ئەو هەواڵانەی لە ئیمراڵیەوە دزەدەكەن و ئەو دەرئەنجامانەی ئەگەری ڕوودانیان لێ دەكرێت
قسەو باسی هەفتەی ڕابردووی وڵاتەكە لەسەریان بریتی بوو لە ناوەڕۆكی ئەو هەواڵە دزەكراوانەی پێوەندییان هەبوو بەوگفتوگۆ تایبەتەی لە نێوان ئەندامانی ناسراوی پارتی ئاشتی و دیموكراتی كوردی(بەدەپە)و سەركردەی زیندانیكراوی ڕێكخراوی چەكداری كوردییەوە، پەكەكە (پارتی كرێكارانی كوردستان)، كرا لە كاتی سەردانكردنیاندا بۆ دورگەی ئیمرالی كە لە ساڵی 1999ەوە - ئۆجەلانی- تێیدا زیندانیكراوە، كە ئەو سەركردەیە خۆی ئەم ڕێكخراوەی دامەزراندووەو تا ئەو ڕێككەوتەش خۆی ڕاستەوخۆ سەركردایەتی دەكردن، تاوەكو رۆژی دەستگیركردنی و بە شێوەیەكی توند دادگایی كرا. ئەوەی جێی سەرسوڕمانە ئەوەیە كە سەرەڕای دەستگیركردنەكەی، بەڵام سەركردایەتیەكەی بەردەوام بوو. دوو هۆكار بۆ ئەمەش هەیە: هیچ سەركردەیەكی هاوشان بەو رێكخراوە سەریهەڵنەدایەوە.
دووەم، ئەو بەرجەستەبووی یاخیبوونێك بوو لە پێناو مافەكانی كورددا، دژ بە دەوڵەتێكی بەهێزو و دەسەڵاتدار و سوپایەكی باڵادەست، بەو پێیە، بوو بە هۆی یەكخستنی لایەنە جیاوازەكانی نێو بزووتنەوەی كوردی. لەوەش زیاتر، سەلماندی كە تیۆردانەرێكی بێ ڕكابەرە لە نێو هاوەڵەكانیدا كە بۆ چەندین دەیە پێشەوایەتیكردن لە هەلومەرجە سەختەكاندا دەكارا.
پێدەچێت لە ئێستادا ئۆجەلان زۆر لە پێش ئەو ناسیۆنالیستە تورك و كوردانەوە بێت كە خەمی سەروەری خاك و نەتەوەیان هەڵگرتووە. ئەو دەڵێت ناسیۆنالیزم و دەوڵەتی نەتەوەیی تەڵەیەكی ئایدۆلۆجین و لەلایەن سەرمایەدارییەوە دانراون و شێوازە ڕۆژئاواییەكان بۆ گوشینی چینی كرێكاران، دەبێتە هۆی هێزلێبڕانیان و پەراوێزخستنیان، ئەویش لە پێناوی درێژەدان بە مانەوەی خۆی. لەبری ئەوە، پێشنیاری ئەوە دەكات كە تەركیز لەسەر مافە تاكەكەسیەكان، و هاووڵاتیبوون بە پێی دەستوور، بكرێت، بۆ دامەزراندنی دیموكراسیەتێك كە هەمووان تێیدا یەكسان بن و دەرفەتی بەشداری بڕەخسێنێت، كە دەبێتەهۆی ئەوەی هاووڵاتیان بەرژەوەندیان هەبێت لە پاراستنی ئەو سیستمەی خۆیان بەشێكن لێی. تەنیا هاوشانێكی ئەو بریتییە لە سەرۆك وەزیران، ڕەجەب تەییب ئەردۆغان، كە بە ئاشكرا ئیدانەی ناسیۆنالیزمی كردووە كە خەڵكی نێو وڵاتەكە لێك دووردەخاتەوە، لەسەر بنەمای ئەوەی لە ڕووی ئیتنی و كەلتورییەوە لێكجیاوازن.
دەرئەنجام
ئەو گفتوگۆیانەی دزەیان كردووە، سێ جۆر هەست و هەڵچوونی جیاواز دەخوڵقێنن، كە كۆمێنتی جیاوازیان لەسەرە:
1. بە داخەوە، دووبارە دەستپێشخەری ئاشتی لە ناوبردرا، تێكدەرانیش بۆ ئەو مەبەستە لە كاردان.
2. ئەوانەی كۆنووسی كۆبوونەوەكانیان دزەپێكردووە پلانێكی خراپیان هەیە بۆ زیانگەیاندن بە كاراكتەرو نیازی گفتوگۆكاران. كوردەكان دەزانن كە ئەوان دوای چ كەسێكی خۆپەرست و خۆبە گەورەزان كەوتون، كە بە دەگمەن متمانەی پێدەكرێت. پەیامەكە بۆ كوردەكان ئەوەبوو كە ئۆجەلان دڵسۆزو جیددی نییە، وا دەردەكەوێت كە ئامادەیە بۆ ئاشتی، بەڵام ئەو لە هەوڵی خۆڕزگاكردندایە و كار بۆ ئەوە دەكات ڕێكخراوەكەی، پەكەكە، لە دەرەوەی سنوورەكانی توركیا بە پارێزراوی بمێنێتەوە، لەبەر ئەوەی پەكەكە ڕێكخراوی سەرەكی دەبێت بە دەستیەوە بۆ ئەوەی سەركردایەتی خەباتی سەربەخۆیی بكات بۆ كوردەكانی سوریا و ئێران. كە درەنگ یان زوو كوردەكانی توركیاش دەچنە پاڵیان.
3. هەرچ پیلانگێڕییەك لە ئارادا بێت، دەبێت دەستپێشخەریی ئاشتی بەردەوام بێت و سەركەوتوو بێت. ئەمە خواستی گشتی خەڵكەو پێدەچێت حكومەتیش تەواو سەرسەخت بێت لەم ڕووەوە.
خۆشبەختانە، دەركەوت كە لە ماوەی چەند ڕۆژێكی كەمدا هەست و ڕاڤەی سێیەم، بە بەراورد بە پرسەكانی دیكە، زیاتر لە نێو خەڵكدا بڵاوبووەوە. هەرچۆنێك بێت، ئەم ڕووداوە ئاماژەبوو بەوەی كەلێنێك هەیە لە نێو پێوەندییە گشتیەكاندا لە پێوەندیدا بە ئیدارەدانی گفتوگۆكانی ئاشتیەوە. بۆ ئەوەی خۆیان لەو ڕەخنەیە لابدەن كە گفتوگۆ لەگەڵ چەكدارەكان دەكەن، حكومەت ڕایگەیاند كە ئەوە دەوڵەتە(لە ڕاستیدا دەزگای هەواڵگریە)، ئەم كارە دەكات. كەواتە پەردەیەكی نهێنی هەیە كە دادراوتەوە بەسەر ئەوەی گفتوگۆ لەبارەی چییەوە كراوەو دەرئەنجامەكانی چین، ژمارەی ئەو لایەنانەی بەرژەوەندیان هەیە لە پرۆسەكەدا- كە كارێكی پێویستە- زیاد نەكراو و پلانیش بۆ ئەم كارە دانەنرا. سەرەڕای هەموو شتێك، ئایندەی تەواوی نەتەوەكە لە مەحەكدایە و ئەوان دەیانەوێت بزانن چی ڕوودەدات و دەیانەوێت بە هەر شێوەیەك بێت بەشداربن لە هێنانەدی ئاشتیدا.
ئێستا كە ناوەڕۆكی كۆنووسی كۆبوونەوەكان ئاشكراكراون، ئەوا ئەم پرسیارانە سەرهەڵدەدەن:
1.عەبدوڵا ئۆجەلان باوەڕی وایە دەستڕۆیشتووترین یاریزانی سیاسییە لە توركیاو سنووری نزیكدا. بەو شێوەیە ڕەفتار دەكات كە قۆرخی «هەقیقەت»ی كردووە لە بارەی هەموو پرسەكانەوە. ئایا زۆرینەی كورد بە متمانەوە شوێنپێی ئەم پیاوە هەڵدەگرن؟ بەلەبەرچاوگرتنی كەسایەتیە شمولیەكەی، ئایا كورد ڕێی پێدەدەن بڕیار لە چارەنووسیان بدات، وەك ئەوەی هیچ جیاوازیەكی بیروبۆچوون و بیروباوەڕ و كەلتور لە نێوانیاندا نەبێت؟ ئەگەر وانییە، ئایا كورد داوای بەشدارییەكی بەرفراوانتر و هەمەڕەنگتر لە پرۆسەی ئاشتیدا دەكەن؟
2. ئەوە شتێكی حەتمییە كە ئاشتی شان بە شانی گۆڕانی بونیادی گەورە دێتەئاراوە. بەڵام كەسانێكی كەم دەزانن ئەو گۆڕانكارییانە چین و تا چ ڕاددەیەكن. ئایا گۆڕانكارییەكان لە پێناوی هێوركردنەوەو بۆ ئامانجی كاتی دەبن، یاخود گشتگیر و بونیادی دەبن؟
3. ئایا پێوەری «گۆڕان لە پێناو ئاشتی»دا چی دەبێت؟ ئایا پێوەری لۆكاڵی یان نەتەوەیی یان جیهانی دەبن؟ مایەی بەزەیی پێداهاتنەوە دەبێت ئەگەر یەكەمیان بێت، لەبەر ئەوەی «پێوەری نەتەوەیی» ڕیشەی ئەو قەیرانە بەردەوامەی ئێستایە.
بەهاگەلێكی جیهانی زۆرو زەوەند لەبەردەستدان، كە پەیوەستن بە هاووڵاتی یەكسان و سەروەری یاسا و ئەو دیموكراسیەتەی مافی بەشداریكردنی تێدا مومارەسە دەكرێت: مەبەستمان لە یەكێتی ئەوروپایە. ئەگەر دوودڵی وڵاتە سەرەكیەكانی یەكێتی ئەوروپا بۆ قبوڵكردنی ئەندامێتی توركیا، و نەمانی خواستی توركیا بەهۆی ئەم دوودڵیەوە لەبەرچاو نەگرین، ئەوا ڕەنگە پێوەرەكانی یەكێتی ئەوروپا ببنە ئامڕازێكی فیعلی بۆ بنیاتنانی ڕژێمێك كە جێی ناكۆكی نەبێت. كاتێك پشتیوانی گشتی بۆ ئەندامێتی یەكێتی ئەوروپا گەیشتە 70%، ئەوا بە شێوەیەكی گشتی ڕێژەی ئەو كوردانەی پشتگیریان لەم ئەندامێتیە دەكرد 20% زیاتر بوو بە بەراورد بە تورك، هۆكارەكانیش ڕوونن. هێشتان ئەوان پەرۆشتر بۆ ئەم ئەندامێتیە. كەواتە بۆچی پێوەرەكانی یەكێتی ئەوروپا چوارچێوەی گۆڕانكارییەكان نەبن؟ ڕەنگە ئەمە باشترین دەرفەت بێت بۆ ئاشتییەكی درێژخایەن لە ناوخۆداو بۆ هێنانەدی سەقامگیریەك كە زۆر پێویستمان پێیەتی. ئێستا كە ناسیۆنالیزم پەراوێزخراوە، با پێبنێنە جیهانگەراییەوە.