چەند هەفتەیەكە توركیا رووبەڕووی گفتوگۆیەكی وروژێنەر و گەرم بۆتەوە، سەبارەت بە شێواز و توانای چارەسەركردنی كێشەی كورد لە ناوەوە و دەرەوەدا.
ئەنقەرە لە كۆتایی مانگی تەمموزدا میوانداری كۆبوونەوەیەكی عێراقی و توركی و ئەمەریكی كرد، بۆ گفتوگۆ كردن لە شێواز و توانای چارەسەركردنی كێشەی چەكدارانی پارتی كرێكارانی كوردستان، ئەوانەی كە لە هەرێمی كوردستاندان.
هەندێ زانیاری ئاماژە بە پلانێك دەكەن كە ئامانجەكەی باوەڕهێنانە بە چەكدارانی پەكەكە، بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە ناو خاكی توركیا، ئەمەیش پاش دەركردنی لێبوردنێكی گشتی لەلایەن حكومەتی توركیاوە، بەمەرجێ نزیكەی 150 كەس لەسەركردایەتی ئەو پارتە لە هەرێمی كوردستان بمێننەوە، یان وەكو پەنابەری سیاسی لەهەندێ وڵاتانی ئەوروپا وەربگیرێن، كە ئەمەشیان بەرێككەوتن لەگەڵ سەركردایەتی هەرێمی كوردستان و وتوێژكردن نەك هەر لەگەڵ بەغدا و ئەنقەرە، بەڵكو لەگەڵ تاران و دیمەشقیش، بە ئیتعباری ئەوەی سەدان چەكداری پارتی كرێكاران بە بنەچە كوردی سوریا و ئێرانن.
هەروا ئەو رێككەوتنە گەڕانەوەی نزیكەی هەشت هەزار كوردی توركیا دەگرێتەوە، كە لە سەرەتای نەوەدەكانەوە و بەهۆی فشاری سوپا و ئاسایشی توركیا كە گوایە لاگیری پارتی كرێكارانی كوردستانن دێهاتەكانی خۆیان بەجێ هێشتبوو لە كەمپی مەخموور نیشتەجێ كران.
جێبەجێكردنی ئەم رێككەوتنە ئەوەندە ئاسان نییە، چونكە بەشێك دەبێ لە رێككەوتنێكی گشتگیری نێوان حكومەت و دەوڵەتی توركیا لەلایەك و پارتی كرێكاران و باڵە سیاسییەكەی كە ئەویش پارتی كۆمەڵگەی دیموكراتییە (دەتەپە) كە خاوەنی 20 كورسییە لە پەرلەمانی توركیادا و، هەروەها خاوەن پێگەیەكی جەماوەری فراوانە لە گرنگترین شارە سەرەكییەكانی باشووری رۆژهەڵاتی توركیا، كە زۆربەی هەرە زۆری دانیشتوانیان كوردن و لە دوا هەڵبژاردنی شارەوانییەكانیش كە لەمانگی ئاداری رابردوو بەڕێوەچوو دەنگیان بەو پارتە دا.
ئەم پارتە و هەروا سەركردەی بەندكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان كە بە زیندانی هەتا هەتایە حوكم دراوە، داوای ئەوە دەكەن كە لە رووی دەستوورییەوە دان بە پێناسەی كورد بنرێت، كە ئەمەیش بە واتای داننانی فەرمی دێت بە زمان و كولتووری كوردی و هەروا بە مافە رۆشنبیری و سیاسییەكان، ئەمە سەرەڕای بەڵێندانی حكومەت بە دانان و جێبەجێكردنی بەرنامەیەكی فراوانی پەرەپێدان لە باشوروی رۆژهەڵاتی وڵات بۆ چارەسەركردنی كێشە ئابووری و كۆمەڵایەتی و خزمەتگوزارییەكانی ناوچەكە.
ئەمە لە كاتێكدا گرنگترین بابەت لەلای كوردی توركیا چارەنووسی سەركردەی پارتی كرێكارانی كوردستانە، كە لەوانەیە لە كۆتاییدا سەودا لەسەر بەڕەڵڵاكردنی بكرێ.
ئۆجەلان ماوەی دە ساڵە لە بەندیخانەیە، پاش ئەوەی هێزێكی هەواڵگری ئەمەریكا توانی لە باڵیۆزخانەكەی یۆنان لە پایتەختی وڵاتی كینیا نەیروبی بیفڕێنێ و دواتریش رادەستی وڵاتی توركیای بكات لە 15ی شوباتی 1999دا.
ئەوەی جێگیرە لەلای ئێمە، ئۆجەلان هیچ رێنماییەك ناداتە چەكدارانی پارتی كرێكارانی كوردستان، ئیلا پاش ئەوەی گرەنتییەكی فەرمی لە حكومەتی توركیا یان واشنتۆن و یەكێتی ئەوروپا وەردەگرێ كە پاش ماوەیەكی گونجاو لە بەندییەكەی ئازاد دەكرێ، كەبەپێی ئەو ئازادكردنەش كرانەوەیەكی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئەمنی نێوان تورك و كورد دێتە دی.
هەموومان باش ئەوە دەزانین كە شەقامی توركی بە هیچ شێوەیەك قبوڵی ئازادكردنی ئۆجەلان ناكات، ئەویش بەهۆی فشاری حزبە نەتەوەپەرەستەكان، بەتایبەتی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی.
ئەو پارتانە ئەردۆگان بەوە تاوانبار دەكەن كە وازی لە بەرژەوەندییەكانی نەتەوەی تورك و دەوڵەتی توركیا هێناوە، بە ئیعتباری ئەوەی ئەو تەنازولاتەی كە ئێستا بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد دەكات لە كۆتاییدا بە پارچەكردنی یەكێتی نەتەوەی تورك و دەوڵەتی توركیا كۆتایی پێدێت، چونكە كورد بەپێی قسەی ئەو پارتانە بەردەوام دەبن لە سەر داواكارییەكانی خۆیان، یەكەم بە وەرگرتنی ئۆتۆنۆمی و دواتر بە وەرگرتنی فیدراڵی وەك ئەوەی كوردی عێراق، بەتایبەتی ئەم هەوڵەی حكومەت بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد لە رووی سیاسی و ئاشتییەوە لەلایەن ژمارەیەكی زۆری ناوەندە ئیعلامی و رۆشنبیری و كۆمەڵایەتییەكانەوە لاگیری دەكرێ، كە بەڕای هەموو چاودێران ئەمە یەكەم جارە بەو شێوەیە لاگیری چارەسەری كێشەكە دەكەن و داوای داننان بە كورد و مافە رۆشنبیری و سیاسییەكانیان دەكەن، وەك ئەوەی كە هێزێكی سیحراوی ئەمانەی خستۆتە ناو ئەم چەپەرە كە بەر لە چەند ساڵێكی كەم دژی بوون.
بەهەرحاڵ گرەوەكە لەسەر هەڵوێست و بڕیاری حكومەتی رەجەب تەیب ئەردۆگان دەمێنێت، كە ئێستا خۆی ئامادە دەكات بۆ راگەیاندنی پلانێكی گشتگیر بۆ چارەسەری كێشەكە لە چەند رۆژێكی داهاتوودا و لەوانەیە پێش ئەو نەخشە رێگەیەش بكەوێ كە ئۆجەلان بەنیازە بڵاوی بكاتەوە.
تا ئێستا كرۆكی ئەو پلانەی ئەردۆگان نەزانراوە، بەڵام بەپێی بابەتێكی رۆژنامەنووسی تورك یوردا گول شیمشەك كە لە رۆژنامەی رادیكالی توركی بڵاوی كردۆتەوە ئاماژە بە سێ قۆناغ دەكات:
1- لەبەر ئەوەی جەهەپە و مەهەپە و بزووتنەوەی نەتەوەیی پشتگیری لە چارەسەری كێشەكە ناكەن، ئەردۆگان یەكەم جار دەستكاری یاسا ناكات و تەنیا گۆڕانكاری لە پەیڕەو و پرۆگرام دەكات، كە ئەوەندە پێویستیان بە دەستكاری یاساییەوە ناكات، وەكو كردنەوەی كۆرسی كوردی، ئەنستیتۆی كوردی لە زانكۆكاندا و دامەزراندنی بەشی كوردۆلۆژی و پەخش بە زمانی كوردی لە تەلەفزیۆنە ئەهلییەكاندا و دانانی ناوی كوردی بۆ منداڵان و گێڕانەوەی ناوە كوردییەكانی هەندێ ناوچە.
2- حكومەت گۆڕانكاری لە یاسا دا دەكات و ئەمجارە ناوی شارۆچكەكانیش دەكاتە كوردی، گۆڕانكاری لە ماددەی پەشیمانبوونەوە ئەنجام دەدات بەشێوەیەك كە بەرپرسە باڵاكانی پەكەكەش بگرێتەوە.
3- حكومەتی توركیا گۆڕانكاری لە دەستووردا ئەنجام دەدات، بەتایبەتی لە ماددەی 66دا كە تایبەتە بە هاوڵاتیبوونی تورك، ئەو ماددەیە ئاماژە بەوە دەكات كە ئەو كەسانەی هاوڵاتی دەوڵەتی توركیان، هەر هەموویان توركن، حكومەت لەو قۆناغەدا هەوڵی ئەوە دەدات كە ئەو دەستەواژەیە بگۆڕێ و بیكاتە: هاووڵاتیانی دەوڵەتی توركیا هاووڵاتی كۆماری توركیان، یانیش هاووڵاتیبوون مافێكی بنەڕەتییە و ئەوەی خاوەن ئەو مافە بێت هاووڵاتی كۆماری توركیایە.
هەندێ لەسەرانی پەكەكە پێیان وایە سەرەڕای ئەم پلانەی حكومەتی ئەردۆگان پێویستە گوێ لە نەخشە رێگەكەی ئۆجەلانیش بگرێ و پێشی وایە نابێ حكومەت یەك لایەنە هەوڵی چارەسەركردنی كێشەكە بدات. پەكەكە ماوەی دە ساڵە وازی لە جیابوونەوە هێناوە و ئێستا رازییە لە چوارچێوەی سنووری توركیا بمێنێتەوە، بەڵام لە توركیایەك كە لە ژێر ستانداردە دیموكراسییەكانی ئەوروپا بێت.
ئەم بۆچوونە جوانە، بەڵام هەر كەسێك ئەگەر گوێبیستی قسەكانی ئۆجەلان بێت كە لە رۆژی هەینی 14ی ئابی 2009 و لە دوایین دیداریدا دركاندبووی كە ئەو فیدراڵییەتەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، هەرگیز ئەوان بۆ باكووری كوردستان پێی رازی نابن، بەڕای من زۆر حەكیمانە نەبوو. ئەو دەڵێ ئەمەریكا دەیەوێت هەمان ئەو فیدراڵیەتەی لە باشووری كوردستان هەیە بۆ ئێمەشی پێشنیار بكەن، كە ئەوەش هەرگیز قبوڵ ناكەم، لەبەر ئەوەی نەخشەكەی ئێمە چارەسەری فراوانتر و دەستكەوتی زیاتر و باشتریشی تێدایە، ئەو پێشنیارەی ئێمە كە بە نیازین لە نزیكترین كاتدا بڵاوی بكەینەوە زۆر نزیكە لەو فیدراڵییەتە مۆدێرنانەی كە لە ئەوروپا پەیڕەو دەكرێن!! بە بۆچوونی من ئەو قسانەی ئۆجەلان بەتایبەتی لەم ساتەوەختەدا لە جێی خۆیدا نەبوو، چونكە شەقامی توركی دژ بە پلانەكەی ئەردۆگان زیاتر دەوروژێنێ، بە دەلیلی ئەوەی هەر پاش بڵاوبوونەوەی ئەو قسانەی ئۆجەلان بەرپرسێكی باڵای بزووتنەوەی نەتەوەیی رایگەیاند كە ترسەكەیان لەوەدابوو، ئۆجەلان چاوی لە فیدراڵیەتێكە كە پێشكەوتووتر بێت لە فیدراڵیەتەكەی هەرێمی كوردستانی عێراق، كە ئەمەیش هەنگاوێكە و هێنانەدی خەونێكی كۆنە بەجیابوونەوە لە توركیا، بۆیە پێویستە ئەردۆگان دەست لەو پلانەی خۆی هەڵگرێ و بەرژەوەندی توركیا لەبەرچاو بگرێ و چیتریش بوار بە بڵاوبوونەوەی ئەو جۆرە قسانە نەدات.
ئەم قسانەی ئۆجەلان بەرهەڵستكارانی چارەسەری كێشەی كوردی بەهێزتر كرد و، لاگیرانی چارەسەرەكەشی خستە ناو قاڵبێكی سنووردار و لاوازەوە، كە ئەمەیش بەهیچ شێوەیەك نەك هەر لەبەرژەوەندی ئەردۆگان و حكومەتەكەی و پارتی عەدالەت و پەرەپێدان نەبوو، بەڵكو لە بەرژەوەندی پارتی كۆمەڵگەی دیموكرات (دەتەپە) و پەكەكەش نەبوو، تەنیا سوودمەندیش لەو قسانە پارتە بەرهەڵستكارەكان بوون كە ئێستا بەهۆیانەوە بەردی دامەی ئەوان سوارە. كێشەی كورد لە توركیا بە قسەی زل و ناواقیعیانە چارەسەر ناكرێت، بەڵكو بەقسەی هێمن و مەنتیقیانە، كە ئەمەش پێویستی بە عەقڵێكی سیاسی ئەوتۆ هەیە كە بتوانێ ئیستیعابی ئەو بارە ئاگریناوییە بكات و، بەهانەش نەداتە دەست بەرامبەر كە لەبەردەم پلانێكی وادا سارد ببێتەوە و ئۆباڵی ئەو ساردبوونەوەشی بخاتە ئەستۆی ئەویتر.