وەك دیاردە سیاسییەكان دەریدەخەن، سەرۆكی ئەمریكی باراك ئۆباما، تا ئێستا، سوورە لەسەر كشاندنەوەی هێزە سەربازییەكانی وڵاتەكەی لە عێراق لە كاتە دیاریكراوەكاندا. دیارە مەبەستی سەرۆك ئۆباما لەو پابەند بوونەی بە مەبدەئی كشاندنەوەی هێز، دوو مەسەلەی گرنگە بۆ سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست: یەكەمیان، چڕتر كردنەوەی شەڕی دژە تیرۆرو فراوانكردنی مەیدانەكەی لە بەرامبەر رێكخراوی ئەلقاعیدە و بزووتنەوەی تالیبان لە ئەفغانستان. دووەمیان، رەها كردنی دەستی ئەمەریكا، بە تایبەتی دەستە سەربازییەكەی، لە بەرامبەر ئێران. مەعلوومە، ناكۆكییەكانی نێوان تاران و واشنتۆن لە بارەی بەرنامەی ئەتۆمی و پیتاندنی یۆرانیۆم، رۆژ بە رۆژ ئاڵۆزترو خەتەرناكتر دەبێت ئەگەرەكانی تەقینەوەی شەڕو پێكدادان تا دێت روو لە زیادی دەكات.
لەو نێوانەدا، ئۆباما دەیەوێت لە كاتە دیاریكراوەكاندا، واتە لە مانگی ئابی ساڵی داهاتوو و لە كۆتایی ساڵی 2011 دا، تەواوی هێزەكانی لە عێراق بكێشێتەوە، ئەگەرچی ئێران و سوریا، بە پێچەوانەی واشنتۆن، دەیانەوێت هەتا بكرێت بەرنامەی كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراق بە درەنگ بخەن. بۆیە، چەندین كۆسپ و تەگەرە دروست دەكەن. دواترین نموونە كێشەی یاسای هەڵبژاردنە. لەگەڵ ئەو هەمووانەش، ئەمەریكا پێ دەچێت پەلەی بێت و بە تەنگ لەكاتی دیاریكراودا دەست بە كێشانەوەی هێزەكانی بكات.
لێرەدا پرسیار زۆرە. گرنگترینیان ئەوەیە: ئایا كورد كە بە یەك لە هاوپەیمانە نزیكەكانی ئەمریكا لە ناو عیراق لە قەڵەم دەدرێت، لە دوای كشانەوەی هێزەكان چ بەرنامەیەكی بۆ كارە نەتەوەییەكەی هەیە؟ چ زەمینەیەكی سیاسی خۆش دەكات بۆ ئەوەی لەو دوارۆژەدا، كە پێ دەچێت دوارۆژێكی زۆر پڕ گرێ و ناكۆكی و هەڵلا بێت، بە نەخشەیەكی داڕێژراو بەرەنگاری قۆناغەكە ببێتەوە؟ چی دەكات لە بواری ناوەخۆ و لەسەر ئاستی ناوچەیی؟ چۆن ئەو هەموو دەستكەوتە نەتەوەییە گەورانەی، بەبێ پاڵپشتی ئەمەریكا، پێ دەپارێزرێت لە ناو ئەو هەموو گورگ و دڕندانەی ناو عێراق و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟ چییە ئەو ستراتیژییەی بۆ ئەو دواڕۆژەی دادەڕێژێت؟ بەر لە وەڵام، وا چاكە هێما بۆ ئەوە بكەین كە مانەوەی ئەمەریكا لە عێراق لە ماوەی شەش ساڵی رابردوودا، قازانجێكی ئێجگار زۆری بۆ كورد هەبوو.
لە راستیدا، كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە قازانجی كورد نییە. لەگەڵ ئەوەش، كورد دەبێت قبوڵی بكات و خۆی لەگەڵ ئاسەوارەكانی بگونجێنێت و بۆ ئەلتەرنەتیف بگەڕێت. عێراق دەوڵەتێكە روو لە كێشەو ئاڵۆزكانە. زۆربەی چاودێران پێیان وایە، دوای كشانەوەی ئەمەریكا دەوڵەتی عێراق رووبەڕووی شەڕی مەزهەبی و رەنگە شەڕی نێوان كوردو عەرەبیش بێتەوە. هەر ئەو چاودێرانە نایشارنەوە كە عیراق لەو قۆناغەدا، وەك ئێستا، بە جیددی هەوڵ نادات كێشەكانی لەگەڵ كورد لە سەر بنەمای دەستوور و یاسا چارەسەر بكات. لە ئێستادا كە هێشتا هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراقەو هێشتا عێراق لە ژێر بەندی حەوتی نەتەوە یەكگرتووەكان دەرنەچووە، چەندین جار خەریك بوو كوردو بەغدا تووشی رووبەرووبوونەوەی سەربازی ببنەوە. باشە، ئەی ئەگەر ئەو هێزانە كشانەوە؟ لەو حاڵەتەدا كێ زەمانەتی ئەوە دەكات كە كورد دووچاری هێرشێكی سیاسی و سەربازیی توند نەبێتەوە؟
بە هەر حاڵ، وا چاكە، تەنیا پشت بە پەیمانەكانی واشنتۆن نەبەستین كاتێك هێمای بۆ ئەوە دەكات كە بە وەفاداری دەمێنێتەوە بەرامبەر ئەو هەموو هاوكاری و چاكەو یارمەتییەی لە كوردی بینی لە ناو عێراق. بەڵكو خۆیشمان، لە تەك پەیمانەكانی واشنتۆن، ستراتیژێكی تاووتوێ كراوو تێروتەسەل، لە ئێستاوە، دابڕێژین بۆ قۆناغی دوای كشانەوەی هێزەكان. ئەمجۆرە بەرنامەیە تاكە زەمانەتی پاراستنی قەوارەی كوردە جا چ لە ناو عێراق بێت و چ بە ناچاری بكەوێتە دەرەوەی عێراق. بێگومان ستراتیژی لەم بابەتە، پێویستیی بەوەیە تا زووەو كات لە بەرژەوەندیمان دایە زەمینەی بۆ دابڕێژرێت و وردەكارییەكانی ئامادە بكرێت، چونكە هەندێك لایەنی ئەو ستراتیژییە پێویستیی بە كاتێكی كەمێك درێژ هەیە بۆ پێگەیشتن و كامڵ بوون.
یەكەم هەنگاو لە بواری ئەو ستراتیژییەدا، لە سەر ئاستی ناوخۆ، ئەوەیە كە دەست بە داڕشتنی یەرنامەیەكی نەتەوەیی بكرێت بۆ ئەوەی هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستانی عێراق لە دەوریدا كۆببنەوە. یەك لە مەترسییە گەورەكان ئەوەیە كە دوژمنان لە ئێستەوە درز بخەنە ریزەكانمان. مەبەستیشیان لەو درزە ئەوەیە لە قۆناغێكی سەخت و ئاڵۆزی وەك قۆناغی دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا، كورد بە یەك پارچەیی نەجوڵێتەوەو بە یەك ئیرادەی كار نەكات.
راستە، ئەمڕۆ هەموو حزب و هێزە سیاسییەكانی كوردستان لە دەوری جەنابی سەرۆكی كوردستان رێزدار مەسعود بارزانی دا كۆبوونەتەوە. بەڵگەش ئەو كۆبونەوە بەرفراوانە بوو كە پێش مانگێك زیاتر، بەرپرس و سەرۆك و سكرتێری حزب و هێزە سیاسییەكانی كوردستان لەگەڵ جەنابی سەرۆك دا كردیان بۆ یەكخستنی ریزەكانیان لە ئاست كێشەی كەركووك. ئەم هەڵوێستە شانازییەكی گەورە بوو بۆ هەموو كورد. بەڵام ئەگەر بە دیققەت سەیری تابلۆكە بكەین دەردەكەوێت كە هێشتا هەندێك لایەن و تەوژمی سیاسی لەسەر چەند خاڵێكی گرنگی كاری نەتەوەیی لە حاڵەتی نەگونجاوی دان. بۆ نموونە، لە مەسەلەی یەك لیستی یان چەند لیستی لە بەغدا.
راستە، دیموكراسی لەكوردستاندا رێگە بەوە دەدات بە چەند لیستێك لە بەغدا كار بكەین، بەڵام لە تەك ئەو راستیەدا هەق وایە ئەوەش لەبەر چاو بگرین كە قۆناغی دوای كشانەوەی ئەمەریكا لە عێراق، قۆناغێكی زۆر زەحمەت و سەخت و ئاڵۆزو چارەنووسساز دەبێت بۆ كوردو بۆ عیراقییەكان. ئەگەر عیراقییەكان ئاوڕ لەوە نەدەنەوە ستراتیژێكی روونیان بۆ ئەو قۆناغە هەبێت، با كوردستان خەریكی ئەو ستراتیژە بێت بۆ خۆی.
بەك لە خاڵە گرنگەكانی ئەو ستراتیژە، پێویستە لە ئێستاوە خەریكی یەك لیستی و یەك ئیرادەیی و یەك هەڵوێستی بین، چ لە كوردستان و چ لە بەغدا. دوور نییە، لەو قۆناغەدا، كێشەی زۆر لە ئێستە گەورەترمان لەگەڵ بەغدا بۆ بێتە پێشەوە. رەنگە ئەو كێشانە بگەنە تەقێنەوە. رەنگە كورد ناچار بكرێت لە پڕۆسەی سیاسیی عیراق بكشێتەوە. رەنگە لەو دوارۆژەدا هیچ رێگەیەك لەبەردەم كورد نەمێنێتەوە لە غەیری رێگەی راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ.
بە كورتی، یەك لە كارە نەتەوەییە گەورەكانمان ئەوەیە بە یەكگرتوویی، بە یەك لیستی، بە راوەستانێكی دڵسۆزانەی گەرموگوڕ لە ژێر ئاڵای جەنابی سەرۆك بارزانی، پێ بنێینە قۆناغی دوای كشانەوەی ئەمەریكا لە عێراق. وبێگومان، كارێكی لەو بابەتە پێویستیی بە بەرنامەو پەیمانێكی نووسراو هەیە كە هەموو حزب و هێزە سیاسییەكانی كوردستان لە بەردەم جەنابی سەرۆك دا مۆری بكەن. بەرنامەی لەو بابەتەش نە بە رۆژێك و نە بەدووان دەنووسرێتەوەو مۆر دەكرێت. بەڵكو پێویستیی بە ماوەیەك هەیە تا بە شكڵێكی گونجاو كامڵ دەكرێت.
خاڵی دووەم، دیسانەوە لەسەر ئاستی ناوەخۆ، ئەوەیە كە پەرلەمانی كوردستان پەلە بكات لە مەسەلەی جێبەجێ كردنی ریفراندۆم لە بارەی دەستووری كوردستانەوە. ئیقرار كردنی دەستوور شەرعییەتێكی یاسایی دەداتە هەرێم و ئیتر زۆر بە زەحمەتی لایەنێكی وەكو حكومەتی عیراق دەتوانێت گێچەڵ بە كورد بفرۆشێت. هەروەها پێویستە حكومەتی هەرێمیش لە باری خۆیەوە هەوڵ بدات تا زووە سوپایەكی یەكگرتوو دابمەزرێنێت. راستە، پێشمەرگە سوپایەكی مۆدێرنە، بەڵام سەر لە نوێ دامەزراندنەوەی وەك سوپایەكی یەكگرتووی مۆدێرن و یاسایی بایەخێكی سیادی خۆی هەیە.
لە سەر ئاستی دەرەوەیش، پێویستە هەوڵ بدرێت، هەتا زووە، لەگەڵ ئەنقەرە پەیوەندیەكانمان ئاسایی بكەینەوە. رەنگە ئەمەریكاییەكان دوای كشاندنەوەی هێزەكانیان لە خاكی عێراق، ئیتر بەشێك لە چاودێری كردنی بارودۆخی كورد بخەنە ئەستۆی ئەنقەرەوە. دیارە، توركیا بە هۆی ئەو هەموو چاكسازی و ریفۆرمانەی لە ناوەخۆی و لە دەرەوەیدا دەیكات، خەریكە ببێتە دەوڵەتێكی دۆست لەگەڵ كورد. بۆیە، رەنگە ئەمەریكا لەوە نەپەنگێتەوە لە داهاتوودا توركیا، یان خاكی توركیا، بكاتە بنكەی پارێزگاریكردنی كورد لە هەر دەستدرێژییەكی ناوچەیی. لەو حاڵەتەدا رەنگە توركیا لە ستراتیژی داهاتووی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بایەخ و پێگەیەكی گرنگی هەبێت. ئاسایی كردنەوەی پەیوەندییەكانمان لەگەڵ ئەو دەوڵەتە لەسەر بنەمای رێز گرتن لە یەكتری، مەسەلەیەكی ئێجگار بایەخدارە بۆ راگرتنی لەنگەری نێوان هەولێرو بەغدا.
هەر لەسەر ئەو ئاستەدا، پێویستە بەشێكی دیكەی ئەو ستراتیژە ئاسایی كردنەوەی پەیوەندییەكانمان بێت لەگەڵ دەوڵەتانی دیكەی ناوچەكەیش بە تایبەتی ئێران و سوریاو ئوردون و سەعوودی و كوێت. ئەم مەسەلەیە پێویستیی بە پێكهێنانی گروپێكی دیپلۆماسیی كوردی هەیە كە لە ژێر چاودێری جەنابی سەرۆك هەوەڵی خەست و پڕ گەرموگوڕ بدات بۆ ئەوەی پەیوەندیی ئابووری و دیپلۆماسی لەگەڵ ئەو دەوڵەتانە پەرە پێ بدات. ئەمجۆرە پەیوەندییانە، هەمیشە وەك ئیسفەنجێكی كاریگەر وان بۆ مژینی هەر فشارێكی سیاسی یان سەربازی، سبەی رۆژێ، بەغدا دەیخاتە سەر كوردستان. رەنگە لە دوارۆژدا دەرفەتی ئەوە هەبێت بە تەفاهومێكی سێ قۆڵی، ئەمەریكی و توركی و كوردی ئەم كارە بكرێت.

بە هەر حاڵ، دوای كشانەوەی ئەمەریكا لە عێراق، هەموو ئەگەرەكان لەبەردەممان بێت. پێویستە لە ئێستەوە خۆمان ئامادە بكەین بۆ ئەو قۆناغە كە رەنگە گرنگترین و سەختترین قۆناغی ژیانی نەتەوەیی كورد بێت لە بیست ساڵی دواییدا.