگەرترە.
لە بەرانبەر ئەم ڕوونكردنەوانەدا سەرۆك وەزیرانی ماوەبەسەرچوو نووری مالیكی ئەو هەنگاو و كارانەی ڕەت دەكردەوە كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بۆ پاراستنی ناوچە كێشە لەسەرەكانی دەرەوەی ئیدارەی حكومەتی هەرێم ئەنجام دران، ئەوەیش لە پێناوی پاراستنی خەڵكی ئەو ناوچانە لە هێرشە چاوەڕوانكراوەكانی گرووپە چەكدارەكان پاش ئەوەی سوپای عێراق زۆربەی ئەو ناوچانەی كە بەپێی ماددەی 140 كێشەیان لەسەربوو چۆڵ كرد، دواتر مالیكی دانی بەوەدا نا كە ماددەی 140 تەواو نەكراوەو ئەم كردارەی هەرێمی كوردستانیش جێی قبوڵكردن نییەو ئەوەشی ڕاگەیاند كە پاش تەواو بوونی قەیرانەكە سوپای عێراق بۆ ئەو ناوچانە دەگەڕێنەوە كە بەهۆی گرووپە چەكدارەكانەوە لێی هەڵهاتبوون و چۆڵیان كردبوو، مالیكی زیاتر درێژەی داوەتێ و هۆشداری داوەتە گەلی كورد بەوەی بیرۆكەی جیابوونەوە بیرۆكەیەكی ترسناكەو ئەوەشی ڕاگەیاندووە كە مافی چارەی خۆنووسین لە دەستووردا بوونی نییەو هەر بەرجەستەبوونێك لەم ڕووەوە پێویستە هەمووان بگێڕێتەوە بۆ هەمواركردنەوەی دەستووری عێراقی..
ڕوونكردنەوەكانی سەرۆك بارزانی لە لایەن مالیكیەوە كەوتۆتە بەر كۆمەڵێك بەربەست و ڕەخنەی توند كە تێكڕایان دەكەوتنە ناو ئەستێڵكی ناشرین كردن و سوكایەتیپێكردن بە هەڵوێستەكانی گەلی كورد و لەبەرچاو نەگرتنی ئەو هەموو ماندووبوون و هەوڵانەی ئەم گەلە لە پێناوی برایەتی كوردو عەرەب و وەدیهاتنی دیموكراتیەت بۆ عێراق ئەنجام دراون.
بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە ڕۆژی 8/7/2014 نامەیەكی كراوەی ئاراستەی گەلی عێراق كرد كە تێیدا بە تێروتەسەلی ئەو هۆكارانەی خستەڕوو كە بووە هۆی ئەوەی عێراق و گەلی عێراق بگەیەنێتە ئەو كارەسات و مەینەتییانەی لە ئێستادا پێوەی دەناڵن، ئەمەش گرنگترین خاڵەكانی ئەو نامەیەیە:
1. هێرشی ستەمكارانە دژ بە گەلی كوردستان و سەركردایەتیەكەی فراوان دەبێت، ئەمەیش وەكو هەوڵێك بەمەرامی بەرپرسیاریەتیی شكستهێنانی هێزە چەكدارەكانی عێراق و دەزگا ئەمنییەكانی بخەنە ئەستۆی كورد، ئەو شكستەی لە ئەنجامدا بووە هۆی دەستبەسەراگرتنی بەشێك لەو شار و شارۆچكانەی عێراق.
2. شاڵاوی بەئامانجگرتنی گەلی كوردستان، هەر بەوەندەوە نەوەستاوە، بەڵكو كراوەتە بۆنەیەكی دیكە بۆ ناشیرینكردنی سەرجەم هەڵوێستەكانی گەلەكەمان و نكۆڵیكردن لە هەوڵ و كۆششەكانی بە درێژایی قۆناخەكانی مێژوو و لە كاتێكدا ئێستایش لە هەوڵ و قوربانیدان بۆ پتەوكردنی برایەتیی عەرەب و كورد و بەدیهێنانی دیموكراسی بۆ سەرجەم ناوچەكانی عێراق و پارێزگاریكردن لە پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی عێراقی بەردەوامە و داڕشتنی دروشم و سیاسەت و هەڵوێستەكانیشی، كە بنچینەی بەهێزی ئەم یەكگرتنە نیشتمانییە پێك دەهێنین، لەسەر بنچینەی هاوبەشی ڕاستەقینە لە عێراقدا بەپێی بەها و پرانسیپەكانی سیستمی دیموكراسی.
3. ئەمڕۆیش لە پێشینەیەكی زۆر مەترسیداردا هێرشی ڕقلێبوونەوەی نەتەوەیی «شۆڤێنی» بە پشتبەستن بەناشیرینكردنی ڕووداوەكان بەهێز دەبێت، ئەوەیش لە ڕێگەی شێواندنی ڕاستییەكان و هەڵچنینی دیوارێك لە نێوان هەردوو نەتەوەی برا و پێكهاتەكانی دیكەی عێراقدا، بێگومان ئەمەیش بۆ خزمەتكردنی مەرامە سیاسییەكان و بەرژەوەندییە تەسكەكانە و ئەو كەسەی كە عێراق لە شكستكەوە بۆ شكستێكی دیكە و لە قەیرانێكەوە بۆ یەكێكی دیكەی توندتر دەبات، تا سەرنجام گەیشتە ئەم هەڵدێر و شكستهێنانە.
4. ئاوازی نەشازی «جیابوونەوە و دابەشكردنی عێراق» كە بەردەوام لەلایەن ڕژێمە دیكتاتۆرییە یەك لە دوای یەكەكانی عێراقەوە بەكار هێنراوە، ئاوازێكی تایبەتی سەرجەم دیكتاتۆرەكان و فەرمانڕەوایانی گەندەڵی دوور لە گەلەكەیان و لە مێژوو و پەندەكانێتی. ئێستا بازاڕ گەرمییەكی زۆر بۆ ئەم ئاوازە نەشازە لە نێوەندە عەرەبییەكانی ناوەوەی عێراق و دەرەوەیدا دەكرێت، ئەمەیش بۆ ورووژاندنی هەستەكان و ڕاكێشانیان بۆ گومڕایی سیاسی و بەشداریكردن لە خراپكردنی ژینگەی نیشتمانیی هاوبەش و درزخستنە نێو ئەو نەگۆڕانەی كە پێویستە پارێزگارییان لێ بكرێت تا پێوەندییە نیشتمانی و مێژووییەكانی نێوان عێراقییەكان بمێننەوە و ئەو یەكگرتوویی وڵاتەش كە باسی دەكەن پارێزراو بێت.
5. هیچ ڕۆژێ دوودڵ نەبووین، لە ماوەی قۆناخە جیاوازەكانی خەباتی هاوبەش لەگەڵ سەجەم هێزە نیشتمانییەكانی عێراقدا دژ بە ڕژێمە دیكتاتۆرە یەك لە دوای یەكەكان، جەختمان لەسەر مافی بڕیاردانی چارەنووس كردووەتەوە و ئەم چەمكە هەمیشە بوونی هەبووە لە بەرنامە هاوبەشەكانمان لەگەڵ هێزە ئۆپۆزیسیۆنەكان و لە پێشی هەموویانەوە بزووتنەوە و حزبە شیعەكان، هەروەها ئەم مافە بە ڕوونی گوزارشتی لێ كراوە لە پاش ڕووخانی ڕژێمی دیكتاتۆری پێشوو، لە دیباجەی دەستووریشدا لە میانی «عێراقێكی دیموكراسیی فیدرالی و شەریكایەتییەكی نیشتمانیی ڕاستەقینە»دا.
6. ئێمە بەهیچ كلۆجێك ئامادە نین ئیرادەمان لاواز بكرێت و بمانگێڕنەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم و لەگەڵ ئەو هەڵسوكەوتانەدا ڕووبەڕوومان بكەنەوە كە ئەو سیاسەتانەمان بیر دێنێتەوە كە لە ڕابردوودا كوردستانی نوقمی دەریایەك لە خوێنی هاووڵاتیانی كرد و نیشتمانەكەیان كرا بەوێرانە و گۆڕی بەكۆمەڵ. ئەمانەیش ئەو هەڵسوكەوتانە بوون كە بە ڕوونی ڕووبەڕوومان بوونەوە بە درێژایی قۆناخی زەوتكردنی دەسەڵات لە هەردوو ویلایەتی سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیراندا.
7. شێواندنی مافی بڕیاردانی چارەنووس: جێی داخە، هەندێ كەس بەشداریی دەكەن لە ناشیرینكردنی داواكارییە دڵسۆزانەكانمان بۆ دەرچوون لەم قەیران و سەرلێشێواویەی لە ئەنجامی سیاسەتی تاكڕۆیانە و پەراوێزخستنەوە وڵات ڕووبەڕووی بووەتەوە و لە هەموو تێگەیشتنێكی دیكەی دادەماڵن و تەنیا جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە ئێمە جیابوونەوەمان دەوێت وەكو تاكە چەمك و تێگەیەك بۆ پرانسیپی مافی بڕیاردانی چارەنووس!. ئەو كەس و ناوەندانەی لەم شاڵاوەدا بەشدارن، جەختكردنەوەی بەردەوامیی ئێمەیان لەسەر گرنگیی پابەندبوون بەنەگۆڕە نیشتمانییەكان كە دەبنە هۆی كۆكردنەوەمان و ئەو پێشێلكاریانەی دەبنە هۆی لەیەك جیاكردنەوەمان، لە بیر خۆیان بردووەتەوە:-ئێمە، دەستوور و بنیاتنانی دەوڵەتی دامەزراوەیی و ئازادییەكان لە چوارچێوەی سیستمی دیموكراسی و بەشداریكردنی ڕاستەقینە لە حوكمڕانیی وڵاتدا كۆمان دەكاتەوە.
8. پێویستبوون بەدانانی میكانیزمێك هەیە بۆ ڕێگریكردن لە تاكڕۆیی لە دەسەڵاتدا، یان گەورەبوون لە ڕێگەی دەسەڵاتەوە، یان بەلاڕێدابردنی دەسەڵات بەرەو دیكتاتۆرییەت و لادانی لە ئەو ڕێڕەوانەی سیستمی دیموكراسیی فیدرالی دەستاودەستكردنی دەسەڵات دەیسەپێنن. هەروەها پێویستی بەچاكبوونەوەی ژیانی سیاسی هەیە، ئەمەیش لە ڕێگەی دەركردنی پرۆسەی سیاسی لە ڕێڕەوی دابەشكردن و وروژاندنی تائیفیانە و ئاراستەكردن و گۆڕینی لاگیرییان بەرەو نیشتمانی و بەهاگەلی هاووڵاتێتی ئازاد.
9. ئێمە بەردەوام دەبین لە پێوەندیكردن بە هەموو لایەنەكان، ئەوانەی لەگەڵ ئێمە هاوڕان یان جیاوازن، بۆ گەڵاڵەكردن و دۆزینەوەی چارەسەرێكی سیاسیی ڕیشەیی كە پایەكەی، ئەنجامدانی چاكسازیی لە دامودەزگاكانی وڵاتدا و چەسپاندنی میكانیزمێكی دیموكراسییانەی ئەوتۆ كە ڕێ لە گەورەبوونی هەر فەرمانڕەوا و دەسەڵاتێكی سیاسی بگرێ.
هەروەها لەگەڵ هەموو لایەنەكاندا بەدوای پێداویستییەكانی بارودۆخی ئێستادا دەگەڕێین كە دوابەدوای ڕووداوەكانی موسڵ پاش 10ـی حوزەیران هاتووەتە كایەوە لە ڕووی گۆڕانكاری و ئەو چوارچێوە سیاسییەی كە بەدەنگ پێكهاتەی سوننەوە بێت و دڵنیایان بكاتەوە و تیرۆریستان وەلاوەبنێت و لەو پەنایانەیان دوور بخاتەوە كە تێیدا هەڵدەسووڕێن.
10. مافی بڕیاردانی چارەنووس، مافێكی شەرعیی گەلەكەمانە، بە پشتبەستن بە هەموو یاسا و پرانسیپە نێونەتەوەیی و نیشتمانییەكان، گەلەكەمان لەم مافە پاشگەز نابێتەوە و جێبەجێكردنی میكانیزم و دابینكردنی پێداویستییەكانی، لەوەیشدا پشت بە گەلی عێراق دەبەستێت، بەڕاوێژكردن لەگەڵ نوێنەرانی و سەرجەم ئەو كەسانەی كە پشتگیری لە مافی ئەو گەل و نەتەوانە دەكەن كە ئیرادەیان دەستی بەسەردا گیراوە.
ژیانی هاوبەش بژاردەیەكی خۆبەخۆییە ئەگەر گەل ویستی خۆی تێدا بینییەوە بۆ قۆناخێك لە قۆناخەكانی مافە مێژووییەكەی، هەوەها خەبات كردن بۆ بەرگریكردنی لە ماف و بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی بەرپرسیارێتی جیابوونەوە و پارچەپارچەكردنی عێراق، دەكەوێتە ئەستۆی ئەو هێز و حوكمڕانانەی سوورن لەسەر بەرنامەی دابەشكردنی كۆمەڵگە لەسەر بنچینەیەكی تائیفی و مەزهەبی و هاووڵاتی دەكوژن، هەروەها دەستوور پێشێل دەكەن و عێراقییەكان دەخەنە ڕووبەڕووبوونەوەی شێوازێكی تازەی دیكتاتۆریەت.
سەرۆك بارزانی جەختی كردەوە كە ئێمە زۆر بەڕوونی تەئكید دەكەینەوە لە مافی بڕیاردانی چارەنووسمان پاشگەز نابینەوە، وەك چۆن گەلەكەمان بەئیرادەیەكی ئازادەوە بڕیاری لەبارەوە دەدات.
هەڕەشەكردن لە داهاتووی عێراق و عێراقییەكان، بەرپرسیاریەتییەكە، دەكەوێتە ئەستۆی ئەو كەسانەی سوورن لەسەر كەلێن خستنە نێو كۆمەڵگەی عێراقی و دەستوور پێشێل دەكەن و عێراقیش دەخەنە دۆخی ڕووبەڕووبوونەوەی جۆرێكی نوێ لە دیكتاتۆرییەت.
11. سەرۆك بار
Top