بەمەبەستی كەمكردنەوەی پشتبەستن بە غازی روسی، چوار كۆمپانیا كە دوانیان ئەوروپین و دوانەكەی تریشیان عەرەبین كۆنسورتیومێكی هاوبەشیان دروستكرد، بۆ ناردنی غاز لە هەرێمی كوردستانەوە بۆ ئەوروپا.
دوو كۆمپانیا ئەوروپییەكە بریتین لە كۆمپانیایOMV كە گەورەترین كۆمپانیای پیشەسازی نەمساوییە و رابەرایەتی گرووپی نەوت و غاز دەكات لە ئەوروپای ناوەڕاست و ، كۆمپانیای MOL بۆ نەوت و غاز كە ئەویش گەورەترین كۆمپانیایە لە هەنگاریا و رابەرایەتی گروپی نەوت و غاز دەكات لە ئەوروپای خۆرهەڵاتدا و هەریەكێكیشیان چەند كۆمپانیایەكی جیهانی لەخۆ دەگرێت.
دوو كۆمپانیا عەرەبییەكەش بریتین لە كۆمپانیای دانە غاز كە گەورەترین كۆمپانیایە لە بواری وەبەرهێنانی غازی سروشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، كۆمپانیای نەوتی هیلال كە كۆنترین كۆمپانیای بەرهەمهێنانی نەوتە لە رۆژهەڵات، وا بڕیارە غازەكەی هەرێمی كوردستان لە ڕێی هێڵی گواستنەوەی (ناپوكۆ) وە رەوانەی ئەوروپا بكرێت، كە بڕی 10 ملیار دۆلاری تێچووە و بەهۆی ئەو پرۆژەیەش ئەوروپا دوور لە روسیا دەتوانێ بەشێكی پێداویستییەكانی خۆی لە غازی سروشتی دابین بكات.
ئەوروپا تا ئێستا یەك لەسە چواری پێداویستی خۆی لە غازی سروشتی لە روسیا دابین دەكرد، بەڵام بڕینی ئەو بڕە غازە لەلایەن روسیاوە، بەهۆی كێشەی ئۆكرانیاوە، وای لە ئەوروپا كرد كە بە دوای سەرچاوەیەكی هەمە جۆردا بگەڕێ.
هەردوو كۆمپانیای دانە غاز و نەوتی هیلال لە مانگی نیسانی 2007 گرێبەستێكی درێژخایەنیان لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان مۆركرد، بۆ بەرهەمهێنانی غاز، ئاستی وەبەرهێنانی ئەو دوو كۆمپانیایە نزیكەی 605 ملیۆن دۆلارە و ئێستا رۆژانە 90 ملیۆن پێی سێجا غاز بەرهەم دەهێنێ و واچاوەڕوانیش دەكرێ لە كۆتایی ساڵی 2009 دا بڕی بەرهەمهێنانەكەیان بگاتە 300 ملیۆن پێ سێجا، بەڵام پاش مۆركردنی ئەو كۆنسورتیۆمە وا دانراوە كە توانای كۆتایی بەرهەمی رۆژانە بگاتە 3 ملیار پێ سێجا، بەمەیش ئەو پرۆژەیە و بەو فراوانییەی بە گەورەترین پرۆژە دادەنرێ لە مێژووی عێراقدا، كە دەكرێ بە دەستكەوتێكی گەورەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دابنرێ، ئەمە سەرەڕای پرۆژەی شاری غاز كەوا مەزندە دەكرێ بە تەواوبوونی 70 هەزار كارمەند لە خۆبگرێت، كە ئەمەیش كاریگەری خۆی دەبێ لە چارەسەركردنی دیاردەی بێكاری لە هەرێمی كوردستاندا.
سەرەتا گرێبەستەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ دوو كۆمپانیا عەرەبییەكە بوو، بەو بڕە كەمەی غاز كە ئێستا دەریدەهێنن توانیان تا رادەیەك كارەبا بۆ هەرێمی كوردستان دابین بكەن، بەمەیش حكومەتی هەرێمی كوردستان توانی نزیكەی 2 ملیار دۆلار ساڵانە گل بداتەوە كە دەبووایە وەك پارەی سووتەمەنی بیداتە چەند كۆمپانیایەك كە ئەمەیش جێی دەستخۆشییە، بەتایبەتی ئەگەر زانیمان حكومەتی هەرێم نیازی وابوو ئەو پرۆژەیە فراوانتر بكات و ئەو فراوانییەش پێویستی بەوە دەكرد كە كۆمپانیای تر بەشداری تیایدا بكەن، چونكە ئەو فراوانییە پێویستی بە 8 ملیار دۆلاری تر هەبوو، كە ئەوەیش نە لە توانای دوو كۆمپانیا عەرەبییەكە بوو، نە لە توانای حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بوو، مەبەستیش لەو فراوانكردنە بەرز كردنەوەی بەرهەمی غاز بوو بۆ دابینكردنی پێداویستییەكانی هەرێم و هەناردنی زیادەكەش بۆ وڵاتانی دراوسێ، كە ئەمەیش سوودێكی ئابووری گەورەی هەیە لەسەر ئاستە جیاجیاكانی ناوخۆ و ئەقلیمی و ئەوروپیدا.
روسیا بەم پرۆژەیە زۆر تەنگاو بووە، راستە ئەمە رەت دەكاتەوە كە ئەو پرۆژەیە كاریگەرییەكی ئەوتۆ بكاتە سەر هەناردەكەی خۆی لە غازی سروشتی بۆ ئەوڕوپا، بەڵام واقیعەكە وا ناڵێ و ئێستا روسیا لە هەوڵی ئەوەدایە پرۆژەكەی خۆی كە بە ساوث ستریم ناسراوە پەرەی پێ بدات، بۆ ئەوەی لە دوا رۆژدا بتوانێ هاوچاوی پرۆژە نوێیەكە بكات و رەخنەگرتنی مۆسكۆش لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و هەندێ لە وڵاتانی سۆڤییەتی پێشوو و بە هۆی پشتگیرییان لەو پرۆژە نوێیە گەورەترین بەڵگەیە كە روسیا لەو پرۆژە نوێیە نیگەرانە و زۆریشی لێی ناڕەحەتە.
روسیا بە گەورەترین هاوبەشی بازرگانی توركیا دادەنرێ و توركیاش بە سێیەمین وڵات دادەنرێ لە بەكاربردنی غازی روسی و دوا رێككەوتنی هەردوو وڵاتیش لە ساڵی 2012 كۆتایی پێ دێت.
هەر چەند روسیا حەز دەكات ئەو رێككەوتنە درێژبكرێتەوە، بەڵام وا پێدەچێ ئەو پرۆژە نوێیە وا لە توركیا بكات كە ئەو رێكەوتنە درێژنەكرێتەوە.
بەپێی پرۆژە نوێیەكە، توركیا سوودێكی زۆر گەورەی لێ دەكات و توانایەكی زیاتری دەداتێ بۆ سەوداكردن لەگەڵ وڵاتانی یەكێتی ئەوروپی بۆ ئەوەی وەك ئەندام لەو یەكێتییەدا وەربگیرێ، ئەمەیش بە حوكمی پێگە جوگرافییەكەی كە كەوتۆتە نێوان ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناڤین و ئەوروپا كە ئەمەیش وای لێ دەكات ببێتە هاوبەشێكی ستراتیژی لە بورای وزەدا، هەروا ئەم هێلە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و توركیا پتەوتر دەكات ، چونكە ئەو غازەی كە لەمەودا توركیا پشتی پێ دەبەستێ لەدابینكردنی پێداویستییەكانی سەرچاوەكەی هەرێمی كوردستانە، ئەو هەرێمەی كە بەهۆی ئەو پرۆژەیەوە دەبێتە یاریزانێكی كاریگەر لە گۆڕەپانی وزەی جیهانیدا، كە ئەمەیش بە تەئكیدەوە كاریگەری خۆی دەبێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوانیان و هەروا چارەسەركردنی كێشەی كورد لە توركیا كە هەمیشە سەرچاوەی ناسەقامگیری بووە بۆ ئەو وڵاتەو بەربەستێكیش بووە لەبەردەم چونی توركیا بۆ ناو یەكێتی ئەوروپاوە.
هەناردەی كوردستان دەتوانێ پێداویستییەكانی ئەنقەرە لەغازی سروشتی دابین بكات و ئەو بەربەستەش لابدات كە ئێستا لەبەردەم هێڵی ناپۆكۆدایە.
لەوانەیە هەناردەی غازی كوردستان بۆ بازاڕی توركیا بگاتە ملیار پێ سێگا، كە ئەمەیش 15% ی توانای ناپوكۆ پێك دەهێنێت، كە هەر وەكو گوتمان لە دوا قۆناغیدا دەگاتە 3 ملیار پێ سێگا، بەمەیش توركیا دەتوانێ بەشێكی دیكەی پێداویستی خۆی پێ دابین بكات، ئەم هەناردەیە لە غازی سروشتی وا لە كوردستان دەكات، كە پێگەیەكی هەبێ لە گۆڕەپانی وزەی جیهانیدا.
هەناردەی 100 هەزار بەرمیل لە نەوتی كوردستان و لە رێی هێڵی باكوورەوە بە رووداوێكی مێژوویی دادەنرێ، بەو هەناردنە هەرێمی كوردستان یەكەم بەشداری خۆی لەو گۆڕەپانە راگەیاند و بوو بە بەشێك لە بازاڕی نەوتی جیهانی.
با ئەوەش لەبیر نەكەین كە هەناردنی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان بۆ دەرەوە دەبێتە هاندەرێك بۆ چارەسەركردنی گیروگرفتەكانی لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵدا، بەتایبەتی سەبارەت بە هەردوو یاسای نەوت و غاز و دابەشكردنی داهاتی نەوت، چونكە حكومەتی فیدڕاڵ لە تەنگژەیەكی داراییدا دەژیت و ئێستا لە هەموو كات زیاتر پێویستی بە پارەیە.
بەرای من پرۆژەی(ناپوكۆ) یارییەكی شەتڕەنجی ئاڵۆزە كە تەختەكەی بریتییە لە جیهانێكی بچووك، واتە یارییەكی جیهانییە و بەشداری هەرێمی كوردستانیش لەو یارییە مافی نەتەوەیەكی یاریزانی دەداتێ لەسەر هەردوو ئاستی ئەقلیمی و جیهانی، گەمەكەش لێرە ململانێیەكی جیوپۆلیتیكیە دەربارەی دەرخواردنی پرۆژەكە بە غازی كوردستانەوە.
لەسەردەمی رژێمی پێشوو یەدەگی ناوچەكە لە غاز و نەوت بەشێوەیەكی سنووردار ئاشكرا كرابوو، بەڵام بەپێی راپۆرتێكی نەوتی ئەو یەدەگە زۆرترە لەوەی كە دانرابوو.
كۆمپانیای نەوتی هیلال پێی وایە كە ناوچەكە دەتوانێ رۆژانە و بۆ چەند ساڵێكی داهاتوو زیاتر لە 3 ملیار پێ سێگا رەوانە بكات، نیوەی ئەو بڕە بۆ پرۆژەكەی(ناپەكۆ) دەبێت، كە ئەمەیش بۆ پڕكردنەوەی قۆناخی یەكەمی ئەو هێڵە بەسە.
بێجگە لە لێدوانەكەی وتەبێژی فەرمی حكومەتی فیدڕاڵ، وەزارەتی نەوتی عێراق تا ئێستا لێدوانێكی دژی ئەو پرۆژەیەی نەداوە، پێشتر ئەو وەزارەتە رەخنەی لەو گرێبەستانە دەگرت كە حكومەتی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیاكانی بیانی مۆری كردبوو و بە نایاسایی وەسفی دەكردن.
لە راستیدا ئەو ناكۆكییە بۆ ئەو ململانێ سیاسیانە دەگەڕێتەوە كە لە عێراقدا رەچاودەكرێن، بەتایبەتی سەبارەت بەوەی كە كێ كۆنترۆڵی سێیەم وڵات دەكات لە رووی یەدەگی جیهانییەوە.
ئێران چەند جار ئەو حەزەی خۆی نەشاردۆتەوە تا ببێتە یاریزانێكی سەرەكی لە بازاڕی هەناردەی غازی جیهانی، بۆیە ئەویش لە هەوڵی ئەوەدایە بەشداری لە پرۆژەكەی(ناپوكۆ) بكات.
ئەم هێڵە پێویستی بە غازێكی زۆر هەیە، بۆیە تارانیش دەتوانێ ببێتە لایەن لە دوا رۆژدا، بەڵام كڕیارە ئەوروپییەكان ئێران بەسەرچاوەیەكی ئەگەری غاز دانانێن، تا لە ئایندەدا پشتی پێی ببەستن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە چەند كۆمپانیایەكی ئەوروپی پلانە وەبەرهێنانەكانی خۆیان لەگەڵ ئێران راگرتووە، ئەویش بەهۆی فشاری سیاسی و ئەو سزایانەی كە لەلایەن ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و نەتەوەیەكگرتووەكانەوە بەسەر ئێران سەپێنراون، بەهۆی بەرنامە ئەتۆمییەكەی.