شۆڕشی گوڵان.. لە شەوانی ئەنگوستەچاودا دەنگێ بوو بۆ هیوا

شۆڕشی گوڵان..  لە شەوانی ئەنگوستەچاودا دەنگێ بوو بۆ هیوا
"بە رابەرایەتی ئیدریسی هەمیشە زیندوو و سەرۆك مسعود بارزانی پرشنگی شۆڕشی گوڵان دەستی بە درەوشانەوە كرد و وێڕای هەموو تەحەدییەكان لە 26ی گوڵانی 1976 شۆڕشی گوڵان دەستی پێكرد."

لەناوەندی ساڵی (1974)كاتێك شۆڕشی كورد بە لوتكەی تواناو هێزی شۆڕشگێڕیی خۆیەوە بوو، ئا لەو كاتانەدا لە هاوكێشەی نێودەوڵەتیداو بەبارتەقای ئاسۆدا سیمای گۆڕانكاریی دەركەوت بوو، بەڵام بۆ شیكردنەوەی رووداو و پێشهاتە چاوەڕوانكراوەكان و دەركەوتنی سیماكانی داهاتوو كاریگەرییەكانی لەسەر شۆڕشێ كە لە ساڵی 1961ەوە هەڵگیرسێنرابوو، بەپێی پێویست گرنگیی بەو هاوكێشەیە نەدرا، بەتایبەتیش لە ئاداری ساڵی 1974ەوە كاتێك كە تێكۆشانە بوێرانەكەی گەلی كورد لەپێناوی بەرگریكردن لە بناغەكانی كۆمەڵگەی كوردەواری ء چەسپاندنی مافە رەواكانی لە ژیانێكی سەقامگیر و لە چوارچێوەیەكی دەستووری و یاسایی بەشێوەیەك لە ئاستی داخوازییە رەواكانیدا بێت، لە برەودابوو.
ئەم گۆڕانكارییانە لە جووڵانەوەو ئاراستەكانی سیاسەتی نێودەوڵەتی و بەتایبەت لە سیاسەتی ئەمریكاییدا زۆر جددی ء ترسناكن و لەهەمان كاتیشدا پێچەوانەی ئاراستەكانی شۆڕشی كورد بوون، ئەم جووڵانەوانە بریتی بوون لە گەیشتنی بەرژەوەندییە دژەبەیەكەكان بەیەكتری كە شتێكی ئاسایین لەو پێوەندییە نێودەوڵەتیانەی پشتبەستوون بە بەرژەوەندییە هاوبەشەكانەوە، تەنانەت گەر ئەو بەرژەوەندییانە بەهۆی مەسەلەیەكی شۆڕشگێڕیشەوە دژەبەیەكیشبن، ئا لەوێدا ئەو هەموو دژەیەكانە لەیەك مەسەلەی هاوبەش و گرنگدا كۆدەبوونەوە كە ئەویش بریتیی بوو لە: چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ كێشەی كورد و شۆڕشی كوردی بەشێوەیەك كە بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی دەوڵەتانی زلهێز، یان تەنانەت بەرژەوەندییە دژەبەیەكەكانیشیان بپارێزێت. سەرەتا بۆ ئەو مەبەستە لە كۆتایی ساڵی 1974 لە ئەستەنبوڵ كۆبوونەوە، پاشان لە ئاداری 1975 لە (جەزائیر) كۆبوونەوە (بەبێ ئەوەی شۆڕشی كوردی هیچ كاردانەوەیەكی جددییانەی لەسەركۆبوونەوەكان هەبێت، جگە لەو شاندە نەبێ كە بە بانگهێشتێكی سەرۆكی میسری (ئەنوەر سادات) سەردانی (قاهیرە)ی كردبوو، شاندەكە بە سەرۆكایەتی سەركردەی لێهاتوو و دیار لە پارتی دیموكراتی كوردستان شەهید (سامی عەبدولرەحمان) بوو، (سادات: لەسەر پێشهاتەكان كە لە داهاتووی نزیكدا مایەی روودانن هەروەها لە ئاكام و دەرئەنجامەكان لەبارەی شۆڕشی كوردی بەهۆی رێككەوتنی عێراق و ئێران بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان كە ئەویش لەخۆیدا بێگومان لەسەر حیسابی چارەنووسی شۆڕشی كوردی دەبێت، ئاگاداری كردنەوە) پاشتر رێككەوتنی 6ی ئاداری 1975یان و بۆ چارەسەركردنی هەموو كێشە هەڵپەسێراوەكان لەوانەش چارەسەركردنی مەسەلەی كورد لە عێراق كە دەبێتە مایەی راگرتنی هەر پشتگیرییەكی دەرەكی بۆ كورد، لەئاكامیشدا دەبێتە مایەی كۆتایی پێهێنانی شۆڕشەكەیان بەشێوەیەكی پراكتیكی و واقیعی واژۆكرد، ئەو رێككەوتنە وەكو كارەساتێك بوو كە سێبەرو شاڵاوەكانی بەسەر تەواوی رێچكەی شۆڕشی كوردیدا بڵاوكردەوەو بەشێوەیەكی روون و ئاشكرا ئەو راستییەی سەلماند كە یەكگەیشتنی بەرژەوەندییەكان لە سیاسەتی نێودەوڵەتی مەسەلەیەكی ئاساییە و بەردەوام ئەو دیاردەیە مایەی روودانە لەبەرئەوەی سیاسەتی نێودەوڵەتی هەر لەخۆیدا و هەر وەكو پرۆفیسۆری ئەمریكیی بەناوبانگ (هانز مۆركنتاو) دەڵێت: گوزارشت پێكردنێكە بۆ ململانێ لەسەر هێز و دەسەڵات و بەرژەوەندییەكان. ئەم بارە بووە هۆی دروستبوونی حاڵەتی (ناهاوسەنگی) لەناو سەركردایەتی و كۆمەڵگە و گەلی كوردییدا بەشێوەیەك كە روون نەبوو چی بكرێت و چەندین پرسیار هاتە ئاراوە لەبارەی پرسیارێك كە (ڤلادیمێر لینین)ی سەركردەی شۆڕشی ئوكتۆبەر كردبووی كە ئەویش: چ بكرێت؟
دەستەبژێرێك لە گەنجە شۆڕشگێڕەكانی كورد رووبەڕووی ئەم واقیعە بوونەوە و رازی نەبوون ملی بۆ كەچبكەن. هەربۆیە لەبارەی بارودۆخە تراژیدییەكانی دوای رێككەوتنی 6ی ئادار دەستیان كردە تێڕوانین و بڕیاریاندا لە خەباتی چەكداری بەردەوامبن، بۆیە بە نهێنی كۆبوونەوەكان دەستیپێكردو كادیرە شۆڕشگێڕەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان بەدەستەواژەیەكی دیاریكراوی بەرخودانەوە پابەندبوون، بەو مەبەستەوە ئەم كادیرانە : (هەمیشە لەیاد شەهید ئیدریس بارزانی و سەرۆك مسعود بارزانی و شەهید سامی عەبدولرەحمان و جەوهەر نامق و محەمەد رەزا و عارف تەیفوور) و دەستیانكرد بە موداوەلە و لیژنەیەكیان پێكهێنا كە هاوشێوەبوو لەگەڵ سەركردایەتیەكی نوێ بۆ پارتەكە و بە ناوی (سەركردایەتیی كاتی) ناونرا، ئەم سەركردایەتیە كاتییە بەشێوەیەكی جددییانە و لەپێناوی بەردەوامبوون لە خەباتی شۆڕشگێڕانەدا هەستان بە جووڵانەوە..
سەركردایەتیی كاتیی ئەرك و مەسەلەی چارەسەركردن و زیندووكردنەوەی رێكخستنە حزبییەكانی كە تووشی شكست بووبوون لەئەستۆگرت، هاوكات پێوەندییەكانی دەرەوەی چالاككردنەوەی، لەمانگی حوزەیرانی 1975دا لیژنەی رێكخستنی دەرەوە هەستان بەدەركردنی بەیاننامەیەكی گرنگ كە تیایدا گرنگترین ئەو فاكتەرانەی كە بوونە هۆی نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول باس كرد و لەگەڵ بانگهێشتكردن بۆ یەكگرتن و چالاكیی زیاتر لەپێناوی بەزاندنی ئەو بارەی كە بەسەر گەلی كورد و شۆڕشەكەیدا سەپێندرابوو. پێوەندییەكان دەستیان پێكرد و لەگەڵ زۆربەی رێكخستنەكانی دەرەوە بەتایبەتی لەگەڵ ئەوروپا، شەهید سامی عەبدولرەحمان هەڵسوڕێنەری ئەو پێوەندییانە بوو كە لەپێناوی گەڕاندنەوەی چالاكی حزبی و پتەوكردنی پێوەندییە حزبییەكان زۆر چالاكبوو، هەر لەو بارەیەوە لە هاوینی ساڵی 1975دا سەردانی (ڤییەننا)ی كرد و ژمارەیەك كۆبوونەوەی لەگەڵ كادیرەكانی ئەو وڵاتە سازكرد لەوانەش نووسەری ئەم چەند دێڕە لەكۆبوونەوەكاندا بەشداربوو كە تیایدا بناغە سەرەكییەكان دەستنیشانكرا لەبارەی چۆنیەتی كاركردن بۆ داهاتوو هەروەها رێكخستنی چالاكییەكانی (كۆمەڵەی خوێندكارانی كورد لە ئەوروپا) كە لەو كاتانەدا وەكو (سەنگەرێكی هێڵەكانی پێشەوەی) لێهات بۆ خەباتی فیكری و دیپلۆماسی كوردی. سەركردەكانی كۆمەڵەكە، لەوانەش نووسەری ئەم چەند دێڕە، لە گەیاندنی قەبارەی تراژیدیای كوردی بۆ جیهانی دەرەوە و لەرێگەی ئامرازەكانی راگەیاندن و پێوەندییەكان لەگەڵ پارت و كەسایەتییە پێشكەوتووخوازەكان بوون بە پێشەنگ، هاوكات پێوەندی نێوان سەركردایەتی كاتیی پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ پارتی كۆمیۆنیستی نەمساوی دەستیپێكرد كە بە سەرۆكایەتی راوێژكار (برونۆ كرایسكی) بوو و كە لەگەڵ بزووتنەوە رزگاریخوازەكان هاوسۆزبوو بە تایبەتیش (بزووتنەوەی رزگاریخوازی فەڵەستینی و بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردی) شەهید (سامی عەبدولرەحمان) رۆڵێكی داینامیكی لەم پێوەندییانەدا گێڕاو بەندەش هاوكاریی دەكرد، ئەو چاوپێكەوتنانە لەبارەی كێشەی كوردی و ئاراستە و رەهەندەكانی بۆداهاتوو وەكو دیالۆگێكی فكری قووڵ بوون هەروەها بریتی بوون لە سرووشی فیكری بۆ نەوەی نوێ كە چارەنووسەكەی هەڵگرتنی ئەو بەرپرسیارەتیە گەورەیە بوو لە بەخشین و بەردەوامبوونا بۆ شۆڕشی كورد. بەڵێ واشبوو، دەستەبژێرێك لەم نەوە نوێیە كە بە هزری شۆڕشگێڕانە دەوڵەمەند بوون و جاروبار دەوڵەمەند بە هزری رادیكالی نیزیك بە هزرەكانی (گیڤارا) و (ترۆتسكی)، هەر لە هزری (بوون – وجودیەت) تاكو ئایدیالیزمی و یۆتۆپیانیزمییەت، رووبەڕووی بارەكە بوونەوە و بە بوێرانە و ئەمانەت و دڵسۆزانە ئەو بەرپرسیارەتییەیان لەئەستۆگرت. بەو شێوەیە، تیشكە سەرەتاییەكانی شۆڕشی گوڵان دەستی بە دەركەوتن كردو سەرەڕای هەموو مەترسی و سەركەشییەكان و وێڕای ستەمداریی رژێمەكان لە 26ی گوڵانی 1976 یەكەمین پریشكی شۆڕشەكە هەڵگیرسا، ئەویش لەرێگەی ئەنجامدانی ژمارەیەك لە ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەدژی بنكە سەربازییەكان كە لە هەمان ئەو كاتانەدا شەهید (سامی عەبدولرەحمان) لەو بارەیەوە لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە (لەندەن) ئەو باسەی راگەیاند كە بەشێوەیەكی مەیدانی رابەرایەتیی شۆڕشەكەی كرد لە ناوەوەی كوردستان سەرەڕای كەموكوڕی لە ئیمكانییەتەكان، شۆڕش هیچ سەرچاوەیەكی نەبوو بۆ چەك و سەرچاوە داراییەكانی زۆر كەمبوو و پشتگیریی دارایی بۆی كەم و بچووك بوو، بەڵام رۆحی شۆڕشگێڕانە لە ئاستێكی بەرزدابوو، ئەمەش بوو بە زەمینەیەكی گرنگ لە داهێنانی تەكتیكی نوێ بۆ كاری شۆڕشگێڕانەی پشت بەستوو بە ئەزموونی نەتەوەكانی جیهان (وەكو كوبا و ڤێتنام و فەڵەستین). بەوشێوەیە، رۆشناییە سەرەتاییەكان بۆ رێگەیەكی دوور و ترسناك و هەستیار دروست بوون و شۆرش بەو بڕە سەرچاوە كەمەی توانیی لەسەر زەویی واقیعدا خۆی جێگیربكات و رەگی بچەسپێنێت و چالاكییەكانی سەرنجی دوژمنەكانی پێش دۆستەكانی رابكێشێ. هەر بۆیە، كاری شۆڕشگێڕانە كارێكی ئاسان نەبوو (هەروەها بەهیچ شێوەیەك وەكو كاری سیاسیی ئەمڕۆ ئاسان نییە)، بەڵكو كارێكی زۆر ئەستەمە بەشێوەیەك كە ژیانی مرۆڤ بەردەوام لە مەترسیدابوو، ئیتر چۆن لەگەڵ كۆمەڵە خەباتگێڕ و تێكۆشەرێك كە ژیانیان دەخەنە دەستی قەدەرەوە لەمیانی رووبەڕووبونەوەی دەسەڵاتی زوڵمكەر و ستەمدار؟ هەر لەوكاتانەدا، ئامادەكارییەكان بۆ بەستنی كۆنگرەی ساڵانەی (كۆمەڵەی خوێندكارانی كورد لە ئەوروپا) دەستیان پێكرد و كۆنگرەكە لە یەكێك لە هۆڵەكانی زانكۆی (بەرلینی ئازاد) لە شاری (بەرلین)دا بەسترا. بەستنی كۆنگرەكە لە كەشوهەوایەكی پڕ لە گرژی و ئاڵۆزی و هەروەها مەترسیدار بەڕێوەچوو، چونكە كۆمەڵەكە لەبەر باڕەشی كەرتبوون و دووبەرەكێدا بەهۆی كاردانەوەی نسكۆی شۆڕشی كوردو باری نالەبار و گرژی ناو كوردستان مەترسی هەڵوەشانەوەی لەسەر بوو، بە چەندگفتوگۆیەكی توند لەسەر دروشمەكان كۆنگرە دەستی پێكردو دوو ئاراستەی جیاواز لە ناو ئەندامانیدا دروست بوو، یەكەمیان رۆڵی سلبیانەی ئەو ئەندامانەی بوو كە لەناو دارو پەردووی شۆڕشەوە هاتبوونەوەو رای ئەندامانی كۆنگرەیان بە رێگە لاوەكیەكاندا دەبرد( هەندێ لەمانە تا ئەمڕۆش لە ژیانی سیاسیانەی هەرێمی كوردستاندا پێشەنگن ولە بنكە هەستەوەریەكانیدان)، هەر بۆیە هێڵەكانی كۆنگرە پێكەوە نەدەبەسترایەوە تائاكام هەندێ لەوانە كشانەوەو دواتر كۆمەڵەیەكی تایبەت بە ئایدیۆلۆژیای خۆیان دامەزراند، ئیتر كۆنگرە درێژەی بە كارەكانی خۆی دا و دانیشتنەكان لەلایەن ئەم كادرانەوە سەرپەرشتی دەكران (د. رۆژ نووری شاوەیس، د.محەمەدساڵح جومعە، د.ناسح غەفوور، د.شێرزاد نەجار) و چەند كادرێكی سەربەخۆ..تاد، كۆنگرەكە پشتێنەیەكی پتەو بوو بۆ شۆڕش لە كوردستان و پشتگیری تەواوی خۆی بۆ بەرخودان لە شاخەكانی كوردستان دەربڕی، هەر لە دوای تەواوبوونی كۆنگرەو لە مانگی ئابی ساڵی 1976 یەكەمین كۆنفرانسی (پارتی دیموكراتی كوردستان) لە دوای نسكۆوە و لە بەرلینی خۆرئاوا سازدرا، تێیدا هۆكارەكانی نسكۆ و باری گشتی سەرهەڵدانەوەی شۆڕش و پەرەپێدانی رێكخستنەوەی حزبی باس كران، كۆنگرە لەسەر نەخشەی رێگەی رزگاریخوازانەی كوردی رێككەوتن و رێبازی چەكدارانەش چەسپێنرا كە پێشتریش لە لایەن شۆڕشی گوڵانی پێشكەوتووخوازەوە وەكوو رێگەیەكی تازە بۆ كاری خەباتگێڕی بڕیاری لەسەر درابوو، هەروەها لە كۆنفرانسەكەدا ئەندامانی نوێی سەركردایەتی هەڵبژێردران، هەندێك ناوەكانیان بەئاشكراو هەندێكیش بەنهێنی ناوەكانیان پارێزران.
بەم شێوەیە هەموو كەموكوڕییەكانی كە لەسەركردایەتی كاتی هەبوو چارەسەركران، لەناو سەركردایەتیشدا كۆمەڵێك خەباتگێڕ دەنگیان پێدرا لەوانە سەرۆك مسعود بارزانی، شەهیدی هەمیشە زیندوو ئیدریس بارزانی، شەهید سامی عەبدولرەحمان، جەوهەر نامیق، محەمەد رەزا، عارف تەیفوور، وریا سەعاتی، فازیل جەلال، عەبدولرەحمان بێداوی، دكتۆر كەمال كەركوكی) ئینجا بۆ لقی ئەوروپای پارتیش محەمەد رەزای تێكۆشەر هەڵبژێردرا تاكو بەرپرسیارێتی لقەكە لە بەرلینی رۆژئاوا بۆ ڤییەننا بگوازێتەوە، لەوێ پەیكەربەندی رێكخستنی حزبی لەسەر بناغەیەكی نوێ داڕێژێتەوە، شیاوی وتنە وێڕای ئەو هەموو پیلانە موخابەراتییانەی عێراق كەبۆ جووڵانەوەو چالاكییەكانی لە ئارادا بوون ئەو لقەی ئەوروپا چالاك بوو..
ئەم سەرەتایانە لە حەقیقەتدا بووژانەوەیەك بوو بۆ بزاڤی رزگاریخوازی كورد، بەپێی بنەما تازەكانی پەرەسەندنی شۆڕش لە بزافەكانی رزگاریخوازی جیهانیدا، كە هاوبەند بوو بەتێكۆشانی میللەتانی تینوو بە ئازادی. خەباتگێڕانی پێشەنگ لەشۆڕشی گوڵان دا چەندین سەروەریی بە بایەخیان لە تێكۆشان پێشكەش كردوو سەلماندیان كە زیندوویەتی نەتەوە لەبەرامبەر ستەمكاریدا دانامركێت، لە قۆناغێكدا بەربەستی بێتەڕێ بۆ دامركانەوەی لە قۆناغێكی تردا دەگەشێتەوە، ئەم شۆڕشە گوزارشتی لە رەهەندێكی ستراتیژی دەكرد، كاتێك رایگەیاند تێكۆشان لەپێناو سەركەوتندا پشوودرێژی دەوێت، لە راستیدا خەبات و تێكۆشانی شۆڕشی گوڵان رێگەی خۆشكرد بۆ بەرهەمی بەپێز و زیندوو كەلە قۆناغەكانی داهاتوودا دەستكەوتی ئەو بەرهەمانەی ئێستای بۆ میللەتی كورد بەدیهانی، ئەم دەسكەوتانە پێویستیان بە هاوكاریكردنی یەكتر و پشت بەیەك بەستن هەیە، تاكوو بپارێزرێن و بەئاسانی لەدەست دەرنەچن.
Top