هەقیقەت سوودی چییە كاتیك هیچ كەسێك نایزانێت؟

فەیلەسوفی بەناوبانگی یۆنانی (ئەرستۆ تاڵیس ? لە 322 پ. ز كۆچی دوایی كردووە) لەكتێبەكەیدا بەناونیشانی (سیاسەت) زۆر بەوردی مانای سیاسەتی دیاریكردووە، بەوەی سیاسەت بریتیە لەچالاكیەكی مرۆیی ئامانجی بەدیهێنانی سوودی گشتی هاوبەشە یان بەدیهێنانی بەرژەوەندی گشتیە. بەم مانایە سیاسەت بریتی نییە لەبیركردنەوە سەبارەت بەشێوازێكی دیاریكراو كە بەهۆی زەمەن و مەكانەوە دیاریكرابێت، بەڵكو سیاسەت بریتیە لەبیركردنەوە لە(مەسەلە گشتیەكان) كە لەوانەیە لەهەموو زەمان و شوێنیكدا بوونی هەبێت، ئەو مەسەلە گشتییەش بریتیە لەخێری گشتی، بەواتەیەكی دیكە بەدیهێنانی بەرژەوەندی گشتی بۆ ئەو گروپە. بەمجۆرە، سیاسەت لەسەردەمی یۆنانەوە بریتیە لە (هەموو ئەو چالاكیانەی كە پەیوەستە بەجیهانێكی هاوبەشەوە) ئەمەش واتە پرۆسەی سیاسیی یان پیادەكردنی سیاسەت بەشداربوونە لەژیانی هاوبەش، وەك پێشتریش ئاماژەمان پێكرد، بریتیە لە (چالاكییەكی ئینسانی) بەڵام چالاكییەكی پاك، ئەمە تەنها چالاكییە كە مرۆڤ لەپێناویدا قوربانی بەگیانی خۆی دەدات.
هەروەها سیاسیەت تەنها بوارە كە دەسەڵاتی سیاسی تێدا پیادەدەكرێت، لەسەردەمی یۆنانیشەوە هیچ كەسێك خاوەنی نەبووە، بەڵكو دەسەڵات شوێنی ململانێ بووە لەپێناوی ئەوەی دانپێدانانی گشتی لەلایەن هاوڵاتیان یان كۆمەڵگەوە بەدەستبهێنن، بەپێی ئەو چەمكەی یۆرگن هابرمازی فەیلەسوفی هاوچەرخی ئەڵمانیا دیاریكردووە، ئەوانەی گۆڕەپانی گشتی پێكدەهێنن.
كەواتە ئەوانەی كار لەسیاسەت دەكەن و پیادەی دەكەن، ئەو كەسانەن كە بەدانپێدانانی گشتی دەسەڵاتیان هەیە، ئەمەش پێماندەڵیت دەسەڵات ئیمتیازێكە بۆ ئەوان بەڵام لەهەمانكاتدا پابەندبوونیشە لەسەریان. لەگەڵ ئەمانەشدا دیسان سیاسیەت تەنها لەسەر ئەوانە تاپۆ نەكراوە بەڵكو ئەركی هەمووانە یان ئەركی هاوڵاتیانیشە. دەسەڵاتداران یان بەشێوەی راستەوخۆ (دیموكراتییەتی راستەوخۆ) یان بەشێوەی ناڕاستەوخۆ (دیموكراتییەتی ناڕاستەوخۆ) بابەتە پەیوەنددارەكانی بەرژەوەندی گشتی موناقەشەدەكەن.
لەسەردەمی یۆنانیەكانەوە سیاسەتمەدار تەوەری پرۆسەی سیاسیی بووە، بۆیە پێویست بووە لەسەر هەموو سیفەتە ئەخلاقییەكان وەك (دادپەروەری، خواپەرستی و قوربانیدان) بسەلمێنێت، لە (وتوێژەكانی ئەفلاتوندا) هاتووە (فەزیلەی مرۆڤ ئەوەیە، كە توانای ئەوەی هەیە سەركردایەتی خەڵك بكات و، گۆڕەپانی سیاسیش هەموو كاروبارە مرۆییە گرنگ و باشەكان دەگرێتەوە، هیچ خێریكیش بۆ مرۆڤ لەوە گەورەتر نییە، كە بتوانێت لەكۆبوونەوەكاندا خەڵك باوەڕمەند بكات.
بارودۆخی بابەتی تازەی هەرێمی كوردستان
ئەو بارودۆخە بابەتییە تازەیەی خەریكە لەژیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان دەردەكەوێت، پیویستییەكی گرنگی هێناوەتە ئاراوە بۆئەوەی بەشێوەیەكی بابەتیانە مامەڵەی لەگەڵدا بكەین.
هەڵبژاردنەكانی 25/7/2005 ئاكامی تازەی پێداوین و هەندێك هێز و هاوكێشەی تازەی هێناوەتە ئاراوە كە شایستەی ئەوەن هەڵوەستەیان لەسەر بكەین، بەجۆرێك بەدرێژی لێی وردبینەوە ئاكامەكان پوخت بكەینەوە كە خزمەتی بەدیهێنانی بەرژەوەندی گشتی و خێری گشتی هاوڵاتیان بكات.
هەڵبژاردنی تەندروست و دەقیق، وردترین پێوەرە بۆ پێوانەی زانینی رای گەل، بۆیە وای دەدەنێین، ئەو هەڵبژاردنانە دەربڕی رای گەلە لەهەرێمدا، بۆیە دەبێت رێز لەو رایە بگیرێت و ملكەچی بین و بەپێی ئەو ئاكامانە هەنگاو هەڵبگرین، ئەمەش مانای ئەوەیە هەموو ئەوانەی لەم هەڵبژاردنە سەركەتوون، نوێنەرایەتی بەشێك لەڕای گەل دەكەن، بۆیە سەرەنجام دەبێت زۆر بەجیددی یەكتر قەبووڵ بكەن و هەڵویستەكانیان بخوێنرێتەوە، بەجۆرێك ئەو هەستە لای گەل دروستببێت كە هێزە سیاسییەكان رێز لەو رایە دەگرن.
كەواتە لەدوای 25/7/2009 ەوە، پرۆسەی سیاسیی لەهەرێمی كوردستان لەبەردەمی (بەردەوامیەكی تازە)یەو خۆی فەرز دەكات لەسەر ئەوانەی سەركردایەتی ئەو پرۆسەیە دەكەن، بۆیە لێرەدا قەبارەو لێهاتوویی ئەوان دەردەكەوێت، لەمبارەیەوە ئەرستۆ دەڵیت: ( چەمكی سەركردایەتی بەمەعریفە دەپێورێت، هەر توانایەك بۆ پیادەكردنی دەسەڵات دەگەڕێتەوە بۆ ئەو مەعریفەیەی كە پێویستە بخرێتەگەڕ بۆئەوەی سەركردایەتی خەڵكی پێبكرێت. هەربۆیە سیاسەتمەداری باش ئەو كەسەیە كە دەیسەلمێنیت، سیفەتی تایبەتی ئەوتۆی هەیە كە لەگەڵ ئەو گروپەی سەركردایەتی دەكات بگونجێت و، ئامانجیشی خێری گشتییە، بەمجۆرە دەبێت پیادەكردنی ئەم پرۆسە سیاسییەی لەهەرێمدا پیادەدەكرێت، دەبێت ئامانجی بەدیهێنانی بەرژەوەندی گشتی بێت، كە ئەم ئامانجە بۆ هەمووان ئامانجێكی دادپەروەرانەیە، لەگەڵ گەوهەری ژیانی سیاسیشدا دەگونجێت. بۆیە دەبێت بەردەوامی تازەی ژیانی سیاسیی لەهەرێمدا بەرەو بەرژەوەندی گشتی و خێری گشتی و دادپەروەری ئاراستەبكرێت.
لێرەدا پرسیارێكی پێویست و گرنگ سەرهەڵدەدات، ئەویش ئەوەیە: (چۆن دەتوانین ئەم مەسەلە پاك و جوانە (بەرژەوەندی گشتی و خێری گشتی) لەچوارچێوەی بارودۆخی ئێستای هەرێمدا بەدیبهێنین؟ لەسەرەتادا دان بەو هەقیقەتە دادەنێین، كە ژیانی سیاسی حاڵەتێكی دینامیكی بەردەوامە، بەڵام نەك بەشێوەیەكی وەستاو بەڵكو بەشێوەیەكی بەردەوام بەشێوەیەك لەشێوەكان، بەمجۆرە دەبینین بارودۆخی ئێستای هەرێم بارودۆخێكی ئاسان و سادە نییە، بەڵكو بریتییە لەبارودۆخێكی ئاڵۆز و تێكچرژاو لەچەندین سەرچاوەی هەمەجۆری ناوەوە و دەرەوە رووبەڕووی گوشاری توند و قورس دەبێتەوە، بۆیە دەبێت پێكهێنانی ژیانی سیاسیی هەرێم بەئاستی ئەو گوشارانە بێت، لەگەڵ ئەمەشدا دەبێت ژیانی سیاسی لەهەرێمدا بەشێوەیەكی دینامیكی بەردەوامی هەبێت و، بارودۆخی ئێستا دەبێت بەردەوامی هەبێت، بەڵام بەشێوەیەكی دینامیكی و بەپێی هاوكێشە سیاسییە تازەكان كە ریزبەندییەكی تازەی دروستكردووە لەبەر رۆشنایی ئاكامەكانی دەنگدان بەردەوامی هەبێت، ئەم بارودۆخە تازەیە شێوازێكی تازەی مامەڵەی سیاسیی دەسەپێنێت كە دەكرێت بەچەند خاڵێك ئاماژەیان پێبكەین:
1- دەبێت بەجیددی رێز لەڕای گەل بگیرێت كە هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییە هێناویەتە ئاراوە (ئەمە وێڕای ئەو رەخنانەی ئاراستەكراون).
2-رێزگرتنی ئاكامەكانی دەنگدان، كە دەبێت بەشێوەیەكی ورد و بابەتیانە مامەڵەی لەگەڵدا بكەین.
3-بەوجۆرە كار بكرێت كە بەردەوامی سیاسەتی ژیانی سیاسی لەهەرێمدا، رەنگدانەوەی وردی ئەو ئاكامانەو سەرەنجام رەنگدانەوەی وردی رای گەل بێت.
4- ئەم واقیعە فەرزی دەكات، هەموو هەوڵی خۆمان بخەینەگەڕ بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی نیشتمانی یەكگرتوو بۆئەوەی توانای ئەوەی هەبێت رووبەڕووی ئاستەنگ و تەحەددییەكان ببێتەوە.