رۆژی 13ی تەمموز پەرلەمانی عێراق بەمەبەستی یەكلاكردنەوەی زۆر پرسی گرنگ دانیشتنێكی ئەنجامدا، لەم دانیشتنەدا وا چاوەڕواندەكرا فراكسیۆنە عێراقییەكان بتوانن لەسەر مەسەلەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بگەنە رێكەوتنێك و ئەنجومەنی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێردرێت، بەڵام وەك هەموو لایەك ئاگادارن ئەم پرسە یەكلایی نەكرایەوە و بۆماوەی دووهەفتە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان بەكراوەیی هێڵرایەوە، دوای ئەم دوو هەفتەیە جارێكی دیكە پەرلەمان دانیشتەوە، بەڵام ئەمجارەش نەگەیشتینە هیچ رێكەوتنێك. بۆیە بڕیاردرا هەتا كاتێكی نادیار دانیشتنەكەی پەرلەمان بەكراوەیی بهێڵرێتەوە و حكومەتی ئێستای عێراقیش بەحكومەتی كار راییكار (حكومەتی تەسریفی ئەعمال) وەسف بكرێت، بێگومان ئەم بڕیارە لەگەڵ ئەوەی بڕیارێكی ناچاری بوو، بەڵام لەهەمانكاتدا بڕیارێكی باشیش بوو، توانی پەرلەمان لەو تەنگژە ئاڵۆزە دەرباز بكات و بوارێكی زیاتر بدرێتە كوتلە سیاسییەكان تا بتوانن چارەسەری كێشەكانی خۆیان بكەن، سەبارەت بە وەسفكردنی حكومەتی ئێستاش بە حكومەتی كار راییكردن، دیارە لە یەكەم دانیشتنی كردنەوەی پەرلەمان هیچ یەكێك لە ئەندامانی پەرلەمان سوێندیان نەخوارد، بۆیە حكومەت نەبووە حكومەتی كار راییكار، بەڵام ئەمجارەیان پەرلەمان هەوڵێكی دیكەی دا بۆ ئەوەی بە كردەوە حكومەتەكەی مالیكی بە حكومەتی كار راییكار بناسێنێت بۆ ئەوەی دەسەڵاتی كەمبكرێتەوە و بڕیارەكانی سنووردار بكات و رێگەی پێنەدا هەموو پڕۆژە و رێكەوتننامەیەك ئیمزا بكات، ئەمەش لە پێناوی ئەوەی ناچاری بكرێت حكومەتەكە هەڵبوەشێتەوە و حكومەتی تازە پێك بهێنرێت، لە بەرامبەردا دەوڵەتی یاسا بەم بڕیارە قایل نەبوون، بەڵام لە بنەڕەتدا بڕیارەكەی پەرلەمان ئەوە نییە كە حكومەتەكە بكا بە حكومەتی كار راییكار، بەڵكو بە ئاشكرا دەڵێ وەسفی ئەم حكومەتە دەكەین بە حكومەتی كار راییكار.
ئەوەی ئاماژەم پێكرد نیشانەی ئەوەیە بارودۆخی سیاسی عێراق زۆر ئاڵۆز بووە و سەرجەم فراكسیۆنە عێراقییەكان لەسەر چارەسەركردنی كێشە گرنگەكانی ئێستای عێراق رێكنەكەوتوون، ئەمەش هۆكارێكە بۆ دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق و زەمینەشی خۆشكردووە بۆ دەستێوەردانی نێودەوڵەتی لە كاروباری ناوخۆی عێراقدا، هەروەها كۆبوونەوە دوو لایەنەكانی نێوان كوتلە عێراقییەكانیش بە ئاكامێكی باش نەگەیشتوون، چونكە خۆیان لە گرێ كوێرەی دیاریكردنی سەرۆك وەزیران رزگار نەكردووە، ئەمە لەگەڵ ئەوەی لەو كۆبوونەوانەدا جەخت لەسەرئەوە دەكرێتەوە كە كێشەكان زوو چارەسەر بكرێن و هەموویان پابەندی خۆیان بە دەستوورەوە رادەگەیەنن، بەڵام كاتێك مەسەلەكە دەگاتە قۆناغی جێبەجێكردن هەموو لایەنەكان لە بەڵێنەكانی خۆیان پاشگەز دەبنەوە. هەر بۆیە پێموایە بارودۆخی سیاسی عێراق گەیشتۆتە ئاستی چەق بەستن و بەم زووانەش چارەسەر ناكرێ، گەرچی وا بڕیارە لە چواری ئاب، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە كێشەی عێراق كۆببێتەوە و لەو كۆبوونەوەدا باس لە كێشەی دامەزراندنی حكومەتی عێراقیش دەكرێت، دواتریش بڕیارە لە 31/8 دەست بەكشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بكرێت، هەربۆیە ئەم حاڵەتی چەقبەستنەی پرۆسە سیاسییەكە پێوەندییەكی نزیكی لەگەڵ هەردوو رووداوەكەی مانگی ئاب دەبێت، ئەگەر هاتوو عێراقییەكان نەیانتوانی تا 4/8 كێشەكانی خۆیان چارەسەر بكەن، ئەوا بوار دەدەنە ئەنجومەنی ئاسایش لەلایەك و ئەمریكا لەلایەك و ئێران و دەوڵەتانی ناوچەكەش لەلایەكی دیكە دەست لەناو كاروباری ناوخۆی عێراق وەربدەن، بەتایبەتیش كە بارودۆخی ئاسایشی عێراق زۆر ناسك و ئاڵۆزە و هەتا ئێستاش عێراق لە ژێر بەندی حەوتەمی پاكتی نەتەوە یەكگرتووەكاندایە، هەروەها باری ئاسایش و سەقامگیری عێراق دەڵەمەیە هەموو كات بەمەترسی دووبارە ئاڵۆزبوونەوەی باردۆخەكە لەئارادایە، بۆیە زۆر زەحمەتە لەبارودۆخی وادا جۆرە گەشبینیەك بێتە ئاراوە كە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی لەماوەی مانگێكدا ئەم هەموو تەنگژانە چارەسەر بكرێن، ئەمە لە كاتێكدا چاوەڕێی ئەوەش دەكرێت ئەمریكا گوشاری زیاتر بەكار بهێنێت بۆ كردنەوەی گرێكوێرەكان، بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا بۆچی یەكلایی كردنەوەی كاندیدی سەرۆك وەزیران بۆچی بۆتە گرێكوێرەی پرۆسەی سیاسیی لەعێراقدا؟ بۆ وەڵامی ئەمە گرنگە ئاماژە بەو ئاستەنگ و بەربەستانە بكەین كە لە بەردەم دەستنیشانكردنی كاندیی سەرۆك وەزیراندا لەنێوان پێكهاتەی شیعە و سوننەی عەرەب لە عێراق دروستبووە و بوونی هەیە، راستە ئەمە جۆرێكە لە دیاردەی بێمتمانەیی لەنێوان پێكهاتەكانی عێراقدا، بەڵام ئەم بێمتمانەییە دەرهاوێشتەی 80-90 ساڵی رابردووە كە دەوڵەتی عێراق لەسەرەتای بیستەكانی سەدەی رابردوو دامەزرا و هەموو دەرامەت و دەسەڵاتەكانی ئەم دەوڵەتە تازەیە درایە دەست یەك پێكهاتەی مەزهەبی كە ئەویش عەرەبی سوننە بوو، بۆیە شیعەكان هەست بە زوڵم و چەوسانەوەیەكی مێژوویی دەكەن، تەنانەت كاتێك عێراق لە ساڵی 2003 لە دیكتاتۆریەت رزگاری بوو و تروسكایی ئاسۆیەك دەركەوت بۆ بنیادنانی دیموكراسیەت، بێمتمانەیی نێوان شیعە و سوننەی عەرەب بووە ئاستەنگی گەورەی بەردەم دامەزراندنی دیموكراسییەت لە عێراقی نوێدا، هەر نەبوونی ئەم متمانەیەش بووە هۆكاری ئەوەی بارودۆخەكەش زیاتر ئاڵۆز بێت و هەڕەشەی شەڕی ناوخۆ هاتە ئاراوە و رێكخراوە تیرۆریستیەكانیش كەلێن و پانتاییەكی فراوانیان لەنێوان ئەو بێمتمانەییە دۆزییەوە و پلانە تیرۆریستییەكانی خۆیان بەشێوەیەكی توندوتیژتر ئەنجامدا و زیانێكی گەورەشیان بە خەڵكی سڤیلی عێراق گەیاند، تێكچوونی ئەم بارودۆخەش هاوكات بوو لەگەڵ دەستێوەردانی نێودەوڵەتی و هێنانی فشار و پاڵەپەستۆی زیاتر بۆ سەر كوتلە سیاسییەكان.
هەروەها هەندێك لە دەوڵەتانیش، ئامانجی فشار و دەستێوەردانیان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە نابێت كوتلەیەكی سیاسی تەنازول لە دامەزراندنی حكومەت بكات نەوەك سوننەی عەرەب یان بەعسییەكان لەرێگەی ئەو تەنازولەوە بۆ هەتا هەتایە لەدەسەڵات دووربكەونەوە، ئەمەش واتە بێمتمانەیی نێوان دەوڵەتانی ناوچەكەشی لەسەر بنەمای ئەو كێشە ئیتنی و نەتەوەییانە گرتۆتەوە، كە لە ناوخۆی عێراقدا رەنگی داوەتەوە، بەم شێوەیە بێمتمانەیی لەنێو خودی كوتلە سیاسییەكانی عێراق لەلایەك و وڵاتانی ناوچەكە لە لایەكی دیكەوە، بوونەتە ئاستەنگی سەرەكی لەبەردەم دامەزراندنی حكومەتی تازەی عێراق.
لێرەوە ئەگەر ئاماژە بە چانسی نێوان عەللاوی و مالیكی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران بكەین و بپرسین ئایا چانسی كامیان زیاترە؟ بێگومان هێشتا نادیارە و هەردوولایان چانسیان وەكو یەكە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە لەلایەك كوتلە شیعییەكان لەناوخۆیاندا تەبا نین، بەو جۆرەی بتوانن رێگە خۆش بكەن لەبەردەم دامەزراندنی یەك كوتلەی پەرلەمانی گەورە كە بتوانێت حكومەت پێكبهێنێت، لەلایەكی دیكەوە لیستی ئەلعیراقییە ئەوانیش ناتوانن كوتلەیەكی گەورە لەناو پەرلەمان پێك بهێنن، چونكە چەند كوتلەیەكی سوننە لە نێو شیعەدا هاوپەیمانی نیشتمانییان راگەیاندووە كە بووەتە ئاستەنگ لەبەردەم ئەلعیراقییە بۆ دامەزراندنی حكومەت.
بە كورتی شیعە لە پارچە پارچەییدا دەژین و سوننەش كە كەمترن لە شیعە لە بارودۆخێكی باشدا نین و ناتوانن لە ناو پەرلەمان 163 كورسی مسۆگەر بكەن، یەكێك لە بەربەستەكانی بەردەم مالیكی ئەوەیە كە لە ماوەی 4 ساڵی حوكمڕانی خۆیدا پێوەندییەكی رێكوپێكی لەگەڵ رەوتی سەدر و سەدرییەكاندا نەبووە و بارودۆخەكەش لەگەڵ ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لەدۆخێكی باشتردا نەبووە، بۆیە هەردوو دەسەڵات ترسی ئەوەیان هەیە لەكاتی ئەگەری وەرگرتنەوەی دەسەڵات لەلایەن مالیكییەوە زەبرێكی كاریگەریان لێ بوەشێنێت و كار و چالاكییان سنووردار بكات، شیعەكان لەناوخۆیاندا هەر یەكەو باكگراوندی ئایینی و نەتەوەیی و عروبە و تێكەڵیان هەیە، هەندێكیان پێوەندییان لەگەڵ سوریا هەیە و هەندێكی تریان كاریگەری ئێرانیان بەسەرەوە دیارە.
ئەوەی لەم هاوكێشەدا دەمێنێـتەوە رۆڵی كوتلە كوردییەكانە لەناو فراكسیۆنی كوردستانیدا، لەم بارودۆخە ئاڵۆزەدا، فراكسیۆنی كوردستانی ئەو رەوتەی گرتۆتە بەر كە خۆی نەخزێنێتە ناو ئەم گێژاوەی ناكۆكییەكان، ئەمەش لەو روانگەیەوە فراكسیۆنی كوردستانی گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی لیستە عێراقییەكان لەسەر ناوی كاندیدی سەرۆك وەزیران شەڕ دەكەن نەك لەسەر بەرنامەی حكومەتی داهاتوو، ئەمەش واتە لەسەر دەسەڵات شەڕیانە نەك لەسەر خزمەتكردنی گەلی عێراق، بۆیە چوونە ناو ئەو گۆڕەپانە ئاڵۆزەوە زیانێكی گەورە بە كورد دەگەیەنێت، گەرچی هەندێك لەلایەنە عەرەبییەكان كورد بەوە تۆمەتبار دەكەن كە تەنیا رۆڵی تەماشاكاریان هەیە، بەڵام بۆ ئەمجارەش وا باشە فراكسیۆنی كوردستانی رۆڵە مێژووییەكەی خۆی بپارێزێت و ببێـتەوە بە پردی بەیەك گەیاندنی پێكهاتە عێراقییەكان هەروەك چۆن لە پێش رووخاندنی رژێمی سەددام حوسێن-یشدا، رۆڵی نزیككردنەوەی لایەنە جیاوازەكانی عێراقی گێڕاوە و رۆڵی هەبوو لە نووسینەوەی دەستوور و رێگە گرتن لە هەڵگیرسانی شەڕی مەزهەبی لەنێوان سونە و شیعەی عێراقدا. هەر بۆیە وای دەبینم لایەنی كوردستانی هەڵەیەكی گەورە دەكات ئەگەر خۆی بخزێنێتە ناو ئەو كێشمەكێشەوە، چونكە لە كۆتاییدا ئەو كوتلانە هەر دەبێ پێك بێن، ئەوسا فراكسیۆنە كوردستانییەكان دەتوانن لەگەڵ هەموویاندا كار بكەن بەو ئاراستەیەی مافە دەستوورییەكانی كورد بەدی بهێنرێن.