یەك لە سەروەرییە رۆژنامەگەرییە بەرچاوەكانی گۆڤاری گوڵان، لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، كردنەوەی دەرگای لاپەڕەكانی بووە لەبەردەم توێژەرەوەو ئەكادیمی و نووسەرو رۆژنامەنووسانی ئەوروپاو ئەمریكاو كۆمەڵگا پێشكەوتووەكانی جیهان. نەك هەر بەرهەم و راوبۆچوونی نووسەرە كوردەكان، بەڵكو لە هەر ژمارەیەكی گوڵاندا، چەندین راو بۆچوون و شیكردنەوەی سیاسی و رۆشنبیریی ئەو جۆرە نووسەرانە بەشێكی گرنگی ژمارەكە پێك دەهێنن.
بێگومان، ئەم كارە هەر لە خۆ ڕا ناكرێت، بەڵكو هەوڵ و كۆشش و بەرچاو روونی و ماندوو بوون و ژیرییەكی رۆژنامەوانیی وردی لە دواوەیە. تەنانەت، وای لێهاتووە ئەم نووسینانە، بەو هەموو دەوڵەمەندی و شی كردنەوەی وردو زانستیانەیان، دەلاقەیەكی زۆر رووناك و گرنگیان پێكهێناوە لەبەردەم خوێندەوارو رۆشنبیرو سیاسیی كورد بۆ ئەوەی بە دیققەت و بە بەرچاو روونی و تەفاعول كردنێكی باشەوە ئاشنایەتی لەگەڵ جیهانی بیرو شارستانیی دەرەوە پەیدا بكات.
ئەگەر هەندێك بەولاتردا بڕۆین، دەبینین بە درێژایی هەشتا ساڵی رابردوو، دوژمنانی كورد هەمیشە یەك لە هەوڵە رەشەكانیان ئەوە بووە دەرگای بیرو لێكدانەوەو تۆژینەوەو گەشانەوەی بیرو لێكدانەوە لەبەردەم مرۆڤی كوردو كۆمەڵگاكەی دابخەن. راستە، بە سوپاو بە هەموو جۆرە شێوازو چەكێكی سەربازی هەوڵی وێران كردنی كوردستان و شێواندنی بنەمای ئابووری و كۆمەڵایەتی و سیاسیی كۆمەڵگای كوردەواری و تەفروتونا كردنی مرۆڤی كوردیان داوە. بەڵام هیچ كاتێك ئەمجۆرە وێران كردنە جەستەییانە خراپترو دژوارترو ترسناكتر نەبوونە لە وێران كردنی رووحی و رۆشنبیری مرۆڤ و كۆمەڵگی كوردی. تەنانەت لەو بوارەشدا، واتە بواری خاپووركردنی رووحیی كورد، هەر تەنیا بە یەك شێواز نەوەستاون. واتە تەنیا هەوڵی قەدەغەكردنی زمانی كوردی و شێواندنی خەیاڵ و كوژاندنەوەی چراوگی بیری سیاسیی كوردیان نەداوە، بەڵكو لەوانەش بەولاتر، چەندین شێوازی زۆر ترسناكتریشیان گرتۆتە بەر بۆ گەیشتن بە هەمان مەرام.
یەك لەو شێوازە ترسناكانە ئەوە بووە كە پردە رۆشنبیرییەكانی كوردو جیهانی دەرەوە تێك بدەن و رێگە لە تێكەڵاو بوونی رۆشنبیری و تۆژینەوەو دابونەریتی كەلتووریی كورد بگرن و، نەهێڵن نە كورد ئاشنای رەوتە شارستانییەكەی جیهان بێت و نە جیهانیش ئاگاداری بیرو بۆچوون و لێكدانەوەو بیری سیاسی و رۆشنبیریی كورد بێت، دوژمنان هەمیشە هەوڵیان داوە، هەمیشە كوردو جیهان بۆشاییەكی گەورەیان بكەوێتە نێوان. توانستی بە یەكەوە گەیشتنیان نەبێت. پردەكانی پێكەو گەیاندنیان رووخا بێت. هەر كاتێكیش رۆشنبیرێكی كورد، یان هەر دامودەزگایەكی رۆشنبیری یان سیاسیی كورد، لەگەڵ توێژەرەوەیەكی بێگانە، بە تایبەتی ئەوروپی و ئەمریكی، دۆستایەتی و ئاشنایەتی و ئاڵوگۆڕی بیروراو بۆچوونی پەیدا كرد بێت، ئەوا دوژمنان یەكسەر بە نۆكەری بێگانەیان زانیوە. لەم بوارەدا، دوژمنان تەنانەت، رێگری ئەوەش بوون هیچ جۆرە كارو بەرهەمێكی نووسەران و رۆژنامەنووسانی بێگانە لە بارەی كوردو كوردستانەوە وەرنەگێڕدرێتە سەر زمانی كوردی، یان نەگاتە دەست كورد بۆ ئەوەی كورد ئاگاداری ئەوە نەبێت چۆن و چی لە بارەیەوە دەنووسرێت لە جیهانداو، نەتوانێت لەگەڵ ئەو جیهانە هاوبەشێتی و تێگەیشتنی هاوبەش دروست بكات.
یەك لەو كارە خراپانەی، لەو بوارەدا، لە ماوەی پەنجا ساڵی رابردوودا، هاتۆتە پێشەوە، دیاردەی تۆمەتباركردنی رۆژهەڵاتناسان بووە بە نۆكەرایەتی بۆ ئەمریكاو ئینگلیز. ئەدوارد سەعید ? ی بە رەچەڵەك فەلەستینی و بە ناسنامە ئەمریكی، هەڵگری بیروباوەڕێك بوو كاكڵەكەی ئەوەیە بە چاوی بەدگومانیەوە سەیری كاری رۆژهەڵاتناسان بكرێت. راستە، ئەم بۆچوونەی سەعید میتۆدێكی فەلسەفی بوو، یان وردتر رێچكەیەكیش بوو لە جیهانی لێكۆڵینەوەی زانستیدا، بە تایبەتی لە زانكۆكانی ئەمریكاو بەریتانیا، بەڵام لەوانە راستتر ئەوەیە كە ئەم بۆچوونەی ئەدوارد سەعید زادەی سەردەمێكی دیاری كراو بوو كە ئەویش سەردەمی نەشونما كردنی بیری نەتەوەپەرستی عەرەبی بوو، لە پەنجاكان و شەستەكانی سەدەی رابردوو، بە تایبەتی لە عێراق و سوریاو لوبنان و لە ناو فەلەستینیەكان.
بە پێی تیورەكەی ئەدوارد سەعید، هەر لێكۆڵەرەوەو رۆژهەڵاتناسێكی بێگانە، بە تایبەتی لە ئەمەریكاو بەریتانیاو فەرەنساو ئەڵەمانیا، بە هاوكارو داردەستی (ئیستیعمار) لە قەڵەم دەدرا، ئەگەر لە بارەی میللەت و كۆمەڵگا مرۆییەكانی رۆژهەڵاتەوە لێكۆڵینەوەو بەدواچوون و كتێبی ئامادە بكردایە. ئەدوارد سەعید پێی وا بوو رۆژهەڵاتناسان پێشەنگی شاڵاوە یەكەمەكانی قۆناغی ئیستیعمار و كۆلۆنیاڵی پێك دەهێنن لە جیهاندا.
بە هەر حاڵ، ئەم دیدە زۆر توندوتیژتر لە خاوەنەكەی خۆی، لە لایەن حكومەت و سیاسەتمەدارە نەتەوەپەرستەكانی عەرەبەوە بەكار دەهێنرا. بۆیە، لە وڵاتێكی وەكو عێراقی كۆن، واتە عێراقی رژێمی كۆن، هەمیشە رێگری لەوە دەكرا كورد پەیوەندییەی رۆشنبیری و زانستی لەگەڵ جیهان و كۆمەڵگاكانی مرۆڤایەتی دروست بكات. بگرە هەر پەیوەندییەكی دروستیشی كردبێت لە رابردوودا، هەوڵی پچڕاندنی دەدرا، ئەمجۆرە هەوڵانە، لە بونیادی رژێمی بەعسدا، بە پچڕاندنی كورد لە جیهانی دەرەوە دەزانرا، بگرە بەوەش لە قەڵەم دەدرا كە گرنگترین هەنگاوی پڕۆسەی لە ناوبردنی بونیادی رۆشنبیریی كوردە.
دیارە، ئازادبوونی كوردستان لە دوای راپەڕینە مەزنەكەی ساڵی 1991 ەوە، ئیتر دەرفەتێكی زۆر گونجاوی هێنایە پێش بۆ ئەوەی ئیتر گەلی كورد بەسەر پانتایی جیهاندا بكرێتەوە. ئەوەی زۆرتریش ئەم كارەی ئاسان كرد دوو گۆڕانكاریی گەورە بوو لە سەر ئاستی جیهانیدا:
یەكەم، گۆڕانی سیستەمی سیاسی لە جیهاندا لە كۆتایی هەشتاكانی سەدەی رابردوو، واتە رووخانی سیستەمی دوو جەمسەری و هاتنە كایەی جیهانێكی یەك جەمسەر. ئەم گۆڕانە بنەڕەتییە، رەوتێكی جیهانیگەراییانەی دا بە بزاڤی سیاسی و رۆشنبیری و شارستانی و ئابووری لە سەرتاسەری جیهاندا، بگرە جیهانی بە شێوەیەكی ئەوتۆ بچووك كردەوە كە ئیتر مەسەلەی دیموكراسی و مافی مرۆڤ و بوژانەوەی رۆشنبیری و تێكەڵاو بوونی شارستانی لە جیهاندا بووە سیمایەكی زەق و دیارو گەورە.
دووەم، تاوسەندنی شۆرشی تەكنەلۆژیاو ئامرازەكانی گەیاندن و ئینتەرنێت و راگەیاندن لە جیهاندا، ئەمەش هەلومەرجی ئەوەی هێنایە پێش كە ئیتر جیهانگەراییەكە لەو رێگانەوە زۆر بە بەربڵاوی تەشەنە بكات، بە تایبەتی لە بواری بە یەكتر ناساندنی گەلان و ئاسان كردنی پڕۆسەی تێكەڵاو بوونی دۆزە سەرەكییەكانی مرۆڤ و شارستانی لە هەموو سووچەكانی جیهاندا.
لە رێگەی ئەو دوو هۆیە سەرەكییەوە، لە سەرەتای نەوەدەكانی سەدەی رابردوو، ئیتر، ناوەندەكانی سیاسەت و تۆژینەوەو لێكۆڵینەوەی سیاسی و رۆشنبیری دەستیان كرد بە بایەخ دانێكی زۆر بە مەسەلەی كورد، كوردیش لە باری خۆیەوە كەوتە چاو بڕینە جیهان. لەوەش بەولاتر، رۆشنبیران و نووسەران و حزبە سیاسییەكانی كوردستان لەو ماوەیەدا دەستیان دابووە هەڵكشانی زۆرتر بۆ ناو بازنەی رۆژنامەگەری و پەرلەمانی و حكومی و سیاسییەكانی دەوڵەتە گرنگەكانی جیهان. دەرگا لەسەر تەفاعولێكی تازە لە نێوان كوردو جیهان هاتبووە كرانەوە. بۆیە، پێویستییەكی زۆر هاتبووە پێش بۆ ئەوەی بڵاوكراوەیەك، یان گۆڤارێكی ئەوتۆ بێتە پێشەوە كە وەك پردێك لەو نێوانەدا نەك جیهان و كوردستان، بەڵكو بیری سیاسی كوردو بیرە سیاسییەكانی جیهان بە یەك بگەیەنێت. دیارە، گوڵان ئەو گۆڤارە بوو كە لە سەر دەستی سەرنووسەرەكەی، كاك فوئاد سدیق و بە هیممەتی ستافە لە خۆبوردووەكەی، توانی رۆڵی ئەو پردە بگێڕێت.
لە راستی دا، ئەو كارە مەزنەی گوڵان دەیكات، نەك هەر كوردو جیهان بە یەكدی ئاشنا دەكات و پەنجەرەیەكی تازەش لەبەردەم ناوەندە سیاسی و ئەكادیمی و رۆشنبیرییەكانی كوردستان دەكاتەوە بۆ ئەوەی روونتر ئاشنای ئەوە بن جیهان چۆن بیر دەكاتەوە، بەڵكو لەوەش زۆرتر گەشەیەكی زۆریش بە دۆزی رەوای كورد دەدات لە ناوەندە رۆشنبیری و ئەكادیمی و سیاسییەكانی جیهان. كارێكی گرنگە، تۆ وا بكەیت هەر هەفتەیەی هەشت نۆ لێكۆڵەرەوە مامۆستای زانكۆو پسپۆرو شارەزایانی ئەوروپی و ئەمەریكی و رۆژهەڵاتی، لە بارەی كوردەوە بنووسن. ئەمە خۆی لە خۆی دا فراوان كردنی مەودای مەسەلە سیاسییەكەی كوردە لە سەر شانۆی سیاسەتی جیهاندا. گوڵان بە شایەستەیی ئەو ئەركە ئەنجام دەدات.
بایەخێكی دیكەی ئەو كارەی گوڵان لەم مەیدانەدا دەیكات ئەوەیە كە نەك هەر دەرگایەكی تازە لەبەردەم لێكۆڵینەوەی سیاسی و رۆشنبیری كوردی دەكاتەوە، بەڵكو لەوەش گرنگتر، رێچكەیەكیش دروست دەكات بۆ ئەوەی نووسەران و ئەكادیمی و لێكۆڵەرەوە سیاسییەكانی كورد لە چۆنیەتی مەنهەجی لێكۆڵینەوەی ئەوروپی بگەن و شارەزای وردەكارییەكانی ناو مەودای نووسین و توێژینەوەی سیاسیی میللەتانی دیكە بن. ئەمەش وەك مەعلوومە گەنجینەیەكی گەورەی تاقی كردنەوەو بۆچوونی جیاواز لە مەودای رۆشنبیریش كوردیدا دروست دەكات.
لەبەر ئەو هەموو رۆڵە گرنگەی گۆڤاری گوڵان لە ناو مەودای رۆژنامەگەریی كوردیدا دەیگێڕێت، كە تینە گەورەكەی لە رێبازی بارزانیی نەمرو بایەخ پێدانی جەنابی سەرۆك مەسعود بارزانی و پشتگیریی جەنابی سەرۆكی حكومەتی كوردستان نێچیرەڤان بارزانی و لە كەلتووری پڕ شانازی پارتی دیموكراتی كوردستان وەردەگرێت، لەبەر ئەو رۆڵە، پێویست دەكات بە هەموو لایەك پیرۆزباییەكی گەرم لە سەرنووسەری گوڵان و ستافەكەی و لە یادی رۆژنامەگەری كوردی و لە یادی گوڵان ? ی خۆشەویست بكەین، لە هەمان كاتدا هیوای پێشكەوتنی و پەرەسەندنی زۆرتری بۆ بخوازین.