لە سەردانە كتوپڕەكەی ئەم دواییەی سەرۆكی ئەمەریكا باراك ئۆباما بۆ بەغداو كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرانی عێراق و كوردستان، چەند راستییەكی گرنگ لە بارەی رێبازە تازەكەی ئیدارەی ئۆباما، كە لە ئەدەبییاتی سیاسیدا بە رێبازی دایەلۆگ بەناوبانگە بەرجەستەبوو، گەورەترین ئەو راستییانە ئەوە بوو كە بانگەشەی ئۆباما بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق و ناوچەكە لەرێگەی شێوازی دایەلۆكەوە، نەك هەر هیچ مەترسییەك بۆ سەر دوارۆژی سیاسیی كورد لە ناو عێراق دروست ناكات، بەڵكو بە پێچەوانەوە رەنگە خاڵێكی زۆر بەهێز پێك بهێنێت بۆ گەشەپێدان و بەرەو پێشبردنی ئەو دوارۆژە.
بەر لەوەی بێینە سەر وردەكارییەكانی هەندێك لە بایەخە گرنگەكانی سەردانی ئۆباما بۆ عێراق، وا چاكە پێشتر، هێما بۆ دوو خاڵی بەرچاو بكەین سەبارەت بە پێگەی هەردوو ئیدارەی ئێستاو پێشووی كۆشكی سپی بەرامبەر بە هەلومەرجە سیاسییەكەی میللەتی كورد لە ناو دەوڵەتی عێراقدا:
یەكەم، سەرۆك ئۆباماو سەرۆكی پێشووی ئەمەریكا جۆرج بوش دوو قۆناغی دژ بە یەك نین، بەڵكو دوو قۆناغی تەواوكەری یەكترن، گەرچی بە شێوەیەكی گشتی بە جیاواز دێنە بەرچاو بە تایبەتی لە بواری رەفتار بەرامبەر بە كێشەكانی عێراق، قۆناغی یەكەم، باوەڕی وا بوو، راستی دەكرد لەو باوەڕەیدا، كە تەنیا بە چەك و بە شەڕ عێراق لە بەدكارییەكانی دیكتاتۆریەتی سەدام حوسێن رزگاری دەكرێت. قۆناغی دووەمیش كە هی ئۆبامایە، زۆرتر بایەخ بە قۆناغی دوای سەدام دەدات و پێی وایە، دامەزراندنی عێراقێكی دیموكراسیی تازە، واتە عێراقی دوای رژێمی سەدام، تەنیا بە دایەلۆگ و دەستوور و شێوازی سیاسی جێبەجێ دەكرێت، لەبەر رۆشنایی ئەو راستییەی سەرەوە، دەتوانین بڵێین سەرۆك بوش تا رادەیەك بەرژەوەندییەكانی كوردو پێكهاتەكانی دیكەی عێراقی دەخستە پاش بەرژەوەندییە ئەمنی و سەربازییەكانی خۆی بە هۆی قورسایی باری شەڕ، سەرەتا بەرامبەر بە سەدام و دواتر بەرامبەر بە تیرۆریستان و پاشماوەكانی سەدام.
بەڵام ئۆباما لە ناو بازنەی سیاسەتە تازەكەدا، واتە سیاسەتی دایەلۆگ، بەرژەوەندییەكانی كورد، وەك لە سەردانەكەی ئەم دواییەیدا بۆ بەغدا دەركەوت، دەخاتە ناو پڕۆسەی چارەسەری كێشە سیاسی و دەستوورییەكانی عێراق، ئەمەش وەك مەعلوومە، قازانجێكی گەورە بە پڕۆسەی سیاسی كورد دەگەیەنێت چ لە ئەمڕۆو چ لە دوارۆژدا.
دووەم، سەركردایەتی سیاسیی كورد، بە تایبەتی جەنابی سەرۆكی كوردستان هێژا مەسعود بارزانی، دەمێكە دووپاتی ئەوە دەكاتەوە كە كێشەكانی كورد لە ناو عێراقی تازەدا، نەك بە توندوتیژی و چەك، بەڵكو تەنیا بە شێوازی دەستووری و سیاسی و یاسایی چارەسەر دەكرێت. بۆیە، كە ئۆباما دێت و هانی حكومەتی فیدرالی عێراق و پێكهاتە سیاسییەكانی ناو پڕۆسەی سیاسیی عێراق دەدات بۆ ئەوەی لە رێگەی دایەلۆگ و دەستوورەوە كێشەكانیان چارەسەر بكەن، ئەوا نەك هەر مەودای قازانجێكی گەورە لەبەردەم كورد دەكاتەوە، بگرە هاوتەباییەكیش لە نێوان زمانە سیاسییەكەی واشنتۆن و هەولێر دروست دەكات. ئەم خاڵە، رەنگە لە دوارۆژێكی نزیكدا قازانجێكی ستراتیژی بە مەسەلەی كورد لە ناو عێراق بگەیەنێت.
بە هەر حاڵ، پێ دەچێت ئۆباما زۆری بە لاوە گرنگ بووبێت لە دوای تەواوبوونی سەردانەكەی بۆ توركیا، یەكسەر سەردانی عێراقیش بكات بێ ئەوەی گوێ بداتە بارودۆخە تۆزاوییە خراپەكەی كەشوهەوای ئەو رۆژانەی بەغداو، بێ ئەوەی گوێ بداتە هەلومەرجە ئەمنییە خراپەكەی دە رۆژی رابردووی عێراق، ئۆباما دوای دابەزینی لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا لە بنكەی سەربازیی ڤیكتۆری كە یەك لە بنكە سەربازیە گرنگەكانی ئەمەریكایە لەنێو فڕۆكەخانەی بەغدا، چەندین كۆبوونەوەی سازكرد لەگەڵ سەرۆكی كوردستان مسعود بارزانی و سەركۆماری عێراق جەلال تالەبانی و سەرۆك وەزیرانی كوردستان نێچیرڤان بارزانی و سەرۆك وەزیرانی عێراق نوری ئەلمالیكی .
دیارە، ئۆباما زۆری مەبەست بووە لەم رۆژگارەی ئەمڕۆدا، كە رۆژگاری مەترسییەكانی تەقینەوەی مەودایەكی دیكەی تووندوتیژی و تیرۆر لە شارەكاندایە بە تایبەتی لە بەغدا، سەردانی عێراق بكات و چاوی بە بەرپرسە گەورەكانی بكەوێت، چونكە عێراق، وەك زۆربەی چاودێران دانی پێدا دەنێن، لەم قۆناغەدا بە هۆی چەندین فاكتەری ناوخۆیی و ناوچەییەوە، پێویستیی زۆری بە سەردانێكی لەو بابەتە هەیە، بە تایبەتی لەلایەن سەرۆكی ئەمەریكاوە:
لەلایەك، ئەمەریكا و عێراق هەر لە سەردەمی سەرۆك بوشەوە بە یەكەوە رێكەوتننامەیەكی ئەمنی و سەربازییان مۆر كردووە بۆ كشاندنەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمەریكا لە تەواوی خاكی عێراق، دواتر ئۆباما رایگەیاند كە سەقفە زەمەنییەكەی كشاندنەوەكە لە هەژدە مانگ تێپەڕ ناكات. بۆیە، پێویستە سەرۆكی تازەی ئەمەریكا، لە سەر ئەرزو لە ناو مەیدان، راستەوخۆ ئاگاداری خۆئامادەكردنەكانی سوپای وڵاتەكەی بێت لە شارەكانی عێراق و لە تەواوی ئەرزی ئەو وڵاتەدا بۆ كشانەوە لە ماوە دیاریكراوەكەدا.
لەلایەكی دیكەوە، هەلومەرجی پڕۆسەی سیاسی لە ناو عێراقدا تا ئێستاشی لەگەڵ دا بێت، بە تەنگوچەڵەمەیەكی ئاڵۆزو ناخۆش تێدەپەڕێت و دووچاری كێشەی زۆر هاتووەو، حكومەتی نوری ئەلمالیكی تا ئێستا نەیتوانیووە فایلە ناكۆكەكانی خۆی لەگەڵ پێكهاتەكانی عێراق بە شێوەیەكی دیموكراسییانەو دەستوورییانە چارەسەر بكات. بۆیە، ئەگەری تەقینەوەی ئەمنی و سیاسی لە عێراقدا تا دێت زۆرتر دەبێت و دوور نییە تەقینەوەكە لە هەندێك ناوچەو شاردا بگاتە ئاستێكی خوێناوی ئەوتۆ كە ئیتر هێزە سەربازیەكانی ئەمەریكا ناچار بن بۆ ماوەیەكی درێژتر لەوەی بۆیان داندراوە، لەو شوێنانەدا بمێننەوە.
سێیەم، راستە بەر لە گەیشتنی بە كۆشكی سپی ساڵی رابردوو ئۆباما سەردانی عێراقی كرد بوو. لە نزیكیشەوە هانی بەرپرسە گەورەكانی عێراقی دا بوو كە بە دایەلۆگ و شێوازی سیاسی، هەوڵی چارەسەركردنی كێشەكانیان بدەن، بەڵام ئێستا، دوای ئەوەی لە ئەنجامی هەڵبژاردن، لە مانگی نۆڤەمبەری رابردوو، وەك سەرۆك گەیشتە كۆشكی سپی، ئیتر دیارە پێویست دەكات رووبەڕوو ئەو پەیامە بگەیەنێتە بەرپرسە گەورەكانی ئەو وڵاتەو پێیان بڵێت كە پێویستە لەمەودوا لە جیاتی دابڕان و زمانی زبر، بایەخ بە دایەلۆگ و سیاسەت بدرێت بۆ پەلەكردن لە چارەسەركردنی كێشەكانییان. مەعلومە، چەندین چاودێری سیاسی پێیانوایە كێشەكانی عێراق، بە تایبەتی كێشە گەورەكانی وەك ماددەی 140 و یاسای نەوت و گاز، بەر لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا بە شێواوی سیاسی و دەستووری چارەسەر بكرێت، چونكە ئەگەر خرایە دوای كشانەوەی هێزەكان، دوور نییە، چارەسەرنەكرێن و ببنە هۆكاری تەقینەوەی شەڕی ناوخۆو پەكخستنی پرۆسەی دیموكراسی لە عێراقدا.
بە شێوەیەكی گشتی دەتوانین بڵێین سەردانەكەی سەرۆكی ئەمەریكا بۆ بەغدا، لە كاتێكی گونجاو هاتە پێش و تاڕادەیەكی زۆریش ئامانجەكانی خۆی پێكا، لەو سەردانەدا ئۆباما لە نزیكەوە دەستی خستە سەر كێشەكانی ناوخۆی عێراق و بە ئاشكرا بە هەموو لایەكی راگەیاند، كە پێویستە بە هۆی جێبەجێكردنی دەستوور كێشەكان چارەسەر بكرێن. ئەوەی جێگەی ئاماژەیە لەو بوارەدا ئەوەیە كە جەنابی سەرۆكی كوردستان هێژا مسعود بارزانی رۆڵی گەورەی هەبوو لەوەی ئۆباما بە شێوەیەكی روونتر كەموكورتییەكانی ناو پڕۆسەی سیاسیی عێراق ببینێت و بانگ بۆ چارەسەر كردنیان بە شێوازی دەستووری هەڵبدات. جەنابی سەرۆك لە دیدارەكەیدا لەگەڵ ئۆباما، وەك ئامڕازەكانی راگەیاندن بڵاویان كردەوە، پێداگری لەسەر چەندین خاڵی گرنگ كرد بوو وەك چارەسەر دەستووری و مەبدەئی هاوبەشیی هەموو عێراقییەكان لە حوكم.
دواتر ئۆباما لە راگەیاندنەكانی خۆیدا، هەر لە بەغدا، پێ داگری لەسەر چەندین لەو خاڵانە كرد كە جەنابی سەرۆك لە دیدارەكەیدا لەگەڵ سەرۆكی ئەمەریكا لێیان دوابوو، یەك لەو خاڵانە مەسەلەی فراوان كردنی پڕۆسەی سیاسی و حكومەت بوو تا هەموو عێراقییەكان بە شێوەیەكی كاریگەرانە بەشداری تێدا بكەن، واتە مەبدەئی هاوبەشی لە حوكم لە سەر بنەمای كاریگەری. خاڵێكی دیكەی ئۆباما، ئەوە بوو كە دەبێت دەستووری هەمیشەیی عێراق سەرچاوەی چارەسەری هەموو كێشەكان بێت. ئەمەش، وەك مەعلومە، هێمایەكی راستەوخۆیە بۆ ماددەی 140 و پێویستیی جێبەجێكردنی بە پێی دەستوور. بە هەر حاڵ، دوو بایەخی گەورەی سەردانەكەی ئۆباما بۆ بەغدا ئەوە بوو كە بە ئاشكرا رووی لە حكومەتی عێراق كردوو داوای لێكرد لە رێگەی دەستوورو هاوبەشیی سیاسی كێشەكان چارەسەر بكرێن. بێگومان، ئۆباما بە ئاشكرا هێمای بۆ ئەوەش كرد كە عێراق چەندین مانگی پڕ زەحمەتی لە پێشە. واتە دوور نییە، هەوڵی زۆر لە لایەن دوژمنانی عێراقی تازەوە بدرێت بۆ رێگەگرتن لە دەستوورو چارەسەركردنی كێشەكان بە شێوەی دەستووری.
بە هەر حاڵ، سەردانی ئۆباما راستییەكی دیكەی گرنگی لە بارەی پەیوەندییەكانی كورد و ستراتیژی تازەی ئۆباما لە بواری سیاسەتی دەرەوەدا خستەڕوو كە ئەویش، وەك لە وتاری ژمارەی پێش رابردوو ئاماژەم پێدا بوو، ئەوەیە: ئۆباما نەك جێگەی مەترسی نییە بۆ كوردو دۆزە سیاسییە رەواكەی، بگرە جێگەی هیواو گەشبینیەكی بەرچاوە، بەكورتی سەرۆكی تازەی ئەمەریكا مەسەلەی دایەلۆگ و چارەسەری دەستووری و سیاسی كردۆتە شا ڕێگای سیاسەتی دەرەوەی. كورد لەو بوارەدا قازانجێكی زۆر دەكات بە تایبەتی لە بواری فایلە هەڵواسراوەكانی نێوان هەولێرو بەغدا.
لەوانەش بەولاتر، قازانجێكی دیكە دەكات لە بواری نەتەوەیی، ئەویش بەوەی كە ئۆباما هانی ئەنقەرەیشی دا بوو لە سەردانەكەی دا بۆ توركیا، بەر لە هاتنی بۆ عێراق، كە روو لە دایەلۆگ و سیاسەت بكات بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی كورد لە ناو وڵاتەكەی و لە دەرەوەی وڵاتەكەیدا.