سنێله‌یى قۆناغه‌كا ناسك و هه‌ستیاره‌. ده‌روونناس ب گشتى لسه‌ر ڤێ چه‌ندێ كۆكن. ئێریك ئێریكسۆن ده‌روونناسێ بناڤۆده‌نگ د تیۆرییا خۆ دا ڤێ قۆناغێ ب دوو ئاراسته‌یێن به‌رامبه‌رى ئێك دبینت: ناسنامه‌ ل هه‌مبه‌ر به‌رزه‌بوونا ناسنامه‌ى. ئانكۆ سنێله‌ لڤێ قۆناغێ لدویڤ ناسنامه‌یا خۆ یا كه‌ساتیدا دگه‌ڕهت: كیه‌ و چیه‌؟ ئه‌ركێ وى چیه‌؟ مافێن وى چنه‌؟ و ...هتد.
ئه‌گه‌ر ل قۆناغێن به‌رى هنگى ب دروستى و لسه‌ر بنه‌مایێن باش هاتبته‌ په‌روه‌رده‌كرن دێ ب ساخى و دروستى ژ ڤێ قۆناغێ ده‌رباز بت و چته‌ قۆناغا دیتر، قۆناغا پێگه‌هشتنێ. به‌لێ به‌رۆڤاژى هه‌كه‌ر قۆناغێن به‌رى هنگى تژى شه‌پرزه‌یى و ململانێ بن، دێ ئه‌ڤ ناسنامه‌ لبه‌ر به‌رزه‌ بت و دبت ژ سنوورێن وان بهایێن جڤاكا وى بۆ دیار دكه‌تن ده‌ربكه‌ڤت و تووشى ئاریشه‌ و ململانێیێن ده‌روونى و دگه‌لدا ژى یێن جڤاكى بت.
ژبلى گۆهڕینێن جه‌سته‌یى و فیزیۆلۆژیك، گهۆڕینێن ده‌روونى یێن مه‌زن لنك په‌یدا دبن. حه‌زا سه‌رخۆبوون و ئازادیێ لنك وى وى پالدده‌ت گه‌له‌ك ره‌فتارێن تایبه‌ت هه‌بن. هنده‌ك جاران خۆ لبه‌ر هندا و به‌رزه‌ دبت و دگه‌ل جڤاكى و بهایێن وێ دكه‌ڤته‌ ركمانه‌ و عینادێ. گه‌له‌ك جاران تووشى خۆپه‌رێستیێ دبت. دبت هنده‌ك جاران دژى هه‌ر كه‌س و لایه‌نه‌كى بت، یێ كو دكه‌ڤته‌ د رێكا ویدا.
ئه‌م نۆكه‌ ڤێ ره‌فتارێ لنك هنده‌ك كه‌سان دبینین كه‌ لبن بلویلا سۆشیال میدیایێ هندا دیتر د ڤێ رێكا دژى جڤاكیدا پێنگاڤێن خۆ حێلتر دهاڤێژن. دژى جڤاك و ئارمانج و بهایێن نه‌ته‌وه‌یى رادوه‌ستن. گۆهێ خۆ ناده‌ن هندێ ئه‌ڤ جڤاكه‌ و ئازادى و هه‌رێمه‌ ده‌ستكه‌ته‌كه‌ نه‌ ب سانه‌هى هاتیه‌ و به‌رهه‌مێ خوینا هزاران شه‌هید و برینداران و چه‌نده‌ها سال ئاواره‌ییانه‌.
به‌لێ ئه‌ڤ سنێله‌ ب دوو ئاخفتنا ل سۆشیال میدیایێ هه‌مى ڤان زه‌حمه‌تا ب هیچ وه‌رناگیرت و بێ رێزیێ ل وان دكه‌ت. بێى هندێ د سیاسه‌تێ بگه‌هیت و ئه‌لیفبایا سیاسى بزانن دكه‌ڤنه‌ داڤێن وان كه‌سێن نه‌یار، ئه‌وێت دڤێت ڤێ ده‌ستكه‌فتا مه‌زن قۆربانى بكه‌ن و بده‌نه‌ ده‌ست دوژمنى.
ئه‌ڤ هه‌رێما بچویك به‌رهه‌مێ قۆربانیێن مه‌زنه‌، و نابت سنێله‌یه‌ك بۆ ركمانه‌یێ و لبن پفدانا كۆمێنته‌كێ بێخته‌ د مه‌ترسیێدا. دوژمنێن كوردستانیان راست و چه‌پ شۆل دكه‌ن دا ئه‌ڤ چه‌نده‌ بێته‌كرن، لێ یا فه‌ره‌ ده‌یباب ل كچ و كۆڕێن خۆ هشیار بن نه‌كه‌ڤنه‌ بن گه‌فێن كارتێكه‌رێن سۆشیال میدیایه‌كا شاش. هه‌ر بابه‌ته‌ك ل سۆشیال میدیایێ دبت گۆلله‌یه‌ك بت بۆ سینگێ ڤێ هه‌رێمێ. هه‌ر گۆتنه‌ك دبیت ژه‌هره‌ك بت سنێله‌یه‌ك ڤه‌دخۆت و پێ زیانێ بگه‌هینیته‌ خۆ و ده‌وروبه‌ى خۆ.
ئه‌ڤ هه‌رێمه‌ ئارمانجا شه‌هیدێن كوردستانێ یه‌ و نابت ب هه‌وانته‌ بكه‌ڤته‌ بن گه‌فێن سۆشیال میدیایێ و كه‌س و لایه‌نێن نه‌حه‌ز و نه‌یار. هه‌كه‌ر ئه‌ڤ قه‌لایه‌ بهه‌ڕفت دێ ئاڤاكرنا وێ بزه‌حمه‌ت بت و ئه‌ڤه‌ ئارمانجا دوژمنێن كورد و كوردستانێ یه‌لبن هه‌ر ناڤ و نیشان و لباسه‌كێ بت. باوه‌رییا خۆ ب هه‌ر كه‌س و لایه‌نه‌كى نه‌ئینن.
*پرۆفیسۆرێ ه. /بسپۆرێ زانستێن سایكۆلۆژى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده‌/ زانینگه‌ها زاخۆ