زۆر جار، رووداوێكی ئەمنی، یان پێشهاتێكی رۆژانەی بواری ئاسایش، گۆڕانكارییەكی بچووك، مانایەكی زۆر گەورەتر لە چەندین رووداوو پێشهاتی سیاسی دەدا بە دەستەوە. بگرە زۆر جار، رووداوە ئەمنیە رۆژانەییەكان، لە زۆر لاوە، رۆشناییەكی زۆر دەخەنە سەر رەوتە راستەقینەكەی رووداو وپێشهاتە سیاسییەكانیش.
بۆیە پێویستە، لە مەودای هەڵسەنگاندنی باری سیاسی كوردستاندا، ئاوڕێكی وردو بە دیققەت و پڕ مەسئولیەت و لێپرسینەوە، لە لایەنە ئەمنیەكەی كوردستان بدرێتەوەو بە چاوی رێزو حورمەتەوە سەیری ئەو چالاكی و سەركەوتنە ئەمنیانە بكەین كە كاكڵی رووداوە سیاسییەكان پێك دەهێنن. هەمیشە دەبێت ئەوەمان لەبەر چاو بێت كە برەودان بە ئازادیی كوردستان و پێشخستنی پێگەكەی و پەرەپێدان بە ژیانی هاووڵاتیانی تەنیا بە سیاسەت و ئابووری ناكرێت، بەڵكو پێویستە ئەمن و ئاسایشیش رۆڵی گرنگی خۆیان لەو بوارەدا، لە تەك سیاسەت و ئابووری بگێڕن. هەروەها پێویستە خەڵكیش، بە تایبەتی توێژی رۆشنبیران و نووسەران و رۆژنامەنووسان، بە چاوی بایەخ و رێزەوە لە رۆڵی كاریگەری دەزگاكانی ئەمن و ئاسایش بە گشتی و رۆڵی دەزگای پاراستنی ئاسایشی كوردستان بە تایبەتی، بڕوانن و هەمیشە دڵسۆزی و هیلاكی و لە خۆبوردوویی كارمەندەكانیان لەبەرچاو بگرن.
ئەو پێشەكییەی سەرەوەم بۆ ئەوەیە تا بڵێم: ئەمڕۆ كوردستان لە بەرامبەر چەندین پێشهاتی سیاسیی ناوخۆیی و ناوچەیی و جیهانیدایە. هەندێكیان گەورەو هەندێكیان مەترسیدار و هەندێكی پڕ گەشبینی. لەگەڵ ئەو هەمووەش، پووچەڵ كردنەوەی كارێكی تیرۆریستی كە دەیخواست دەستێكی خوێناوی لە خەڵكی سیڤیلی هەولێری پایتەخت بووەشێنێت، كارێكی كاریگەرو گەورەو پڕ مانا بوو. بگرە، لە رێگەی ئەو چالاكییەی دەزگای پاراستنی ئاسایشی كوردستانەوە، دەتوانین ناواخنە زیندووەكەی پڕۆسەی سیاسی لە كوردستاندا ببینین. ئەم چالاكییە، واتە پووچەڵ كردنەوەی كارێكی تیرۆریستی لە دژی هەولێری پایتەخت، شایەستەی ئەوەیە نەك هەر دەست خۆشی لە كارمەندانی دەزگای ئاسایش بكەین، بەڵكو بە دیققەت لە وردەكارییە سیاسیەكانیشی ورد بینەوەو لایەنێكی گرنگی بارودۆخی سیاسیی كوردستانیشی تێدا بخوێنینەوە.
ئەم رووداوە كە نیشانەیەكی روون و ئاشكرایە بۆ چوست و چالاكیی دەزگای ئاسایش و شەونخونیی كارمەندانی و دیققەتی میتۆدەكانی كاركردنی، لە كاتێكدا هاتە پێش كە عێراق بە تایبەتی و زۆربەی دەوڵەتانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی، گیرۆدەی دەستە خوێناوییەكەی تۆڕەكانی تیرۆرن و چەندی دەكەن و دەكەن، وەكو پێویست بۆیان ناكرێت خۆیان لە دەست ئەو تۆڕانەو كارە خوێناوییەكانیان دەرباز بكەن. بەڵام كوردستانێك، كە تا ئێستاش، هەندێك ناوەند، لێرەو لەوێ، بە چاوی بایەخ و رێزو ستایش سەیری پڕۆسە پیرۆزەكەی ناكەن، ئەوا دوو ساڵە زۆر سەركەوتووانە توانیویەتی رێگە لە پڕیشكی تیرۆر بگرێت و نەهێڵێت پڕیشكەكە ئاگر لە ئاسایش و ژیانی خەڵكی سیڤیلی كوردستان بەر بدات. ئەمەش لە كاتێكدایە كە رەنگە كەم لە دەوڵەت و كۆمەڵگاكانی ناوچەكە، ئەوەندەی كوردستان بووبنە ئامانجی تیرۆریستان و ئەوەندەی ئەو مایەی رق و كینەو پیلانی تیرۆریستان بن.
بەر لە ماوەیەك، دەزگاكانی ئاسایش، زۆر جوامێرانە، توانیان ئافرەتێكی خۆكوژی عەرەب دەستگیر بكەن كە ئەویش دەیویست لە پایتەختدا خۆی بتەقێنێتەوەو زیان بە خەڵكی سیڤیلی كورد بگەیەنێت. دوای ئەوە رەنگە چەندین كاری دیكەی تیرۆر پووچەڵ كرابێتەوەو لەبەر بەرژەوەندیی گشتی رانەگەیەندرابێت، ئەوەتا ئەمڕۆش، دوای هەوڵێكی زۆری تیرۆریستان بۆ دۆزینەوەی كەناڵێكی گونجاو بۆ دەربازكردنی چالاكییە خوێناوییەكانی خۆیان بۆ شارەكانی كوردستان، سەر لە نوێ كارمەندە دلێرەكانی ئاسایش توانیان ئەو هەوڵەی ئەم دواییەش زۆر بە دیققەت و وردی و پڕۆفیشنالی، پووچەڵ بكەنەوە كە رەنگە ئەگەر رێگەی لێ نەگیرایە، دەیان هاووڵاتیی سیڤیل دەبوونە قوربانی.
بێگومان، هەلومەرجی ئەمڕۆی كوردستان، وا نەبێت هەر لە رووی مەودا ناوچەییەكەیدا زۆر ئاڵۆزكاو بێت، بگرە لە رووی پێگەیشی لە ناو عێراق دووچاری ناكۆكی و گێرمەو كێشەیەكی زۆر هاتووە، جا چ لەگەڵ حكومەتی بەغداو چ لەگەڵ ناوەندە شۆڤێنیست و رەگەزپەرستەكانی دەرەوەی پڕۆسەی سیاسیی عێراق. بۆیە، تیرۆریستان دەیانەوێت، كەڵك لەو بارودۆخە وەربگرن و دزەی ناو وڵاتەكەمان بكەن بۆ ئەوەی دەستی خۆیان نەك هەر لە خەڵكی بەڵكو لە دەستكەوتە سیاسیەكانیشمان بووەشێنن.
خۆ ئەگەر هەندێك فراوانتر بڕوانین، دەبینین تیرۆریستان تا ئێستاشی لەگەڵ دا بێت لە شارەكانی عێراق، بە تایبەتی لە بەغدا، فڕكان فڕكانیانەو لە هەر شەقام و كۆڵانێك گۆماوێكی خوێنیان تەقاندۆتەوە.
لەو بەرامبەرەدا، حكومەتی بەغدا خەرجێكی زۆرو هیلاكییەكی بێ ئەندازەی بۆ رێگە گرتن لە تیرۆریستان تەرخان كردووە. لەولاوە ئەمریكاو دەوڵەتانی هاوپەیمانیش یارمەتییەكی زۆری دەدەن و هەرچی تەكنەلۆژیای پێشكەوتووە هەیە لە بواری قەلاچۆكردنی تیرۆر دەیخەنە بەر دەستی. لەگەڵ ئەو هەمووەش، دوای پێنج ساڵ لە پڕۆسەی ئازاد كردنی عێراق، كاربەدەستانی بەغدا نەیانتوانیوە وڵاتێكی هێمن و سەقامگیری ئەوتۆ دابمەزرێنن كە لە لایەك، جێگەی متمانە بێت، لە لایەكی دیكەش ئەمن و ئاسایش و سەرو و سەروەتی هاووڵاتیانی دابین بكات و بیانپارێزێت.
كەچی، بە پێچەوانەوە، هەر سێ شارەكەی كوردستان، ئەوا نزیكەی دوو ساڵە تەقەی تیرۆری لێ بڕاوە. پێش ئەو دوو ساڵەیش ئەمن و ئاسایش هەمیشە بەرقەرار بووە، بەڵام دەستی تیرۆر جار جار دزەی كردووەو زیانی جەرگبڕی بە خەڵكی سیڤیل گەیاندووە. بەڵام لەو دوو ساڵەی رابردوودا، پێ دەچێت بە یەكجارەكی ئەو مەترسییە چارەسەر كرا بێت دوای ئەوەی دەستێكی كوشندە لە تۆڕەكانی تیرۆر وەشێنراو دەزگاكانی ئاسایش شەڕی تیرۆریان لە ناو شارەكانی كوردستانەوە گواستەوە دەرەوەی شارەكان، بگرە دەرەوەی سنوورە ئیدارییەكەی ئەمڕۆی كوردستان.
ئەوەی راستی بێت، ئەمن و ئاسایشی كوردستان تەنیا ئەنجامی ئەو كارە ئەمنییە مۆدێرنە نییە كە دەزگاكانی ئاسایش بەڕێوەی دەبەن. راستە، رۆڵی گەورە هی ئەوانە، بەڵام لە تەك ئەو رۆڵە گەورەیەدا، رۆڵی گەورەی دیكەش هەیە دەبێت لە بەر چاویان بگرین:
یەكەم، دڵسۆزی و خەمخۆری و چاوكراوەیی خەڵكی كوردستان، هەروەها پەیوەندییە خۆش و گەرموگوڕەكانیان لەگەڵ حكومەتەكەی خۆیان. بێگومان، لە هیچ حاڵێك و لە هیچ وڵاتێكدا، ئەمن و ئاسایش زەحمەتە بەرقەرار بێت ئەگەر خەڵك و میللەت بە گیانێكی دڵسۆزانەی لە خۆبوردووەوە هاوكاریی دەزگاكانی ئاسایش نەكەن. دیارە، رۆژ بە رۆژ هاوكاری كردنی خەڵكەكە لەگەڵ حكومەتی كوردستان و دەزگاكانی ئاسایش پەرە دەستێنێت و بەرەو پێش دەچێت، بۆیە، بەمشێوە پڕ مەسئولیەتە خەڵك كەوتونەتە هاوكاری كردنیان تا پێكەوە رێگە لە تیرۆرو لە دوژمنانی پڕۆسەكەی بگرن.
دووەم، سەقامگیریی سیاسی. مەعلوومە یەك لە سەرچاوە گرنگەكانی پاراستنی ئاسایش لە هەر كۆمەڵگایەكدا سەقامگیریی سیاسییە لە ناو كۆمەڵگاكەدا. ئەمڕۆ كوردستان، ئەگەرچی روو بە رووی چەندین بارودۆخی خراپ و ئاڵۆزی سیاسی دەبێتەوە بە تایبەتی لەگەڵ حكومەتی عێراق و حكومەتەكانی دەوروپشت، بەڵام لەگەڵ ئەوەش حكومەتی كوردستان توانیویەتی سەقامگیرییەكی بەرچاوی سیاسی لە ناو خودی كوردستاندا بپارێزێت.
سێیەم، سەقامگیریی ئابووری و بژێوی: دیسانەوە یەك لە مەرجە گرنگەكانی پاراستنی ئاسایش لە كۆمەڵگاكاندا، پێوانەی بارودۆخی ئابووری و بژێویی خەڵكەكەیە. هەمیشە هەژاری و نەداری سەرچاوەیەكی گرنگی تیرۆریان پێك هێناوە، بەڵام بەرنامەكانی حكومەتی كوردستان بۆ برەودان بە ژیان و گوزەرانی خەڵكی و گەشەپێدانی ئابووریی كوردستان و بردنە پێشەوەی ئاستی بژێوی، هەمیشە رۆڵی گرنگیان لە سەقامگیربوونی ئاسایشی كوردستان هەیە.
ئەم سێ فاكتەرە، سەرباری رۆڵی بەرچاوی دەزگای پاراستنی ئاسایشی كوردستان، هەمیشە رۆڵی گرنگیان گیڕاوە لە پتەوتر كردنی بارودۆخی ئاسایش لە وڵاتەكەماندا. بگرە وایان كردووە كوردستان لە بواری ئەمنیەت و ئاسایش و ئابووری و پێشكەوتنی شارستانیدا، ببێتە نموونەیەكی بەرچاو نەك هەر بۆ عێراق بە تەنیا، بەڵكو بۆ زۆربەی وڵاتانی دەوروپشتیش.
لەبەر رۆشنایی ئەو هەموو حاڵەتانەی سەرەوە، پێم وایە، یەك لە ئەركە گرنگەكانمان ئەوەیە نەك هەر بە چاوی ئینساف و رەوایی سەیری چالاكییە پڕ مەسئولیەتەكانی دەزگاكانی ئاسایش بكەین، بەڵكو بەو چاوەشەوە سەیریان بكەین كە سەرچاوەیەكی گەورەی ئیستیقرارو نەشونمای ئابووری و سیاسیان پێك هێناوە لە كوردستاندا. وایان هەڵبسەنگێنین كە جێگەی شانازیمانن و یەك لە دەمارە گرنگەكانی سەركەوتن و لێوەشاوەیی پڕۆسەی سیاسین لە كوردستانی ئەمڕۆدا.
ئەمڕۆ بەشێكی زۆر لە دوژمنانی كورد، ناتوانن بە چەك و تۆپ و فڕۆكەی جەنگی لە كورد بدەن، بەڵام ئەوەندەی پێیان بكرێت درێغی لە پڕۆپاگەندەی ناشرین دەرهەق بە تاقیكردنەوە دیموكراسییەكەمان ناكەن. تەمایان وایە بەم شێوازە پڕ شەرمەزارییە سەر بە كوردستان دانەوێنن. كەچی ئەوەتا، ئەو سەركەوتنە بەرچاوانەی دەزگاكانی ئاسایش گەواهی ئەوە دەدەن كە پڕۆسەی كوردستان نەك هەر شایستەی رێزگرتنێكی زۆری سەركەوتنە ئابووری و سیاسیەكانیەتی، بەڵكو لە رووی توانستی ئەمنیشەوە جێگەی رێزگرتن و لێوەشاوەییە. سەركەوتنەكەی ئەم دواییە لە بواری ئاسایشدا بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگری ئەو راستیەیە كە كوردستان توانستی روو بە روو بوونەوەی تیرۆرو شكست پێهێنانی تیرۆری هەیە. توانستی ئەوەی هەیە ببێتە پانتاییەكی شكۆداری پڕ ئەمن و ئاسایش و ئارامی و سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. بۆیە، هەق وایە بە هەموومان، بە یەك دەنگ، هاوار بكەین: دەستتان خۆش كارمەندانی ئاسایش و هێزی پۆلیس و زێرەڤانی و پاسەوانانی كوردستان.