رێورەسمی یەكەم دانیشتنی پەرلەمانی كوردستان، لە رووی رێكخستن و وردەكارییەكان و ئەنجامەكانی، تا رادەیەكی زۆر بە سەركەوتوویی و بە شێوەیەكی نەرمونیان بەڕێوەچوو. ئەمجۆرە بەڕێوەچوونەی خولی سێیەمی پەرلەمان شانازییەكی گەورە بوو بۆ هەموو كورد. شانازییەك بوو بە هیمەتی هەموو لایەك هاتە ئاراوە.

راستە، چەند ئەندامێكی یەك دوو لیست، رەنگە هەر یەكەو بە هۆیەك، ئامادەی دانیشتنەكە نەبوون و رەنگە یەك دووێكی دیكەش لە ماوەی چەند رۆژی داهاتوودا بكشێنەوە تا سەرقاڵی دامەزراندنی كابینەی شەشەم بن، بەڵام ئەم حاڵەتە وەك دەركەوت، شەرعییەتی دانیشتنەكەی نەوروشاندو هیچ جۆرە زیانێكیشی پێ نەگەیاند. بگرە هەموو لایەنەكان، ئەوانەی كورسیان لە هەڵبژاردنی 25 ی 7 هێنا بوو، زۆر بە گیانی پابەند بوون بە یاساكانی پەرلەمان بەشدارییان لە دانیشتنەكە كردوو سەلماندیان كە یەكەم هەنگاوی قۆناغی دوای هەڵبژاردن، موژدەی ئەوەی پێ داین كە رەنگە هەنگاوەكانی لەمەودواش، وەك یەكەم دانیشتنی پەرلەمان، بە رێكوپێكی و بێ گیروگرفت و بە تەبایی بەڕێوە بچن.
دوای تەواوبوونی دانیشتنی یەكەمی پەرلەمان، ئێتر نۆرە هاتە سەر ئەوەی، بە هەمان نەفەسی ئیجابیانە، كابینەی شەشەم لە كات و ساتی خۆیدا دابمەزرێت. ئینجا لە تەك ئەو دامەزراندنەشدا، هەموو لایەنە كوردستانییەكان، بە یەك خواست و باوەڕ، كار بۆ داڕشتنی هاوپەیمانێتێكی یەكگرتوو بكەن بۆ مەسەلەی نوێنەرایەتی كوردستان لە بەغدا. لەم بوارەدا مەعلوومە گەورەترین دەستكەوت بۆ كورد ئەوەیە بە یەك لیست بەرەو هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق بچین كە لە كۆتایی مانگی كانوونی دووەمی ساڵی داهاتوودا بەڕێوە دەچێت. لە هەمان كاتیشدا، كار بۆ ئەوە بكرێت لە كەركووك یەك هەڵوێست و یەك دەنگمان هەبێت و نەهێڵین كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان ببنە قوربانیی ناكۆكییە حزبییەكان.
بە هەر حاڵ، وەك پێ دەچێت ئەرك زۆرەو ماوە كەمە. كوردیش لە ناو ئەو ئەرك زۆری و ماوە كەمیەدا لەبەردەم تاقیكردنەوەیەكی ئێجگار گرنگ و چارەنووسساز دایە. بەرپرسیارێتی هەمووانە، بەوپەڕی لە خۆبوردوویی و مەسئولیەتەوە، هەڵوێست یەك بخەن و یارمەتی جەنابی سەرۆكی كوردستان بدەن بۆ ئەوەی كێشەكانمان لەگەڵ بەغدا بە پێی دەستوور چارەسەر بكرێن. ئێستا هەلومەرجی ئەمنی لە عێراق هەتا دێت بەرەو خراپی و ئاڵۆزی دەچێت. دوور نییە هەر درزێك بكەوێتە هەڵوێستەكانمان ببێتە مایەی ئەوەی پڕوشكی ئەو ئاگرەی بەغداو عێراق كوردستانیش بگرێتەوە. لەوەش بەولاتر ئەگەر لە قۆناغێكی وەك ئەوەی ئەمڕۆ هەڵوێستەكانمان لە ئاست عێراق یەك نەخرێت، ئەوا رەنگە لە داهاتوودا هەموو لایەكمان، بە میللەتەكەشمانەوە تووشی زۆر سەختی و ئاڵۆزی و ئاهی حەسرەت و پەشیمانی بێین. بەهەر حاڵ دامەزراندنی كابینەیەكی بێ گرێ و گۆل، ئینجا دامەزراندنیی یەك لیستی كوردستانی لە بەغدا، گرنگترین هەنگاوی داهاتوومان پێك دەهێنن لە رێگەی تاو پێدانی ئەزموونی دیموكراسیمان لە كوردستان.
بێگومان دیموكراسی، لە مانا فراوانەكەیدا، ئەوە دەخوازێت هەر لایەنەو سەربەست بێت چۆن و بە چ شێوەیەك لە بواری هەڵبژاردنەكانی عێراق دەجوڵێتەوەو بە چ پێوانەیەك هاوپەیمانێتیەكانی خۆی دادەڕێژێت، بەڵام لە حاڵەتی كوردستاندا، لەم رۆژگارە ئاڵۆزەی ئەمڕۆدا، پێویستە ئەو راستییە سیاسییە گرنگە لەبەر چاو بگیرێت كە هێشتا بەكارهێنانی دیموكراسی بەو مەعنایە نەك تەنیا لە قازانجی كورد نابێت، بگرە بە دوور نازانرێت، روو لەو جۆرە دیموكراسی كردنە، زیانێكی زۆریش لە كوردو مەسەلە سیاسییەكەی بدات. هۆی سەرەكی ئەوەش لەوەدایە كە تا ئێستا كورد چەندین فایلی گەورەی ناكۆكیی لە گەڵ هێزە سیاسیەكان و حكومەتی عێراق بە كراوەیی ماوەتەوە. گرنگترینی ئەو فایلانە ماددەی 140 و چارەنووسی كەركوك و ناوچە دابڕاوەكانی دیكەو مەسەلەی پێشمەرگەو یاسای نەوت و غازە. یەكخستنی هەموو هێزە سیاسیەكانی كورد لە ناو قەوارەی یەك لیست و یەك هەڵوێستدا، لە بەغداو لە كەركوك و ناوچە دابڕاوەكانی دیكە، دەرفەت لە بەردەم هێزە سیاسیەكانی عێراق، بە تایبەتی هێزە شۆڤێنیستەكان، كەم دەكاتەوە كە درز بخەنە ریزەكانمان و بەشێكی گرنگی ئەو فایلانە بە قازانجی خۆیان بشكێننەوە.
بەڵێ راستە، هێزە سیاسیەكانی كوردستان، بە تایبەتی ئەوانەی ئێستا لە ناو پەرلەمانی كوردستان نوێنەرایەتیان هەیە، هەر یەكەو كۆمەڵێك رای تایبەتی و بۆچوونی جیاوازی خۆی هەیە لەمەڕ فایلەكانی ناكۆكی لەگەڵ بەغدا. بەڵام لەوە راستتر ئەوەیە كە نابێت ئەم راو بۆچوونانە رێگر بن لەوەی هەر هەموویان كار بۆ یەك لیستی یەكگرتووی كوردستانی بكەن بۆ كاری بەغدامان. پێم وایە، لێرەدا كێشەكە ئەوەیە كە چۆن راو بۆچوونە جیاوازەكانمان لەگەڵ یەكخستنی هەڵوێست و دروستكردنی یەك لیستی یەك دەخەین. بە ڕای من، ئەم مەسەلەیە بەوە چارەسەر دەكرێت كە ئیتیفاقێكی فراوان و وردو تۆكمە لە نێوان هێزەكانی كوردستان ئیمزا بكرێت كە هەموو جیاوازییەكان بگرێتە خۆی و رێزیان لێ بگرێت و تێكەڵی راو بۆچوونە جیاوازەكانی سەر گۆڕەپانی كوردستانی نەكات.
لە هەمان كاتیشدا، وەك ئەركێكی فرە لایەنە، ئیقرار بەو راستییە بكات كە هەموو لایەك لەگەڵ راو بۆچوونە جیاوازەكانی، پێی باشە، بە یەكەوەو لە ناو قەوارەی یەك لیست دا، لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق دابەزن. ئەمجۆرە یەك لیستییە دەرگا لەسەر جیاوازییەكانی راو بۆچوونی هیچ لایەك داناخات. بەڵكو، دەیانخاتە قەوارەیەكی مۆدێرنی ئەوتۆوە كە بە ئاسانی بتوانین تەحەممولی جیاوازییەكانی یەكتری بكەین. ئینجا ئیتیفاقەكە جۆرە شەرعیەتێكیش دەدات بە هاوكارییەكانمان بە تایبەتی ئەگەر لە ناو پەرلەمانی كوردستان ئیمزا بكرێت و،ـ ئینجا جەنابی سەرۆك زامنی بەڕێوەبردن و جێبەجێكردنی بێت بەو پێیەی سەرۆكی هەمووانە.
بە كورتی، ئەم پێشنیارە بۆ ئەوەیە بڵێم كە پێویستە سەرەتا بگەینە قەناعەتی ئەوەی كە دەبێت هەوڵ و توانا سیاسیەكانی كوردستان، بۆ مەسەلەی بەغدا، بخەینە ناو یەك لیست. ئینجا دەرگا لەسەر گفتوگۆیەكی تێروتەسەل بكەینەوە بۆ ئەوەی بگەینە دەقی ئیتیفاقێكی وردو بەرپرسیار بۆ دروستكردنی یەك لیست لە سەر ئاستی بەغداو كەركووك. هەروەها دەبێت لە ناو دەقی ئەو ئیتیفاقەدا بە روونی ئەوە بگوترێت كە هەموو لایەنەكان ئیحتیفاز بە راو بۆچوونە تایبەتییەكانی خۆیان دەكەن و هەر لایەكیش مولزەمە بەوەی ڕێز لە جیاوازیی لایەنەكانی دیكە بگیرێت، بەڵام لە هەمان كاتدا، لە پێناو ئامانجە ستراتیژییەكان و لەبەر ناسكی قۆناغی ئەمڕۆی كوردستان و عێراق، هەموو لایەنەكان بڕیاری ئەوە دەدەن بە یەكەوە بچنە بەغداو لە ناو قەوارەی یەك لیستدا كار بكەن و هەڵوێست وەربگرن بۆ چارەسەر كردنی كێشەكانمان و دابینكردنی مافە دەستوورییەكانمان.
لێرەدا، دێمەوە سەر ئەوەی بڵێم: بە راستی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لە ناو كەشێكی هێمن و ئاسایی و یاساییدا، ئینجا بەڕێوەچوونی دانیشتنی یەكەمی پەرلەمان بەو هەموو رێكو پێكییەی دیمان، سەروەرییەكی گەورەیان پێكهێنا بۆ كوردو ئەزموونە سیاسیەكەی كوردستان. ئەوەی سەروەریەكە گەورەتر دەكات ئەوەیە كە ئەم هەموو دەستكەوتانە لە كاتێكدا هاتنە جێبە جێ بوون كە عێراق لەو پەڕی نەهامەتی و ئاڵۆزی و گۆماوی خوێندا بوو. بۆیە، هەموو ئەو جیهانەی، لەسەر قەولی جەنابی سەرۆك، چاودێریان دەكردین، بەو پەڕی گەشبینیەوە دڵیان بەو دەستكەوتانەمان خۆش بوو. بۆیە، هەق وایە بۆ تەواو كردنی ئەو رێگەیەی بە هەمووان گرتوومانەتە بەر، هەنگاوەكانی دیكەشمان بە هەمان رووحی مەسئولیەت و لە خۆبوردووییەوە بهاوێژین و نەهێڵین جیاوازییە حزبی و سیاسیەكانمان تەگەرە بهێننە رێگەمان.
مەعلوومە، هەموو لایەكمان ئاگاداری ئەوەین كە ریزەكانی میللەت چەند یەكگرتوو بووبێت، لە قۆناغە زەحمەتەكاندا، بە هۆی ئەو یەكگرتووییە هەنگاوی باش نراوە بۆ پێشەوە. لەو بەرامبەرەدا هەر چەند ناكۆك بوو بین، ئەوا زیانی گەورە بە هەموو لایەكمان گەیشتووە. لەسەردەمی شەڕی رژێمی پێشوو، ئەگەرچی دوژمن چەكی كیمیاویشی بەكار دەهێنا، نەتوانرا چۆك بە میللەتەكەمان دابدرێت، چونكە لە قەوارەی بەرەی كوردستانیدا یەك بووین و یەك خواست و ئیرادەمان هەبوو. بەڵام كاتێك لەسەردەمی ئازادیدا تووشی ناكۆكی و شەڕ هاتین هەموو لایەكمان زەرەرمان كردو تەنیا لایەنێك قازانجی كرد ئەویش دوژمنانی كورد بوو. بۆیە، هەقە دەرس لەو دوو قۆناغە وەربگرین و هەوڵ بدەین بە هۆی ناكۆكییە حزبییەكانمان ئەو دەستكەوتە مەزنانەی دەست میللەتەكەمان كەوتووە هەر وا بە ئاسانی بە فیڕۆیان نەدەین.
كورتەی گوتار ئەوەیە كە بە یەك لیست چوونە بەغداو، بە یەك لیست كار كردن لە كەركووك و ناوچە دابڕاوەكان، مایەی پاراستنی یەكێتیی ریزەكانی كورد و خاكەكەی و بەرژەوەندییە باڵاكانیەتی. با، بە هەموو لایەكمان ئەوە لەبەر چاو بگرین پەرلەمانتارانی هەموو لیستەكان سوێندی پاراستنی ئەو بەها نەتەوەییانەیان لە یەكەم دانیشتنی پەرلەمان لە جیاتی ئێمە خواردووە. بۆیە با ئەمین بین بۆ ئەو سوێندە، بۆ ناواخنی سوێندەكە. بۆ یەكڕیزی میللەتەكەمان. با وەك چۆن جیهان دڵشاد بوو بە هەڵبژاردن و بە بەڕێوەچوونی پەرلەمان، بە هەمان شێوە، با ئەو جیهانە دڵشاد بێت بە یەكێتیی كارو ئیرادەكانی لەمەودوامان لە بەغداو لە كەركووك.