سیانەی مایەی وەرچەرخان
ئەحمەد سالار
داڕشتن و پەخشان
ئەحمەد سالار
وەكو خووم پێوەگرتبێ، هەر جارێ خۆشيیەكی رۆژانی منداڵی و مێردمنداڵی، یان لاوێتیم بە بیردا دێتەوە، گەشكە دەمگرێ و، هەر دەڵێی هەنووكەیە و ئەو گەشتی نێوانە تەمەنە وەلاوە دەنێ و دەڵێمەوە با تاموچێژی ئەو نوقڵە ترش و شیرینەی، لە شەوی بەراتی منداڵیما لە زارم دەنا، هەتا ئێستاش هەر تام دەداتەوە، خەڵاتی ئەو رۆژانەش، ئەگەر تەنیا گوڵێك بووبێ، ئەوا هەتا هەم بە هەموو گوڵزارەكانی دنیای ناگۆڕمەوە، كاتێ لە بەغداد دەمخوێند، ڕۆژانی هەینی لەگەڵ برادەرەكەمدا، خوالێخۆشبوو كاكە (ئەكرەم عەلی) كە قوتابی كۆلێجی (شەریعە) بوو، بۆ نوێژ دەچووینە مزگەوتی(شێخ عەبدولقادری گەیلانی) ، پاشان دەچووینە دیداری مامۆستا( مەلا عەبدولكەریمی مودەریس)، هەر لە یەكەم دیدارەوە خۆم پێ ناساند، كە زانی كوڕەزای (مەلا ئەحمەدی قوربانیم) دەستی كردە ملم و باسی دۆستایەتی و رۆژانی خوێندنیانی دەگێڕایەوە، هەموو جارێكیش لە قوتوویەكی تەنیشتییەوە، نوقڵێكی ترش و شیرینی دەداینێ، منیش لە گیرفانم دەناو لە رێگای گەڕانەوەدا، دەم نایە دەمم و بە كاك(ئەكرەم)م دەگوت:
لەم بازاڕی(باب ئەلشێخ)ەدا، پڕە لەم جۆرە نوقڵە، بەڵام بڕواتبێ هیچیان تامی ئەم نوقڵەی مامۆستا نادەن، ئەمە خۆشترە جگە لەوەی موفەڕكی ئەو زانا مەزنە پیرۆزەیە، بەهەر حاڵ بایەخ و بەهای هەر شتە بە شوێن و كاتەكەیەوە بەندە، لە پۆلی چواری وێژەیی بووم، لە هەڕەتی خوێندنەوەی ئەدەبیاتی جیهانیدابووم، هەرچيیەكیش(نەجیب مەحفوز) دەینووسی چەندین جار دەمخوێندەوە، حەزم لەو ریالیزمییە جوانەی دەكرد، مامۆستای عەرەبیمان خوالێخۆشبوو(شێخ رەئوف شێخ عومەر)ی قەرەداغی بوو، كاكی هونەرمەندی بلیمەت كاكە(ئەنوەر قەرەداغی)، داوای لێكردین بۆ وانەی داهاتوو هەر یەكەمان داڕشتنێ بنووسێ، لە یەك لاپەڕە كەمتر نەبێ و سەرپشكە لە هەڵبژاردنی بابەتەكەیدا، لەو ساتەوە بیرم لە باس و بابەتەكەی دەكردەوە، ئێوارە لە بازاڕ گەڕامەوە وا رێكەوت بەلای مزگەوتی گەورەدا، یان بڵێین پشتی(دەبۆ) كەوا دەگەڕامەوە، ئەوە شوێنی راوەستانی كرێكاران بوو، ئەو دەمە لێرە و لەوێ تاك و تەرا كرێكار مابوون، دیارە بۆ كار، لەوادەی بەرە بەیانەوە چاوه‌ڕێی كه‌سانێك بوو بوون بۆ سه‌ر كاریان به‌رن.
لەوەدابووم وەك هەموو جارێ كە بەلای ئەو(دەبۆ)یەدا راده‌بوورم كه كاتی خۆی ئۆردوگای (تورك)ی سه‌رده‌می عوسمانلی بووە،(نالە پێ پاتی) جەربەزەم بیر دەكەوتەوە، كە لە كاتی لە سێدارەدانیدا گاڵتەی بە مەرگ دەهات و مەرگ لە ئازایەتی ئەو دەتۆقی..
كاتێ بینیم بە نائومێدییەوە، دەستە دەستە لە شەقامەكە بەرەو شەقامی مەولەوی دەپەڕینەوە و نا ئومێدی چووبووه، كۆڵ و قەڵاندوشكانیان و، بەرەو گەڕەكەكانی خوارخوارووی شار هەنگاویان بەدوای خۆیاندا كێش دەكرد.
لە دڵی خۆمدا گوتم: یارۆ ئەوە كەرەسە و بابەتی داڕشتنەكەی وانەی عەرەبی، بەڵام لەكوێوە و چۆن چۆنی دەستپێبكەم و دایڕێژم ...؟!
تەواو، باش بۆچووی، ئەو دەروەی بۆچوونە ناو باسەكە، ئەوە پڕ بە پڕیەتی و سەر لەخۆت مەشێوێنە...
زۆر چاكە شوێنی هەڵگری دەكەم و بە بست لێی جیا نابمەوە، جار و بارەش هەوڵدەدەم لە چاوانی بڕوانم و گشت هەستەكانی بخوێنمەوە..
ئەوا بۆنی گۆشت و كەبابی برژاو و مریشكی سوورەوەكراو بەسەریا دێ، ئەوە دەنگە دەنگ و هەروا هۆریای میوە فرۆشانە و هاوار ده‌كه‌ن ده‌ڕۆینه‌وه به خۆڕایی سێوه لاسووره‌ی سەردەشتە و سێ كیلۆ بە دە فلس، ئەوە هەرمێ گوڵاوی شارباژێرە، ئەوە هەناری هەڵەبجە و ئه‌وه....
هاوشانی رێگام دەبڕی و لە بازاڕ دەرچووین و كەوتینە كۆڵانەكان، رووناكی گڵۆپی سەرقاپی و بەر هەیوانانی ماڵان، سێبەری هەردووكمانی لەسەر دیوارە بەردینەكان و بە قوڕ سواغدراوەكان دەنواند، جاروبارە سێبەرەكانمان پێش و پاش دەكەوتن، وا ئەمجارە سەریەك كەوتن، بوونە یەك سایە و سێبەر، بووم بەو: ئەوا چەند رۆژە لەوای بەیانەوە هەتا هەڵكشانەوەی خۆر و كوژاندنەوەی، بە نا ئۆمێدی دەگەڕێمەوە و ماڵ و منداڵیش چاوەڕوانن و چاویان لە دەست و پێ و هەنگڵم بڕیوە، رۆژیش نییە خاوەن ژوورەكەمان بەرۆكی كرێم پێ نەگرێ، ئەوە سوپاس بۆخوا، دوكانەكەی سەری كۆڵانەكە چراكه‌ی ناسووتێ.... تیادا ماوم، هێزی ئەژنۆی چوونە ژوورەوەم نییە منداڵەكانم بێ شیو سەر دەنێنەوە، گەر نەخەوتبن چییان بۆ باس بكەم.
ژنە دراوسێیەك هاواری لێ دەكات:
ئەوە لە كوێی، هەی بەدبەخەت، كوێوە دەچی؟ ئەمڕۆ پۆلیس و مۆلیس هاتن و شڕوشیتاڵ و ماڵ مناڵیان فڕێدایە چەقی كۆڵان..
ئەی چییان لێهات ؟ ئەوە خاوەن ژوورەكەیە، دەمێكە هەڕەشەی سكاڵا لەسەر تۆماركردنی دەكردم، بەڵام لە كوێ سۆراغیانكەم ؟
مێردی ژنەكە، نەڕاندی: ئەرێ ژنه‌كە ئەو چەقە چەقەت لە چییە ؟
بە توندی دەرگاكە بەیەكدا دەدرێ.
وادەی وانەی عەرەبی هاتەوە و لەلایەن مامۆستاوە داڕشتنەكان كۆكرانەوە، پاش دوو رۆژ مامۆستا (شێخ رەئوف) هاتەوە ، سەیرم كرد داڕشتنەكەی منی بەدەستەوەیە، یەك دووجار پیشانی قوتابییەكانی دا و،فەرمووی:
ئەمە داڕشتنی یەكێكتانە، دەیبەم لە شوێنانی دیكە بۆ قوتابیانی دەخوێنمەوە، پتر لە دە جار خوێندوومەتەوە، هەرچەندە چەند هەڵەیەكی زمانەوانی تێدایە، بەڵام لە ئاستی قەڵەمی نووسەرانی ئەزموونداردایە.. ئافەرین باوكەكەم ئەحمەد سالار...
بۆیە دەڵێم مەزنترین هاندەرم بۆ ئه‌دەب، مامۆستام خواڵێخۆشبوو(شێخ رەئوف قەرەداغی)یە، قەرداری ئەو مامۆستا بەرزەم، هاندەرم بوو، بڕوا بە خۆبوونی خەڵات كردم...
