ئەركی پارتە سیاسییەكان لە كۆمەڵگە پاشكەوتووەكان وتەحەدییە نوێیەكانپتەوكردنی دیموكراتیەت
د. شێرزاد نجار
ئەو پێناسەیەی بۆ پارتە سیاسیەكان دانراوەو لەسەر ئاستێكی فراوان زۆرترین ڕەواجی پێدرابێت، گرێبەندە بەو ئەرك و ڕۆڵەی پارتەكان خۆیانەوە كە لە ناو كۆمەڵگەو دەوڵەتدا دەیگێڕن، بەلای كاتاریللۆی توێژەرەوە پێوەری سەرەكی بۆ دەستنیشانكردنی پارتی سیاسی ئەوەیە كە هەر پارتێك بەرنامەیەكی حكومەتی بۆ كۆمەڵگە لە هەگبەدا بێت، تایبەت بە نوێنەرایەتیەكی ڕوون بۆ بەرژەوەندییەكی دیاریكراوو گەیشتنی بە دەسەڵات لە ڕێی هەڵبژاردنەوە، بە ڕای پرۆفیسۆری ئەمریكایی بەناوبانگ(سارتۆری) پارتی سیاسی بریتیە لە((گرووپێكی سیاسی كە لە توانایدا هەبێت دەركەوتنی خۆی لە میانەی ماوەی هەڵبژاردندا ئاشكرابكات، لە تواناشیدا دەبێت پاڵێوراوان بۆ وەزیفەكان تەرخان بكات))
ئەزموونەكانی سەدەی بیستەم جەختكردنەوەیە لەسەر ئەوەی پارتە سیاسیەكان ڕۆڵێكی كارایان گێڕاوە لە پرۆسەكانی دیموكراسی و دیكتاتۆرییەتدا، هەروەها ئەركیان لە پرۆسەی دیموكراتیدا ئەوەیە ئامڕازێك بن بۆ پڕكردنەوەی كەلێن و بۆشایی نێوان حكومەت و هاووڵاتیان، بەو شێوەیە ئەركی بنەڕەتییان لە دروستكردنی ڕای گشتیدا كۆدەبێتەوە، هەریەك لە(دوفیرجیە)ی پرۆفیسۆری فەرەنسی و (كیرش مایر)ی پرۆفیسۆری ئەڵمانیایی ئەركی پارتە سیاسییەكانیان دیاری كردووە بەتوندوتۆڵكردنی پێوەندی نێوان كۆمەڵگای مەدەنی ودەوڵەت، جەختیشیان كردۆتەوە لەسەر ئەوەی كە پێگەوە گرێدانی پارتە سیاسییەكان بە سیستمی سیاسی جۆرێك لە دیالۆگ و ململانێ لەسەر بەرژەوەندییەكان دروست دەكات و گوزارشت لەسەر بەهاكانی گرێدانەوەی كۆمەڵگا بە دەوڵەتەوە دەكاتەوە. لەدیموكراسیەتە ئازادەكاندا كێبركێی حزبییانەی پارتە سیاسییەكان، زنجیرەیەك رۆڵیان بۆ پێك دەهێنێت كە پێویستە پێوەی پابەند بن بەتایبەت رۆڵیان لەناو كۆمەڵگای مەدەنی و هاووڵاتیبوون و دەوڵەت دارێتیدا، هەروەها (برافۆ)ی توێژەر بەنموونە ئاماژەی داوە بەم رۆڵەو پێی وایە نوێنەرایەتیكردنی ململانێ كۆمەڵایەتیەكان لەلایەن پارتە سیاسییەكانەوە شتێكی حەتمییە (باول)ی پرۆفیسۆری ئەمریكایش جەخت لەسەر چوار ئەركی پارتە سیاسییەكان دەكاتەوە:
1- گوزارشتێك بۆ بەدامودەزگایكردنی تاكەكان و بەرژەوەندییەكانی كۆمەڵگایی.
2- كۆكردنەوەی بەرژەوەندییەكان.
3- گوزارشت لە پێداویستیەكاندا وەكو ئەلتەرناتیڤێك لەسەر ئاستی سیاسەتی گشتی و سیاسەتی دامەزراندن.
4- پێگەیاندنی سیاسی.
فلیب شیمیتەری پرۆفیسۆر بەمشێوەیە لەسەر پارتە سیاسییەكان دەدوێت:( ناوەندكارن بۆ پتەوكردنی دیموكراتیەتی نوێ، جەختیش دەكاتەوە لەسەر سێ جۆری میانكاریی: پارتە سیاسییەكان، رێكخراوەكان و بزووتنەوە كۆمەڵایەتیەكان كە رۆڵێكی گرنگ لە پتەوكردنی دیموكراتیەتی تازەدا دەگێڕن، بەڵام هیچ شتێك بەناوی زانراوەوە نەماوە، هۆكارێكە بۆ ئەوەی كە پارتە سیاسییەكان بەتەنیا پێویستە تایبەتمەندێتی خۆیان هەبێت لەمبارەیەوە.
-2-
بەشێوەی گشتی لەكاتی لێكۆڵینەوەكردن لەسەر پارتی سیاسی زیاتریش جەخت دەكرێتەوە لەسەر فەلسەفەو بەرنامەو رێكخستن و تواناو لێهاتوویی ئەو پارتانە، هەروەها باس لەمەسەلەی ئەهلیەتی كاندیدەكان دەكرێت و گرفتەكانی گەندەڵیش تاوتوێ دەكرێن، گفتوگۆكردن لەم بارەیەوە لەلای هەندێك لەتوێژەران گەیشتۆتە ئەو ئاستەی وتەزای هەڵوەشانەوەی پارتی سیاسی بهێننە ئاراوە. كاتێك لەسەر پارتەكانی ناو كۆمەڵگا دواكەوتووەكانی وەكو ئەفریقیاو ئەمەریكای لاتین دەدوێن، خاڵی گفتوگۆ رایان دەكێشێت بۆ نەمانی متمانە بەو پارتانەوە، لەم چوارچێوەیەدا پارتەكان نەیانتوانیوە گرفتەكان چارەسەر بكەن یا لەهەوڵی دیموكراتیكردنی ژیانی سیاسی بەردەوام بن، هەروەها نەیانتوانیوە دینگەكانی كۆمەڵگای مەدەنی بەتەواوەتی بچەسپێنن ئەمەش بوارێكی فراوانی خستۆتە بەردەم فەزای گشتی تا گوزارشت لە راو بەرژەوەندییەكانی هاووڵاتیان بكرێت، بەتایبەت باسكردنی ئەو بەربەستانەی كە دێنە بەردەم پرۆسەی بەدامەزراوەیی كردن و ئەو ئەركانەی لە پێش دەوڵەت و كۆمەڵگادا هەن، لەتوێژینەوە كردندا لەسەر ئەم بابەتانە گرنگە ئاوڕ لەهەندێك خاڵی سەرەكی بدەینەوە كە لێرەدا روونیان دەكەینەوە.
-3-
پلەو ئاستی نوێكردنەوە
لەناوەندی سەدەی بیستەمەوە زاناكانی بواری سیاسەت بەنموونە كەسانی وەك( شیڵز، ئەبتەر، هنتنگتن، ئەلمون، فیلبا) لەسەر بابەتی مۆدێرنەكردنی كۆمەڵگە تەقلیدییە دواكەوتووەكانی ئاسیاو ئەفریقیاو ئەمەریكای لاتین دەدوێت، هەروەها گرنگی پێدەدەن وەكو دیاردەیەكی سیاسی نوێ، لەم لێكۆڵینەوانەدا تیشك خراوەتە سەر رۆڵی حزبی سیاسی لە پرۆسەی مۆدێرنیزمەدا لەو بوارەدا پرۆفیسۆر ئابتر گەشبینە لەسەر ئەوەی پارتی سیاسی دەتوانێت رۆڵی بنەڕەتی بگێڕێت بەحوكمی ئەوەی باشترین پێگەیەكە بۆ بەدامودەزگایكردنی ئەكتیڤ و كارا لەگۆڕانكاریی ئەو بەستەڵەكەی كۆمەڵگا دواكەوتووەكانی تێكەوتووە. ئەمەش كارێكە دەبێتە هۆی بەهێزكردنی هەستی هاووڵاتیبوون لە رێگای بەشداریكردنی سیاسی، لەهەمان كاتدا پارتی سیاسی رۆڵی رێكخەرێك دەبینێت بۆ پێكهێنانی بیری نوێ و دروستكردنی تۆڕی پێوەندی تا ئەو بیرانە بڵاو بكاتەوە ئەم پرۆسە مۆدێرنیزمەیەش دەبێتە هۆی لەقاندنی پەیكەربەندی كۆمەڵگای تەقلیدی بەهۆی دابەشكردن و گرفتەكانی كە بەهۆی بەها تازەكانەوە دێنە پێشەوە هەروەها بوارێك لەبەرامبەر جەماوەری بەشداربوو لەناو ژیانی سیاسی دەكاتەوە لەو گرفتانەش:
1- دەركەوتنی ناسنامەو لایەنگری نوێ بە واتای دەركەوتنی كۆئاگامەندی لەسەر ئاستەكانی كۆمەڵگا.
2- دەركەوتنی دیاردەی توندوتیژی كە وابەستەیە بە بڵاوبوونەوەی هەژاری و نادادپەروەریی و بەهای دادوەریی.
3- دەركەوتنی دیاردەی گەندەڵكاریی پەیوەست بە پرۆسەی مۆدێرنیزەی خێرا و خوڵقاندنی سەرچاوەی نوێ بۆ دەوڵەمەندبوون.
4- بەرین كردنی كەلێن لەنێوان شارو لادێ.
لەبەرامبەر ئەم گرفتانەدا رۆڵی مۆدێرنیزمێتی پارتی سیاسی لەكۆمەڵگا دواكەوتووەكاندا، دەكرێت لەسەر ئەم سێ ئاستە هەڵچنرابێت:
1- پێگەیاندنی سیاسی 2- بەشداربوونی سیاسی 3- شەرعیەتی سیاسی .
ئەم سێ ئاستە دەكرێت بهێنرێتە دی ئەگەر بێتوو بەرنامەو سیاسەتی داڕێژراو هەبێت لە پێناوی دەستدانە پرۆسەیەكی قورسی وەك پرۆسەی دیموكراتیزەبوونی كۆمەڵگای دواكەوتووی تەقلیدی.
-4-
هه‌ڵبژاردن
له‌و وڵاته دواكه‌وتووانه‌ی كه هه‌ڵبژاردنیان تێدا ئه‌نجام ده‌درێ، حزبی سیاسی ڕۆڵێكی گرنگ ده‌بینێت له مه‌سه‌له‌ی كاندیده‌كان زیاتر له نیشاندان و شرۆڤه كردنی به‌رنامه‌ی حزب، له‌م حاڵه‌ته‌دا ڕۆڵی فاكته‌ری هێزی دارایی حزب ده‌ركه‌وت (به‌تایبه‌تی حزبی ده‌سه‌ڵاتدار) وه‌ك توخمێكی گرنگ له هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن و كاریگه‌ری به‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كانه‌وه، لێره هه‌ندێك له تۆژه‌ران باس له گواستنه‌وه له هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی ته‌قلیدی بۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن له جۆرێكی نوێ كه پێی ده‌ڵێن «سیاسه‌تی ڤیدیۆ»، له‌م باره‌یه‌وه تۆژه‌ری نه‌مساوی (بلاسر) جه‌خت ده‌كاته‌وه كه له 16 وڵاتی ئه‌مریكای لاتینی حزبه سیاسییه‌كان كاتیان هه‌یه بۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن له ته‌له‌فزیۆن به‌خۆڕایی و له چیلی و به‌رازیل به‌خشینی پاره له به‌رامبه‌ر به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنی به‌پێی یاسا قه‌ده‌غه‌یه، هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا هه‌مان تۆژه‌ر باس له‌وه ده‌كات كه حزبه سیاسییه‌كان له وڵاته دواكه‌وتووه‌كان په‌نا بۆ شاره‌زایانی بیانی ده‌به‌ن بۆ دانانی سیاسه‌ت و پلانی تایبه‌ت به هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن ئه‌مه‌ش بێگومان كاریگه‌رییه‌كی ئاشكرای ده‌بێت له ستراتیژیه‌تی ئه‌مانه و ناوه‌ڕۆكی هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن و دواتریش له‌سه‌ر هه‌موو چالاكی حزب و جووڵانه‌وه‌كانی (ئه‌مه‌ش رهنگدانهوهی ته‌جروبه‌ی ئه‌مریكی نییه له هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن له رووی ژماره‌ی ئه‌ندامان هه‌ردوو حزبی كۆماری و دیموكرات، چونكه ته‌نیا ڕۆڵێكی لاوه‌كییان هه‌یه له هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن).
به‌رای زۆربه‌ی تۆژه‌ران (له‌وانه‌ش تۆژه‌ر كۆبدیك) رهنگدانهوهی سیاسه‌تی نوێكردنه‌وه له‌سه‌ر هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن ته‌نیا له بواره‌كانی دیكه‌ی حزبیدا ده‌رده‌كه‌وێت وه‌ك( به‌خشینی ئابوونه و به‌شداری كردن له هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن).
5- پله و ئاستی دیموكراتیه‌تی ناوخۆی حزب
كه‌می ئاستی دیموكراسی ناو حزب دیارده‌یه‌كی گشتیی هه‌موو حزبه‌كانی كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتووه‌كانەو به‌ده‌ستییه‌وه ده‌ناڵێنن، تۆژه‌ران ئه‌م دیارده‌یه بۆ كه‌لتووری سه‌نترالیزم و ده‌سه‌ڵاتخوازی ده‌گه‌ڕێننه‌وه كه كه‌لتووری سیاسی ئه‌م كۆمه‌ڵگایانه پێی ناسراون.
له زۆربه‌ی ئه‌م كۆمه‌ڵگایانه‌دا( جگه له چه‌ند هه‌وڵێكی نامه‌ركه‌زی له حزبه سیاسییه‌كانی فه‌نزویلا، كۆلۆمبیا، پیر، پۆلیڤیا) ئه‌وا حزبه سیاسییه‌كان به‌پێی سیستمێك به‌ڕێوه ده‌چن كه ده‌سه‌ڵاتی فراوان ده‌دات له راپۆرته‌كانی حزب بۆ سه‌ركردایه‌تی حزب به‌تایبه‌تی بۆ سه‌ركرده‌ی حزب و كۆنگره‌كانی حزب زۆر به ده‌گمه‌ن ده‌بن به‌و ده‌رفه‌ت و مه‌ودایه‌ی كه پێویسته بۆ ده‌ركردنی بڕیار و په‌سه‌ند كردنی سیاسه‌ته‌كان ( ئه‌مه‌ش به روونی له كاندید كردن بۆ وه‌زیفه گشتییه‌كان ره‌نگ ده‌داته‌وه)، كه‌واته ئاستی په‌ره‌سه‌ندنی دیموكراسیه‌ت له‌ناو حزبدا له كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتووه‌كان به‌ده‌ست ناڕێكی ده‌ناڵێنیت و زۆر به هێواشی گه‌شه ده‌كات و دووره له شه‌فافیه‌ت.
لێره‌وه ده‌پرسین ئایا حزبه سیاسییه‌كان وه‌ك (سه‌رچاوه‌ی بڕیار)یان لێهاتووه له سیستمه سیاسییه‌كانی وڵاته دواكه‌وتووه‌كان؟ و ئایا سیستمی حزبی له‌و وڵاتانه جێگیره؟
زۆربه‌ی ئه‌و وڵاتانه به‌ره‌و مه‌ركه‌زیه‌تی بڕیار هه‌نگاو ده‌نێن له ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردندا حزبی ده‌سه‌ڵاتدار سه‌رچاوه‌ی بڕیاره‌كانه و سیاسه‌ته‌كان په‌سه‌ند ده‌كات و په‌رله‌مان له‌و وڵاتانه ته‌نیا ده‌بێته شوێنی گفتوگۆ و گۆڕینه‌وه‌ی بیروڕا (ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له‌و حزبانه هێزی ده‌سه‌ڵاتیان به‌سه‌ر ئه‌ندامه‌كانی خۆیشیانه‌وه نامێنێت) به‌مه‌ش ڕۆڵیان لاوه‌كی ده‌بێت به به‌راورد له‌گه‌ڵ مه‌ركه‌ز و ده‌سه‌ڵات و هێزی ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن.
ئه‌م بارودۆخه وامان لێده‌كات به دوای هه‌یكه‌لیه‌ت و به موئەسه‌ساتیی كردنی حزبە سیاسییه‌كان و سه‌قامگیریاندا بگه‌ڕێین، له زۆربه‌ی توێژینه‌وه‌كاندا ئاماژه به دیارده‌ی نه‌بوونی سه‌قامگیری له سیستمی حزبی سیاسی له وڵاته دواكه‌وتووه‌كان كراوه له ره‌فتاری هه‌ڵبژاردن و رێژه‌ی ئه‌م هه‌ڵبه‌زه و دابه‌زه گه‌یشتۆته زیاتر له 20% ته‌نیا له ماوه‌ی نێوان 1978-1996، له كاتێكدا له وڵاتێكی وه‌كو فه‌ره‌نسا بۆ نموونه ئه‌م رێژه‌یه له ماوه‌ی 100 ساڵدا له 1885-1985 له 15% تێپه‌ڕی نه‌كردووه.
وڵاته دواكه‌وتووه‌كان كه به (پرۆسه‌ی به دیموكراتی بوون و وه‌رچه‌رخانی دیموكراتی)، خاوه‌ن سیستمێكی حزبی ناجێگیرن تا راده‌یه‌كی زۆر ( له گواتیمالا و پیرۆ له سه‌ره‌تای پرۆسه‌ی به دیموكراسی بوون 1980-1983 گۆڕانكارییه حزبیه‌كان له په‌رله‌مان نزیكه‌ی 100% بوون) ته‌نانه‌ت له‌و وڵاتانه‌ش كه سیستمی حزبییان جێگیره و گۆڕانكارییه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی رێژه‌یی كه‌من، ئه‌وا نیشانه‌كانی درز بوون و پارچه بوون هه‌یه.
حاڵه‌تی ناسه‌قامگیری له سیستمی حزبی ئاماژه نییه بۆ پێویستی ته‌نازول نه‌كردن له بوونی حزبه‌كان وه‌ك به‌شێكی سه‌ره‌كی له دیموكراسیه‌ت، به‌ڵكو ئاماژه‌یه بۆ به‌رپرسیار نه‌بوونیان له‌و بارودۆخه به ته‌نیا، ئه‌م به‌رپرسیاریه‌تییه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كاریگه‌ری و ئه‌نجامه‌كانی كه‌لتووری سیاسی.
ئه‌وه‌ی تێبینی ده‌كرێت له وڵاته دواكه‌وتووه‌كان بوونی ئاراسته‌یه‌كی دژ به حوكمی حزبه‌كان هه‌یه، هه‌روه‌ها دیارده‌یه‌كی دیكه‌ش هه‌یه له‌و وڵاتانه پێوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌یه كه سه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی نییه (وڵاتانی وه‌ك: مه‌كسیك، به‌رازیل، پیرۆ، سلڤادۆر...) به‌شێوه‌یه‌كی گشتی چه‌ند ئاماژه‌یه‌ك هه‌یه به‌ره‌و نا سه‌قامگیری له سیستمی حزبیدا، به‌ڵام نا سه‌قامگیری له‌م سیستمه به یه‌كێك له نیشانه‌كانی وڵاته دواكه‌وتووه‌كان ده‌مینێته‌وه و به‌شێوه‌یه‌كی روون كاریگه‌ری له‌سه‌ر حاڵه‌تی دیموكراسی ده‌بێت، چونكه ده‌بێته توخمێكی رێگر له‌به‌رده‌می، كه‌واته چۆن ده‌توانین پێوانه‌ی گۆڕانكارییه‌كان بكه‌ین له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌دا؟
به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ئاراسته‌یه‌ك هه‌یه به‌ره‌و نوێگه‌رایی (ته‌نانه‌ت له‌نێو حزبه سیاسییه‌كانیشدا)، به‌ڵام ئاراسته‌یه‌كه ته‌نیا له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌كان ورد ده‌بێته‌وه ئه‌میش بۆ گه‌یشتن یان مانه‌وه له ده‌سه‌ڵات.
پێشكه‌وتنێك له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن و كاندیده‌كاندا هه‌یه، به‌ڵام به‌بێ ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌ر سروشتی ده‌سه‌ڵاتخوازی سه‌نترالیزم بۆ ده‌ركردنی بڕیاره‌كان.
حزبه سیاسییه‌كان ئه‌رك ده‌كێشن به‌ره‌و دانانی به‌رنامه‌ی دواڕۆژ له هه‌ڵبژاردنی كه‌سه پاڵێوراوه‌كان، به‌ڵام كاریگه‌رییان نییه له ده‌ركردنی بڕیار، واته كاریگه‌ری نییه له‌سه‌ر ره‌وڕه‌وه‌ی ده‌ركردنی بڕیار كه هه‌ر یه‌كه له جێبه‌جێكاره‌كانی ئه‌م حزبانه و چینه به‌هێزه‌كانی تری كۆمه‌ڵگا تێیدا به‌شدارن.
كه‌واته چاره‌سه‌ر چییه له مه‌سه‌له‌ی چالاكیی حزبه سیاسییه‌كان له كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتووه‌كان له به دیموكراسی كردنی حزب و كۆمه‌ڵگا.
پرۆسه‌ی به دیموكراسی كردن پرۆسه‌یه‌كی ئاڵۆزه و پێویستی به ئامڕاز هه‌یه بۆ هێنانه دیی و حزبی سیاسیش یه‌كێكه له‌و ئامڕازانه.
ئه‌م پرۆسه‌یه به‌ستراوه به پرۆسه‌یه‌كی تر ئه‌ویش پرۆسه‌ی «په‌روه‌رده‌ی سیاسی» كه مه‌به‌ست لێی ئاماده كردنی هاووڵاتی باشی گوێرایه‌ڵ بۆ یاساكان و به‌شداری كاریگه‌ری له پرۆسه‌ی سیاسی.
له‌م چوارچێوه‌یه‌دا حزبی سیاسی ده‌توانێت ڕۆڵێكی گرنگ و سه‌ره‌كی ببینێت له رێگای:
• په‌رەسه‌ندنی پرۆسه‌ی به دیموكراسی بوون له‌ناوخۆی حزبدا.
• چاكسازی كردن له سیستمی هه‌ڵبژاردنی حزبی بۆ كه‌م كردنه‌وه‌ی لایه‌نه سلبییه‌كانی پرۆسه‌ی نا مه‌ركه‌زی له حزب (كه ده‌بێته هۆی دروستبوونی كوتله‌كاری و هاوپه‌یمانی له نێو حزب) و له كاریگه‌رییه‌كانی سیاسه‌تی ناوخۆی حزبە له‌سه‌ر سیاسه‌تی نیشتیمانی.
• ده‌ستپێكردنی به‌رنامه‌ی دواڕۆژی واقعی بۆ په‌ره‌سه‌ندنی ئاستی رۆشنبیری و فكری ئه‌ندامان ( و هاووڵاتیان له‌كاتی وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵات) كه ده‌بێته هۆی قووڵ كردنی ئاستی وه‌رگرتن له‌لای هاووڵاتیان ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی كه بنه‌مایه له گۆڕانكاریه‌كان له ده‌سه‌ڵات و هه‌ر ئه‌ویشه بڕیار ده‌دات ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی ئاراسته كردن به‌ره‌و نوێگه‌رایی.
• بڕوای پته‌و به توانای ده‌ستاوده‌ست كردنی ئاشتیخوازانه‌ی ده‌سه‌ڵات به هێنانه‌دیی گۆڕانكاری پێویست له ژێرخان و هه‌یكه‌لییه‌تی كۆنی كۆمه‌ڵگای ته‌قلیدی دواكه‌وتوو و نه‌گونجاو له‌گه‌ڵ رۆحی سه‌رده‌م.
