«سەروەرم كاك مەسعود بارزانی، لەئێستادا ئەگەر لە روواڵەت بنواڕین، ئەوا شارانمان زۆر بەخۆدا هاتوون، بەڵام ئەگەر لەمرۆڤی كورد بڕوانین، ئەوا بەڕاستی خەریكە شیرازەی لێكدەپچڕێت. بە هیوای هیممەتێكی رژدی شۆڕشگێڕانەین.»



سەبارەت بە رژێمەكانی پێش 2003، بەڕاستی ئەوانیش بەرامبەر بە كورد وەك نەتەوە، درێغییان نەكرد، لە 1963دا، (بە دو)وەكانیان چەكدار كردو بە هۆسەی (نحن البدو وین العدو)، بەردرانە وێزەی كورد، كە ئەگەر بەرگریی پێشمەرگە نەبووایە، نییەتیان تاساندنی دەنگی كورد بوو. دواتر هەر لە شەستەكاندا هێزی سەربازیی یەمەنی و وڵاتانی دیكەی عەرەبی هێنران و شەڕی پێشمەرگەیان كرد، نەك هەر ئەوەش، بەڵكو (عەبدولسەلام محەمەد عارف) كاری لەسەر ئەوەش دەكرد، كە بەناوی دینەوە كورد رەشەكوژ بكات، هەرچی رژێمەكەی سەددامیش بوو، ئەوە پلانی نەهێشتنی نەتەوەی ئێمەی داڕشتبوو، تەنانەت سەددام حوسێن لە كۆمكاری عەرەبدا، داوای لە وڵاتانیان كردبوو، كە هەر وڵاتەو رێژەیەك كورد وەربگرێت، بۆ ئەوەی لە عێراقدا نەتەوەیەك بە ناوی كورد و خاكێك بە ناوی كوردستانەوە نەهێڵێت، خۆ ئەگەر (موعەممەر قەزافی) و مەلیكی سعوودییە، قایل بوونایە و بەرهەڵستییان نەكردایە، ئەوا میر و سەركرەكانی دیكەیان، رەنگە لە رێگەی پارەی نەوتەوە قایل بكرانایە، بەڵام خۆشبەختانە ئەو دووانەیان بوونە هۆی سەرنەگرتنی ئەو پلانە دۆزەخییەی سەددام و رژێمەكەی، كاتێكیش كە سوننە و شیعەی عەرەبی عێراق بە شێوەیەكی بەرچاو دژایەتیی كوردیان نەكردووە، لە رۆژگاری رژێمەكانی پێشوودا، هۆكار ئەوە بووە، كە لە خودی ئەو رژێمانە رازی نەبوون، هەر بۆیە ژێربەژێر شۆڕشی كوردیان بە دەرفەتێك دەزانی بۆ لەكۆڵبوونەوی ئەو رژێمانە، نەك لەوەوە، كە بڕوایان بە مافی كورد هەبووبێت، دیارە لێرەدا من مەبەستم تاكە تاكەیەكی كەم نییە، وەك: بەهەشتی (عەزیز شەریف) و (هادی عەلەوی) و (حەسەن عەلەوی)، كە ئەمانەش پتر كاریگەریی چەپگەراییان لەسەر بوو، هاوكات مرۆڤگەلێكی رۆشنبیر بوون، كورد واتەنی «بە گوڵێك بەهار نایەت»، بۆیە ئەوانەش رۆڵێكی ئەوتۆیان نەبووە، رێژەیەك لەوانەی كە ئێستا لە دەسەڵاتدان، رۆژگارێك كە لە دەست رژێم هەڵدەهاتن و شۆڕشی كورد و پێشمەرگە داڵدەی دەدان، كەچی لە ئێستادا هەڵوێست و پلان و پیلانیان دژ بە مافی رەوای كوردە، ئەوە راستە، كە لە ئێستادا دژایەتیكردنی مافە رەواكانی گەلی كوردستان دەكەنە بانگەشەی سیاسی و هەڵبژاردن، دیارە هۆكاری ئەمەش دوولایەنەیە، یەكەمیان ئەوەیە، كە هاندانی دەرەكی بۆ ئەو كارە لەئارادایە، چونكە دەستی كارای پشت پەردە لە عێراقدا، لە بنەچەدا دیفاكتۆكەی كوردی عێراق، بە هەڕەشە بۆ خۆیان دەبینن، بۆیە بە هەموو چەشنێك كار بۆ پێشێلكاریی دەستوور دەكەن، كە هەربەوەش عێراق لە پشێویدا دەمێنێتەوە و، كاری ستراتیجی ئەوان مەیسەر دەبێت، دووەمیش ئەوەیە، كە لە ئێستادا وەك دەڵێن پتر لە سەد كەناڵی تایبەت بە حیزب و میلیشیاكان هەن، ئەمە جگە سایتەكانی سایەیان و زۆربەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیان، هەموو ئەمانە یەك جۆر ئاوەزمەندی خستوونیەتەگەڕ، كە ئەویش كۆنەپەرستی و شۆڤێنییەتە، بێگومان شۆڤێنییەتیش هەرئەوەی لێڕادەبینرێت كە كار لەسەر پێشێلكردنی مافی بەرامبەر بكات، نەك لێبووردەیی و پێكەوە ژیان، ئەو دوو هۆكارە لە دووای (2003)وە بە توندی لە كاردان، لە رۆژگاری بەعسدا، دەسەڵات تەنیا لای سەددام بوو، هاوكات هەلومەجی تەكنەلۆژیا و میدیا زۆر لە سنوورێكی دیاریكراودا بەردەست بوو، بەڵام لە ئێستا دیارە سەرچاوەی بڕیار و سەدان سەرچاوەی پشێوینانەوە لە ئارادان، بە شێوەیەك خەڵكێكی شیعە هەن، كە ئاوات بە رۆژگاری بەعس دەخوازن، بە هەموو دڕندایەتییەكەشیەوە. لەلایەكی تریشەوە خەڵكەكە بەشێوەیەك برسی كراون، كە لەپێناوی ژیانێكی كولەمەرگیدا، دواكەوتەیانن هەرچی بخوازن، بەو ئاراستەیەدا بیانجووڵێنن، دیارە لە هەلومەرجی وادا، بەئاسانی دەتوانن لەناو رەشە خەڵكی برسیكراو و گێلێندراودا، دەنگ بهێنن و بمێننەوە.
لەبەرامبەر ئەو كەشەی عێراقدا، ئێمەش نەمانتوانیوە یەكدەنگی مسۆگەر بكەین، نەمانتوانیوە مرۆڤی كورد بە ئاڕاستەی بڕیاری چارەنووسسازدا پەروەردە بكەین، نەمانتوانیوە ژێرخانی ئابووری تۆكمە بكەین، نەمانتوانیوە لۆبییەكی كوردی رژد لە وڵاتانی خاوەن بڕیاردا دروست بكەین، هەربۆیە رەنگە زۆر مافی گلەییكردنمان لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەبێت، بەتایبەت كە بۆ ئەوان ئاساییە، ئەگەر مافی مرۆڤ و رەوایەتی، لەگەڵ سیاسەتكردندا تێكەڵ نەكەن و تەنیا و تەنیا لە روانگەی بەرژەوەندییەكانیانەوە، لێكدانەوە بۆ مافی مرۆڤ و رەوایەتی بكەن.
هەر لە بڕگەی (وتەی كۆتایی) لە ل (130)دا، هاتووە، كە (( لەسەر دەوڵەتی عێراق پێویستە قەرەبووی خەڵكی كوردستان بكات و بودجەش بنێرێت، دەوڵەتی عێراق ناچارە ئەوە بكات، چونكە گەلی كوردستانی قڕ كردووە و تاوانی ئەنجام داوە.)) ئەم قسەیە زۆر راستە، بەڵام ئایا هیچ دەسەڵاتێكی عێراق، ئەگەر جێپێی قایم بكات، ئامادە دەبێت بەم دوعایە بڵێت ئامین؟! پێموایە هەر لەم كتێبەدا نموونەی زۆر هێنراونەتەوە، كە دەسەڵاتدارانی عێراق یەك لە دوای یەك، لە بێهێزیدا پەیمانگەلی زۆریان بە كورد داوە، بەڵام لە بەهێزبوونەوەیان لە هەموویان پاشگەزبوونەتەوە، واتە ئەزموونمان كەم نین، وەك ئیسلامیش دەڵێت: ((بڕوادار نابێت دوو جار لەیەك كونەوە مار پێوەی بدات!)). ئێمەی كورد چەندان و چەندان جار مارانگەزتەین، بۆیە من پێموایە ئەو دەمەی كە عێراق جێپێی قایم نەكردبووەوە، دەبوو كاری رژد بۆ ئەو لایەنە بكرایە، دەبوو لە جیهاندا ئەو قڕكرنەمان بە زیندوویی بهێشتایەتەوە، دەبوو هونەرمەند و نووسەرە ناودارەكانی جیهانمان بخستایەتە سەر كەڵكەڵەی نووسین و كاری سینەمایی سەبارەت بە كۆستەكانی ئەنفال و كیمیاباران و...تاد، ئەمە ئەو رێگەیەیە، كە بتوانیت ئەو داوایانەت لە ناوەندە نێودەوڵەتییەكاندا بەدەست بهێنێت. لێرەدا پرس ئەوەیە كە ئایا ئێمە بەو ئاراستەیەدا كارمان كرد؟ ئایا چ بودجەیەكمان لەو ملیاردان دۆلارەی رژانە كوردستانەوە، بۆ ئەم لایەنە تەرخان كرد؟
سەروەرم كاك مەسعود، دڵنیابە بەندە بۆ خۆم، تەنانەت زۆری وەك ئێمەمانان ئەوەمان بە بەرپرسان وتووە، بەڵام كەی لە وڵاتە بەڵانگازەكەی ئێمەدا گوێ بۆ ئێمەمانان گیراوە؟! ئەوە نەتەوەی زیندووە، كە ناهێڵێت كۆستەكانی مێژووی، بچێتە پشت پەردەی بیرچوونەوە، بۆ ئەوەی، نەوە دوای نەوە بزانن، كە مانەوەیان لە سایەی قوربانییەكانی پێشینانەوەیە، نموونەی بەرچاو جووەكان و هۆڵۆكۆست، ژاپۆنییەكان و هێرۆشیما و ناكازاكی و...تاد، بەداخەوە وا زۆربەی ئەو پیرەژن و پیرەمێردانەی، كە بە چاوی خۆیان و بە گۆشت و خوێنیانەوە (ئەنفال و كیمیاباران و...تاد)یان، بینیبوو، یەك لەدوای یەك ژیانیان جێهێشت، بەبێ ئەوەی بە دەنگ و رەنگ چیرۆكەكانیان تۆمار كرابێت، ئەوەش كە كرابێت، كەسانێكی دڵسۆز بە ماندووبوون و بەگیرفانی خۆیان كردوویانە، كە دڵۆپێكە لە دەریایەك.
ئێمەی كورد بە ئەم پەرتییە، بە ئەم دڕدۆنگییە بەرامبەر بە یەك، چۆن بتوانین چاوەڕێی ئاكامێك بۆ گوزارشتی ((لەسەر دەوڵەتی عێراق پێویستە...)) بكەین، ئێمە هەمیشە دەبێت گرەو لەسەر توانای خۆمان بكەین، دیارە ئەوەش كاتێك دەبێت كە كەلێن لە ریزەكانی نەتەوەكەماندا نەهێڵدرێت و، یەكدەنگی لەئارادا بێت، حوكمی خۆمان بۆ خۆمان هێندە لەبار بێت كە بواری بەراوردكردنی بە حوكمی داگیركەران بۆمان نەبێت، مرۆڤی كورد و زمان و كەلتووری، شكۆی بۆ گێڕابێتەوە، كە هەمیشە داگیركەران ویستوویانە لە شكۆی نەتەوەی كورد بدەن.. جا ئایا ئەو چارەكە سەدەیە، ئێمە ئەوەمان كردووە؟ مرۆڤی كوردمان بنیاد ناوە؟ ئەزموونێكی وامان كردووە، كە مایەی ئیرەیی دۆست و دوژمنانمان بێت؟ ئایا نەوەیەكمان پێگەیاندووە، كە نەتەوە و خاك و زمان و كەلتووری خۆی خۆش بوێت و وەك سەرەتای شەستەكانی سەدەی پێشوو، بڵێت ((كوردستان یان نەمان))، یان بە پێچەوانەوە، دوای ئەو چارەكە سەدەیە، كوڕوكاڵی هەرزە، بڵێن ((ئای بۆ هەلێكی تێتەقان بۆ هەندەران)).
رژێمەكانی عێراق، هەنگاو هەنگاو بەرنامەی خۆیان بۆ بەرتەسككردنەوەی خاكی كورد و نادیدەگرتنی كورد، لە ماوەی ئەو سەد ساڵەی دواییدا، پێش خستووە و رژێمی سەددامیش گەیاندنیە ترۆپك. بەندە راموایە لە هەر كارێكی رژێمەكانی عێراقدا زلهێزان بێ ئاگا نەبوون، بگرە خۆشیان لە هێندێك باردا هاوكاریان بوون، هەر بۆ نموونە لە 1924دا، ئینگلیز شاری سلێمانی بە گەورەترین بۆمبی دروستكراوی دوای جەنگی یەكهەمی جیهانی بۆردومان كرد، تاوەكو شێخ مەحموودی حەفید، بۆ دەوڵەتی عێراق ملكەچ بكات، هەر لەو ساڵەدا فەیسەڵ لەگەڵ ئینگلیزدا رێكدەكەوێت، كە هێزی ئاسمانیی خۆی بنیاد بنێت، یەكهەم دەرچوونی فڕۆكەوانە عێراقییە راهێنراوەكانی سەردەستی ئینگلیز لە 1931-1932 دا، بۆ بۆردومانكردنی كوردستان بوو، ئەوە لە كاتێكدا كە كۆمەڵەی گەلان، مەرجیان ئەوە بوو، كە عێراق مافی كورد بپارێزێت، دوای ئەوەی كە دەچێتە ئەو كۆمەڵەوەیەوە و لەمانداتی ئینگلیز لە روواڵەتدا دەردەچێت، كەچی دوای ئەو دەرچوونە، لە 1932 دا، هەنگاو هەنگاو پتر مافی كوردیان پێشێل كردووە.
هەر لە (وتەی كۆتایی)دا هاتووە: ((ئەوەی لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكاندا جووڵە بە هاوكێشە و شتەكان دەكات، پرەنسیپ و بنچینەی ماف و دادپەروەری نییە، بەڵكە لۆژیكی هێز و بەرژەوەندیخوازییە، بینیمان هەموویان دژ بە دەنگی رەوای خەڵك وەستابوونەوە، بەڵام كەسێك رێگری ئەوەی نەكرد، كە لە دژی كوردستان چەك و زەبرەزەنگ و ئابڵوقەیان بەكارهێنا..))، دیارە ئەو فەرمایشتە زۆر راستە و بگرە بەڵگە نەویستیشە، ئێمەی كورد ئەو ئەزموونانەمان لەگەڵ زلهێزان و دەوڵەتانی دەوروبەریشدا، كەم نین، هاوكات دەبێت گلەیی بەپلەی یەكهەم لەخۆمان بكەین، جا ئێمەیەك كە نەمانتوانیبێت ناوماڵی خۆمان هێندە تۆكمە بكەین، كە نەتوانن درز و دەلاقە لە نێوانماندا دروست بكەن، ئیتر نە سكاڵا و نە خۆدانە بەر سۆز و بەزەیی ئەوان، هەرگیز نە دادێكی داوە و، نە لە داهاتووشدا دەیدات، بەتایبەت ئەگەر بزانن، كە ئێمە توانای یەكدەنگبوونمان تێدا نییە، ئاشكراشە، كە كەس گرەو لەسەر ئەسپی دۆڕاو ناكات.
بێگومان یەكدەنگبوونیش كاتێك دێتە ئاراوە، كە حیزبی كورد ببنە هۆكار بۆ گەیشتنە ئامانجی باڵای نەتەوە، نەك خودی حیزب و باڵ و كەسانییان ببنە ئامانج و پرسی كورد بخرێتە پێناوەوە.
زۆربەجێیە كە بەڕێز كاك مەسعود، لە بڕەگەیەكدا سوپاسی بێ پایانی هەڵوێستی گەرموگوڕی پشتیوانیی گەلی كوردی كردووە لە ناوچەكانی دی و سەرجەم كوردانی دەرەوەی كوردستان.
من بۆخۆم هەرگیز گومانم لەوە نییە، كە رۆڵەكانی نەتەوەكەم لە هەركوێیەك ببن، چاویان لەوەیە كە ئەم ئەزموونەی باشوور سەركەوتوو بێت، چونكە چاك ئەوە دەزانم، كە سەركەوتنی ئەزموونەكە سەركەوتنی هەموو كوردە، هاوكات رەچاوكردنی مافی ئەوانیش لەلایەن داگیركەرانەوە، دەچێتە قۆناغێكی ترەوە، بەڵام ئەگەر لێرە بەرەو هەڵدێر بڕۆین، ئەوا بۆ ئەوانیش هێندەی دی مافیان پێشێل دەكرێت.
كاك مەسعود، وەك سەركردەیەك، ئەوە بەبیر دەهێنێتەوە كە ((هەندێ لایەن لە دەرەوەی هەرێمی كوردستان دڵی خۆیان بەوە خۆش بكەن و وا لێكی بدەنەوە كە، بە هۆی چەواشە و میدیا و چەك و پارەی هەندێ كەسی بێ پرەنسیپ و خاكفرۆشی كوردەوە دەتوانن وا لەگەلی كوردستان بكەن، دەستبەرداری بەهاو ئامانجەكانی خۆیان بن، ئەوە زۆر بە هەڵەداچوونە، لەبەرامبەر ئەمانەدا بە ملیۆنان گەنجی كورد هەن كە بڕوایان بە بەهاو ئامانجە باڵاكان هەیە و كەرامەت و شكۆی گەلەكەیان دەپارێزن)).
دیارە وەك ئەوەی، كە مانەوەی ئێمە بە درێژایی مێژوو، بە هۆی ئەوەوە بووە، كە نەتەوەكە ئامادەی قوربانیدان لە پێناوی مانەوە و نیشتمان و پیرۆزییەكانیدا بووە، دەنا كەم نین ئەو نەتەوانەی كە نەیانتوانیوە زمان و ناسنامەی خۆیان بپارێزن، بۆیە ئەگەر ریشەكێشیش نەبووبن، ئەوا لەناو نەتەوە داگیركەرەكانیاندا تواونەتەوە، واتە كورد و مانەوەی لە كوردستانەكەیدا، بە پێكۆڵ و قوربانیدان بووە، بەڵام ئەو بۆچوونە بۆ ئەم دەیەیەی دوای سەدەی (21)، پێویستی بە هەڵوێستەكردنێك هەیە، چونكە ئێستا میدیا بەگشتی و سۆشیال میدیا بەتایبەتی، بەهۆی تەكنەلۆژیای نوێوە، هەلومەرجێكی هێناوەتە ئاراوە، كە هەرچییەك لەوپەوڕی دنیادا دەگوزەرێت، لە چركەساتێكدا بە هەموو جیهاندا بڵاودەبێتەوە، لەبەر ئەوە لاوی ئێستا، لاوی كۆن و بگرە هی دوو دەیەی پێشتر نین، كە هێندێك لە پیاوانی ئایینی پێیان دەوتن: ((ئێوە بە گوفتارمان بكەن، بە رەفتارمان مەكەن)). نەوەی ئێستا جگە لەوەی، كە خۆشەویستیی نەتەوە و زمان و خاكی لەلا كاڵ كراوەتەوە، هاوكات لە رەفتار ورد دەبێتەوە، بۆیە هەر نابەرنامەییەك ببینێت، یان هەر هەڵوێستێكی نادڵسۆزانە ببینێت، ئەوا ئەگەر ئیسلام واتەنی، نەشتوانێت بەدەستی بیگۆڕێت، ئەوا زۆر بە ئاسان دەتوانێت تەپڵی نابەجێی بۆ ئەو خاوەن هەڵوێستە لێ بدات و سەدان هەزاری لێ ئاگادار بكات.
خۆ ئەگەر دەستگاكانی حكوومەتی هەرێم ئامارێك، یان راپرسییەك لەناو لاواندا بكەن، بۆ زانینی ئەوەی ئایا چ رێژەیەك لەلاوان ئامادەن نیشتمان جێبهێڵن، ئەوا دەزانین وەك كورد لەچ كارەساتێكدا دەژین، بەتایبەت كە خۆمان لەچاو عەرەبی عێراقدا كەمینەین، لەلایەكی تریشەوە، رێژەی زیادكردنی عەرەبی عێراق لەچاو كورددا، زۆر زۆر جیاوازە و چەند جارەی كورد منداڵ دەخەنەوە، هاوكات هاوسەرگیریی چەند ژنە، كە لەناو كورددا ئێستا دەگمەنە، لای ئەوان هەیە و بەردەوامە بۆیە دەبێت هەوڵی رژد بدرێت، تاوەكو وەرچەرخانێك لە سرووشتی كاركردنی حیزبانی كورددا بكرێت، تاوەكو لاوی كورد لەو بێهیواییەدا نەهێڵدرێتەوە، دەنا داهاتوو مژدەبەخش نابێت و دەگەڕێندرێتەوە چوارگۆشەی یەكەم و بگرە خراپتریش.
لەبڕگەیەكی تردا هاتووە كە ((گەلی كوردستان هەرماوە، نە ئەوان توانیویانە كورد لەناو ببەن و، نە كوردیش توانیویەتی ئەوان لەناو ببات.))، ئێمە ئەگەر بەراوردێك بەنێوان ئەو دوو مانەدا بكەین، دەبینین جیاوازییەكی زۆر لەئارادایە و بەردەوامیش رووبەری جیاوازییەكە بەرفراوانتر دەبێت، هەربۆ نموونە ئێمەی كورد كاتێك دەوڵەتی عێراق پێكهێنرا، رۆژهەڵاتی دیجلە تا خوار كووت و عەممارە، زۆرێك لە دانیشتووانەكەی كورد بوون، لە كەركووكیشدا عەرەب دەگمەن بوون، تكریت و سامەڕا رێژەیەكی زۆری كوردی خاوەن خاكیان تێدا بووە، حەویجە، خاكی كورد بوو، لە دووای پرۆژەی ئاوی سییەكانی سەدەی پێشووەوە، هێدی هێدی عەرەبێنرا و ئێستا شارێكە بۆ خۆی. سلێمانی یەك ماڵە عەرەبی تێدا نەبوو، هەولێر و دهۆك، مەگەر دەگمەن، دەنا نەبوون، بەڵام ئێستا لە شارێكی وەكو سلێمانیدا، بەتایبەت دوای كوشت و كوشتاری نێوان شیعە و سوننە دواتر هاتنەكایەی داعش، ئێستا لە سلێمانیدا هێندەی منداڵی عەرەب لەدایك دەبن، هێندە منداڵی كورد لەدایك نابن، ئەوان بە پەناهێندەش هاوسەرگیرییان بەردەوامە و بگرە تێیاندایە لە دوای هاتنەكوردستان دوو ژن و سێ ژنیان هێناوە، بۆیە لە بیركردنەوەماندا بۆ داهاتوو، دەبێت چەندان لایەن رەچاو بكەین.
لەكۆتاییدا، پوختەی كۆی بۆچوونەكانم سەبارەت بە كتێبی ((بۆ مێژوو..)) و ئەو دەنگدانەوە ئەرێنی و نەرێنییانەی كە ریفراندەم بە دوای خۆیدا هێنانییە ئاراوە، لەچەند خاڵێكدا دەخەمە روو.
یەكەم: گرنگیی ئەم كتێبە لەوەدایە، كە سەركردەیەكی كورد، بە پشتبەستن بە كۆمەڵێك نەخشە و بەڵگەنامە، نووسیویەتی، لەم چەشنە كارە لە ئەدەبییاتی سیاسیی كورددا زۆر نین، بەتایبەت كە لە پێناوی روونكردنەوەی ئەو هەلومەرج و جووڵە دیپلۆماسی و كۆبوونەوە حیزبییانەی حیزبانی گۆڕەپانی سیاسیی باشوور و هاوكات پێوەندییە دەرەكییەكان و چۆنیەتیی گەڵاڵەبوونی بڕیاری ئەنجامدانی ریفراندەم و لێكەوتەكانی بێت.
بۆیە بە دڵنیاییەوە، دەڵێم: ئەم كتێبە لە داهاتوودا دەبێتە كەرەستەی لێكۆڵینی زانستی، چ بۆ بواری مێژوو و چ بۆ بواری سیاسەت.
دیارە ئەمە بۆ ئێمەی كورد، تا راددەیەك نوێیە، راستە كەم تا زۆر كتێبی یادەوەریی كەسانی كاركردوو لە جووڵانەوە و شۆڕشەكانی كوردمان هەن، كە بە جۆرێك لە جۆرەكان لە رووداوەكانی رۆژگاری خۆیان دوواون، بەڵام زۆر دەگمەن قسەكانیان بە پاڵپشت بە بەڵگەنامە كردوون، بێگومان لێكۆڵی زانستیش پتر رەچاوی زانیاریگەلێك دەكات، كە بە بەڵگەنامە خرابنە روو، كتێبەكە ژمارەیەك نەخشەی كۆن و نوێ لەخۆ دەگرێت، بەوانەشەوە كە هێڵی بەرگریی هێزەكانی پێشمەرگەی دوای 16ی ئۆكتۆبەر دیاری دەكەن، ئەمانەش هێندەی دی گرنگیی كتێبەكە، لەو لایەنانەوە، كە باس كران، دەخەینە روو.
دووەم: خستنە رووی ئەو گفتوگۆ و دانیشتنانەی، كە لەپێش ریفراندەمدا لەگەڵ حیزبانی باشووری كوردستاندا كراون، هەڵوێستی ئەوان و تەنانەت پێداگریی هێندێكیان لەبارەی ئەوەوە، كە ئەو راپرسییە لە كەركووكیشدا بكرێت، تەنانەت ئەو وتانەی كە سەركردەی هێندێك لە ئەو حیزبانە، وەك پاڵپشتی بۆ ریفراندەم دەریان بڕیوە.
سێیەم: خستنە رووی كەشی كۆبوونەكەی دووكان بەتایبەتی و تەنانەت ئەو پرسەی كاك مەسعود، لە ئامادەبووانی كۆبوونەوەكە، سەبارەت بەوەی كە ئایا هیچ رێككەوتنێكی ژێربەژێری پێشوەخت لەئارادا هەیە؟ خودی ئەو لێپرسینە ئەوە دەردەخات، كە گومان هەبووە، بۆیە پێموایە بە بوونی ئەو گومانە، دەبوو هێزەكانی پێشمەرگە پلانی (بی) و (سی)یان هەبووایە، تاوەكو لەباری كارابوونی پلانی دوژمندا، ئەو شڵەژانە بۆ هێزی پێشمەرگە دروست نەبووایە، خۆ ئەگەر شیمانەی راستدەرچوونی ئەو گومانە رەچاو بكرایە، ئەوا دەكرا لە رێگەی كاركردن بە پلانی(بی) و (سی)یەوە، بەربەست بۆ پلانی عێراق و دەرودراوسێ درووست بكرایەو وا بە ئەو ئاسانییە سەركەوتوو نەبوونایە، بۆیە بە دڵنیاییەوە دەڵێم سرووشتی ئەو گومانە و سەرچاوەكانی، لە داهاتووی نەتەوەی ئێمەدا چەندان پرس بە دوای خۆیدا دەورووژێنێت.
چوارەم، بەندە وەك خودی خۆم، ئەوكات و ئێستاش بە راشكاوی دەڵێم ریفراندەم ئەگەرچی ناوچەیەكی زۆر فراوانمان بە دوایدا لە دەست دا، بەڵام بەدیوێكی تردا سەركەوتنێكی مەزنی مێژوویی خواستی نەتەوەیی كورد، بە پێودانگی دیم,كراسییانە بەدیهات، كە ئەویش ئەوە بوو بە بەرچاوی دۆست و دوژمنەوە، لە پرۆسەیەكی دیموكراسییانەدا و بە ئاگاداریی زۆر لایەن و كەسایەتیی نێودەوڵتی، كورد توانی لەسەرجەم خاكی باشووردا، ئازادانە دەنگ بدات و 92.7% ژێردەستەیی رەت بكاتەوە و دەنگ بە سەربەخۆیی بدات.
ئەوە خۆی لەخۆیدا هەڵوێستێكی تری نەتەوەی كورد و كوردستانیانی باشوور بوو، كە جەختی كۆڕەوە ملیۆنییەكەی بۆ جیهان كردەوە، بەڵام ئەم جارەیان لە پرۆسەیەكی هاوچەرخانەی دیموكراسیی رێكوپێكدا، بە یەك دەنگ بە داگیركەران و نادیدەكارانی مافی كوردیان راگەیاند، كە چیدی نامانەێت پاشكۆ و ژێردەست بین.
پێنجەم: من چاك ئەوە دەزانم، كە زۆرێك لە كوردانی حیزبزەدە هەن، كە دوای گەلەكۆمەكێ و پەلارماردانەكانی عێراق، كەوتنە تانەو تەشەر لە ریفراندەم و لە خودی كاك مەسعود، كە ئەوە بۆ بەندە زۆر ناچاوەڕوانكراو نەبوو، چونكە سرووشتی مرۆڤ وایە، هەمیشە لەسەركەوتندا، زۆرن ئەوانەی خۆ دەكەنە خاوەنی و بەپێچەوانەشەوە لە شكست خۆبەری دەكەن. بۆ من ئەو ئاكامەی ریفراندەم بە ئەو سەركەوتووییە، یەكێكە لەو سەروەرییانە، كە مێژووی بۆ خاوەنی بیرۆكەكە، بەتایبەت بۆ كاك مەسعودی تۆمار دەكات، دیارە ئەم بۆچوونەم قسەیەكی سەرپێیی نییە، بەڵكو لەو روانگەیەوەیە، كە لە ئاوەزمەندیی حیزب و میلیشیا عێراقییەكان و دەستلەپشتدەرە دەرەكییەكانیان بەئاگام و هێندەشم لە بڵاوكراوەكانیانەوە هەڵهێنجاوە، كە بزانم چۆن و بە چ جۆرێك مامەڵە لەگەڵ پرسی كورددا دەكەن، بەتایبەت ئەگەر پێگەیان پتەو بێت و هەلی لەباریان بۆ بڕەخسێت، من وەك تاكێكی كورد، لە ناخەوە لەگەڵ ئەوەدا نەبووم، كە كورد بچێت و دوای (12) ساڵ خۆبەڕێوەبردنی نیمچە سەربەخۆیانە هاوكار بێت بۆ دروستكردنەوەی عێراق، بەڵام ئەوە رووی دا، وایشی بۆ دەچم، كە بێجگە لە گوشاری دەرەكی، دڵپاكیی سەركردەكانمان لەوەدا، كە شیعە قۆناغێك هاوخەباتمان بوون و سەركردەكانیان لە كوردستان داڵدە درابوون، بۆیە بە دوور زانراوە، كە بەو چەشنە پشت بكەنە مافە رەواكانی كورد، دیارە ئەو لێكدانەوەیەی كورد، هەرگیز لە سیاسەتدا بە كارێكی دروست نازانرێت، بەڵام لە مێژووی كورددا چەندان دووبارەبوونەوەی هەن، هەر بۆ نموونە مستەفا كەمال و خۆبەهێزكردنی لە سایەی كورددا و دواتر، وەشاندنی زەبری كوشندەتر لەوانەی سوڵتانەكان كە لە كوردیان وەشاندبوو. بۆیە جارێكی دی دەڵێم كردنی ریفراندەم هەنگاوێكی گرنگی كوردی باشوورە و ئەمەش بەپێی چەند سەرەتایەك، كە گرنگترینیان ئەوەیە، كە بینیمان عێراق رزگاركردنی حەویجەی خستە دوای رزگاركردنی مووسڵ و هاوپەیمانانیش رێگر نەبوون، بە مەرجێك بەپێی پێوەرە سەربازییەكان دەبوو پێش مووسڵ ئازاد بكرێت، ئەوكارە بە دڵنیاییەوە جەختی ئەوەی دەكرد، كە عێراق نیازی خراپەو مرخی لە كەركووك و ناوچەكانی دی خۆش كردووە، هەروایش كەوتەوە، بۆیە من بە خۆشئەندێشیی دەزانم، كە كەسانێك هەبن بڵێن ئەگەر ریفراندەم نەكرایە، ئەوا كەركووك و ناوچەكانی ترمان لەدەست نەدەدان، جگە لەوەش ئەوان ئەو هەموو ساڵە تێپەڕی، بەڵام بە رژدی نەهاتنەپێشەوە بۆ ئەوەی ماددەی 140 جێبەجێ بكرێت، تەنانەت رێگەیان نەدا بڕیارێكی رژێمی بەعس هەڵوەشێ?