كوردستان بە هەنگاوی گەورە گەورە بەرەو دوارۆژێكی چارەنووسسازو پڕشنگدار دەڕوات، ئەمە تەنیا قسە نییە، بەڵكو واقیعی سەر ئەرزە. ئەوەی تۆزێك ئینساف و گیانی ئیجابی هەبێت، دان بەو گۆڕانە گەورانە دەنێت كە ماوەی چەند ساڵێكی كەمە لە كوردستان هاتونەتە پێش و دۆستانی دڵخۆش كردووەو دوژمنانیش دڵناخۆش.
دیارە دوژمنان هەستیان بەو گۆڕانانە كردووەو وەك راستییەكی حاشاهەڵنەگر دەیبینن، بۆیە تا دێت زۆرتر ترس دایاندەگرێت و تا دێت زەقتر هەوڵی سووك كردن و تەفروتونا كردنی دەسكەوتە مەزنەكان دەدەن لە كوردستاندا. یەك لەو دەسكەوتە مەزنانەی خەریكە كوردستان دەخاتە بەردەم قۆناغێكی ئێجگار تازەو گرنگ و ستراتیژی، دامەزراندنی پیشەسازی نەوت و گازە كە بە هیمەت و دووربینیی سەرۆكی هێژا مەسعود بارزانی و سەرۆك وەزیرانی كوردستان رێزدار نێچیرەڤان بارزانی و تەواوی حكومەت و وەزیرە بەڕێزەكان، لە پێشەوەیاندا وەزیری سامانە سروشتیەكان دكتۆر ئاشتی هەورامی، هاتۆتە دی.
بایەخی پیشەسازی نەوت كە زۆر شێلگیرانە لە لایەن هەموو دوژمنانەوە بەرپەرچ دەدرێتەوەو تەگەرەی لەبەردەم دروست دەكرێت، ئەوەیە كە ئیتر كورد دوای سەدان ساڵ كوێرەوەری و نەهامەتی و نەداری، نەك هەر ئەوا دەبێتە خاوەنی سەروەت و سامانی خۆی، بەڵكو دەرگایەكی گەورەش لەبەردەم دوارۆژی خۆی دەكاتەوەو لەو جیهانە تێكقڕژاوو جەنجاڵەدا جێ پێیەكی كاریگەر بۆ كوردستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا دەكاتەوە.
زۆر دەمێكە كورد بە دەست ئەو راستییە دەتلاوە كە مەرگ و مردنی كێشەی كورد لەوەدایە كە جیهان بەرژەوەندییەكانی خۆی لە كوردستان نابینێتەوە، بەڵام ئەوەتا ئەمڕۆ كارێكی ژیرانەو بێ دەنگ بۆ ئەوە دەكرێت كە ئیتر لەمەودوا كوردستان بە بونیادە ئابووری و سیاسی و سەقامگیریە ئەمنیەكەی خۆی، كەسایەتییەكی تایبەتمەند لەسەر شانۆی سیاسەتی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا بنوێنێت. ئیتر كوردستان لە سایەی ئەو دەسكەوتە مەزنە، خاكێكی وێران و پانتاییەكی ساردوسڕو بێ بەرژەوەندی و بێ دوكەڵی پیشەسازی و كێڵگەی نەوت نییە. بەڵكو یەك لە خاكە بە پیت و دەوڵەمەندەكانە. یەك لەو پانتاییە زیندوانەیە كە بە دەست گەرمی خەریكی دامەزراندنی ژێرخانێكی پتەوی ئابووری و پیشەسازیە بۆ خۆی، بۆیە جیهان لەمەودوا دەبێت ئاوڕی لێ بداتەوە. ئەمەش گەورەترین دەسكەوتی كوردە كە لە راپەڕینی ساڵی 1992 ەوە بە دەست هاتووە. ئەمەش بێگومان زادەی بیرو هەوڵ و كۆششی بێ وچانی حكومەتی كوردستانە.
تا ئێستا، كۆمەڵێك زانیاری لە بارەی نەوت و گاز لە كوردستان بڵاوبۆتەوە. رەنگە زۆری دیكە هێشتا چاوەڕوانی بڵاوبوونەوەن. هەموو ئەو زانیاریانە دەریدەخەن كە كات لەم كوردستانەدا بە فیڕۆ نەدراوە. بەڵكو بە شێوەیەكی زۆر داهێنەرانە كەڵكی لێ وەرگیراوە. ئەی ئەگەر وا نەبێت، چۆن لە ماوەی سێ ساڵدا، نزیكەی 30 گرێبەستی نەوت و گاز لەگەڵ چەندین كۆمپانیای جیهانی مۆر دەكرێت؟ چۆن تەنیا لە دوو كێڵگەی نەوتدا كار دەگاتە ئەوەی لە حوزەیرانی داهاتووەوە ئیتر رۆژی 100 هەزار بەرمیلە نەوت هەناردەی دەرەوە بكرێت. هەروەها ئەم ژمارەیە، لە كۆتایی ئەمساڵدا بگاتە 250 هەزار بەرمیل. سەرباری نەوت، لە بواری گازیشدا هەنگاوێكی ئێجگار مەزن بنرێت و لە ساڵی 2011 ەوە ئیتر كوردستان ملیارێك و نیو پێی موكەعەب گاز رەوانەی دەرەوە بكات؟ ئەم ژمارەیەش لە ساڵی 2014 بگاتە سێ ملیار پێ؟ چۆن نەخشە دادەڕێژرێت بۆ ئەوەی پێنج سەد هەزار پێ لەم گازە بۆ پێداویستییەكانی ناو كوردستان تەرخان بكرێت و ئەوی دیكە هەناردەی ئەوروپا بكرێت. لەم سووچەشەوە، ئیتر ئەوروپا بۆ بەشێكی گرنگی گاز پشت بە كوردستان ببەستێت؟ چۆن كار دەگاتە ئەوەی كورد بەشێكی گرنگی پڕۆژەی بۆڕیە گازی (نابۆكو) بێت كە یەك لە بۆریە هەرە گرنگ و گەورەكانی گواستنەوەی نەوت و گازە لە جیهاندا؟ شایەنی باسە، بۆریی نابۆكو لە دوو ناوچەوە دەست پێ دەكات: لقێكی لە دەریای قەزوینەوەو لقەكەی تری لە كوردستانەوە. هەر دوو لقەكە لە ناو توركیا یەك دەگرنەوەو بەرەو ئەوروپا دەڕوات. چەندین كۆمپانیای ئەوروپی و ئیماراتی بەشدارن لەو پرۆژە ستراتیژییە.
زۆر جار، هەن باس لەوە دەكەن كە باشە خۆ داهاتی تەنیا لە 17% ی ئەو نەوت و گازە دەگاتە دەست كوردو باقیاتەكەی بۆ عێراق دەڕوات؟ ئەمە راستە، بەڵام ئەوەش راستە كە 17% هەموو داهاتەكانی دیكەی عیراقیش بۆ كوردستانە. ئینجا لەوانە گرنگتر كەرتی نەوت و گاز كە لەمەودوا بە كەرتێكی گرنگی پیشەسازی لە كوردستان دەژمێردرێت و بوارێكی زۆر گەورە بۆ دەرفەتی كار لە بەردەم خەڵك دەكاتەوە. هەزاران هەزار كەس لەو كەرتەدا دەرفەتی كاریان بۆ پەیدا دەبێت. ئاوەدانی و وەبەرهێنانێكی گەورەی بیانی روو لە كوردستان دەكات. بێگومان پیشەسازی نەوت، وەك تاقی كردنەوەی جیهان دەریدەخات، هەر تەنیا ئیستیسمار نییە لە بواری نەوت و گاز، بەڵكو زنجیریەك ئیستیسماری پابەندیشە بە ئاوەدانكردنەوەو بەرەو پێش بردنی كەرتەكانی دیكەی بەرهەمهێنان و گەشەپێدانی ئاستی ژیانی خەڵكە. ئەمانە، سەرباری دەیان قازانجی ستراتیژی لە مەیدانی سیاسی و رۆشنیری و كۆمەڵایەتی كە رەنگە لە ماوەیەكی كەمدا كوردستان بباتە ئاستی ناوچە هەرە بوژاوەو دەوڵەمەندو كاراكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. كورد میللەتێكی داهێنەرە ئەگەر دەرفەتی بۆ بلوێت. كوردستان وڵاتێكی بە پیتە ئەگەر خەڵكەكەی بە دڵ و بە گیان دەوری سەرۆكایەتییەكەی بدەن و پشتگیری لە كارو بەرنامەكانی حكومەتی خۆیان بكەن.
وەزیری سامانە سروشتیەكان پێش ماوەیەك ئاشكرا كرد كوردستان 40 تا 45 ملیار بەرمیلە نەوتی هەیە وەك یەدەگی سروشتی، ئەمە بێجگە لە ژمارەیەكی نەزانراو لەو شوێنانەی تا ئێستا كاری تەنقییان تێدا نەكراوە. هەروەها بێجگە لەو نەوتەی لە ناوچە دابڕاوەكان هەیە و تا ئێستا كێشەكانیان لەگەڵ حكومەتی بەغدا نەبڕاوەتەوە، هەروەها بێجگە لە یەدەگێكی ئێجگار زۆری گاز. ئەمانە ئەگەر بەشێكیان ئیستیسمار بكرێت، كە ئەوەتا سەرەتاكەی زۆر بە گەرمی دەستی پێكردووە، ئەوا كوردستان دەبێتە پانتاییەكی گەلێك زیندوو، گەلێك پێشكەوتوو، گەلێك ئەكتیڤ لە ناو كۆمەڵگەی ناوچەیی و جیهانیدا.
دوژمنانی كورد زۆر لەو پێشكەوتنە دەترسن، رۆژانە دەیان كێشەو گیروگرفت بۆ خەڵك و حكومەتی كوردستان دروست دەكەن. لە لایەكەوە، هەوڵ دەدەن دەستی تیرۆر رابكێشنە ناو ژیانە سەقامگیرەكەی كۆمەڵگەی كوردەواری. لە لایەكی دیكە، شك وگومان و دڵپیسی لە ناو خەڵكی دروست دەكەن بەرامبەر بە هەوڵ وكۆششەكانی حكومەت. لە لای سێیەمەوە هەوڵ دەدەن یەكڕیزی میللەت پارچە پارچە بكەن و پێگە سیاسیەكانی لاواز بكەن و كورد وەك میللەتێكی ناشایستە پیشان بدەن. هەوڵ دەدەن دەست ساردی و گیانی نامەسئولیەتی و دەماری گۆشەگیری لە كوردستان دنە پێ بدەن و ئایدیۆلۆژیای تاكڕەوێتی و تاریكی و زوڵمات لە ئاسۆكانی بیرو داهێنانی كوردی دا بچێنن. هەوڵ دەدەن كەمتر باوەڕ بە سەركردەكانمان بكەین. رۆڵی پێشەنگانەیان نەبینین لە بواری بەرگریكردن لە كورد، كوردستان. لە بواری دامەزراندنی دواڕۆژێكی رووناك بۆ كورد. لە بواری ئازادی و دیموكراسی و لێبوردەییدا.
هەڵەیە، وای لێك بدەینەوە گوایە ئەمانە تەنیا خەڵكانێكی بەرچاو تاریك و سەرلێ شێواوی ناو كۆمەڵگای كوردەواری خۆمانن. راستییەكەی، دوژمنان لە دەرەوەی كوردستان دەستێكی باڵایان هەیە لە چاندنی تۆوی ناكۆكی و بەدگومانی لە ناو كوردستاندا. مەبەستیش لەم بەدرەفتاریە تەگەرە خستنە بەردەم رەوڕەوەی بەرەو پێشچوونی كوردستان. ئەم دوژمنە دەرەكیانە دەزانن ئەگەر پڕۆسەی بینا كردنی كوردستان لە بوارە جیاجیاكاندا، بە تایبەتی لە بواری نەوت و گاز، بەرەو پێش بچێت، ئەوا كورد دەتوانێت تاقی كردنەوەیەكی ئابووری و سیاسی و رۆشنبیریی زۆر پێشكەوتوو دابمەزرێنێت. لە ئەنجامیشدا، فەشەل و بێ نموودی و رووی رەشی سیاسەتەكانی ئەوان دەردەكەوێت.
لێرەدا، رەنگە نموونەیەك پێویست بێت: وەزیری نەوتی عیراق حوسێن ئەلشەهرستانی، ماوەی سێ ساڵە پتر لە هەشت ملیار دۆلاری خەرج كردووە بۆ گەشەپێدانی كەرتی نەوت لە كێڵگە نەوتییەكانی عێراق. گوایە چەندین گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیا گەورەكانی جیهان مۆر كردووە، بەردەوام پەیمان بە حكومەتی بەغدا دەدات گوایە بە دەستیەوەیەتی هەناردە كردنی نەوت زیاد بكات و داهاتێكی تازە بۆ بودجەی عێراق بهێنێت. لەو بەرامبەرەدا هەرچی قسەی خراپە دەربارەی گرێبەستەكانی كوردستان دەیكات.
بەڵام لەگەڵ ئەو هەمووانەش، كوردستان بە سێ ساڵ دەست بە هەناردەكردنی نەوت و گاز دەكات، كەچی وەزارەتە فاشیلەكەی ئەو تا ئێستا نەیتوانیوە یەك بەرمیلە نەوتی تازە بخاتە سەر بەرهەمی نەوت لە كێڵگەكان. بگرە هەناردە كردنی نەوتی عیراقیش دابەزیوەو گەورەترین كێشەی دارایی بۆ بودجەی عێراق دروست بووە. تەنانەت حكومەتی بەغدا لە ئەنجامی سیاسەتە فاشیلەكانی ئەلشەهرستانی ناچار بووە سێ جار بودجەی عێراق دابەزێنێت. پێش چەند رۆژێك وەزیری دارایی عێراق بەیان جەبر ئەلزوبەیدی بە ئاشكرا مەسئولیەتی باری خراپی دارایی خستە ئەستۆی ئەلشەهرستانی و سیاسەتە بێ ئەنجامەكانی، لەولاوە 140 پەرلەمانتاری عێراقی داوای لە سەر كار لابردنی ئەلشەهرستانیان كردووە. بێگومان وەزیرێكی فاشیلی وەكو ئەم كابرایە هەوڵ دەدات بە هەر شێوەیەك بێت رێگە لە پیشكەوتنەكانی كوردستان لە بواری نەوت و گاز بگرێت تاكو سیاسەتە رەش و فاشیلەكانی خۆی دەرنەكەوێت.
بە هەر حاڵ، ئەوەی لە كوردستان دەكرێت لە بواری نەوت و گاز جێگەی ئەوەیە بە هەموو لایەكمان دەست خۆشی و پەیمانی وەفاداری و ستایش و شكۆداری بۆ سەرۆكی هێژا مەسعود بارزانی و سەرۆك وەزیران رێزدار نێچیرەڤان بارزانی دەرببڕین و بێگوێ دانە هاشوهوشی خەڵكانی فاشیل هەنگاو بەرەو پێشەوە بهاوێژین و بە چاوی باوەڕو هیواو دڵخۆشیەوە سەیری دواڕۆژی كوردستان بكەین. ئەوەتا پیشەسازی نەوت و گاز لە كوردستان گەورەترین بەڵگەیە.