٭ عێراق وەک دەوڵەتێکی ناوچەکە پرۆژەیەکی دروستکراوی کۆڵۆناڵیزمەو بەرهەمی ئینتیدابی ئینگلیزو ئەوروپاییەکانە بەجۆرێک ئەم دەووڵەتە بەپێی ستانداردو یاسای کارپێکراوەکانی دەولی بنەماکانی دەووڵەتێکی تەندروست و تەواوی تێدانیەو هەر لەبنەڕەتەوە دەوڵەتێکی نوقسانە

٭ باشوری کوردستان کە سەربە وویلایەتی موسڵی حکومڕانی خەلافەتی عوسمانی بوو لەسەروبەندی دابەشکردنی کێکی خەلافەتی عوسمانی و کۆتایهێنان بە حکومڕانی پیاوە نەخۆشەکە بەبێ وویستی خۆی لکێنرا بەم دەووڵەتەوە کەناوی عێراقەو لەو ڕۆژەوە تائێستاو لەهەموو قۆناغەکاندا هەوڵی ڕزگاربوون و ئازادی وسەربەخۆیی لەم عێراقە داوەو تائێستاش هەوڵەکان بەردەوامی هەیە

٭ مێژووی سەد ساڵی ڕابردووی بزاڤی ڕزگاری خوازی کورد لە باشوری کوردستان هەرگیز خامۆش نەبوەو گیانی بەرگری و خۆنەچەماندن بەردەوامی هەبوەو تائێستاش هەیە چونکە دەوڵەتی عێراق لەوماوەیەدا ئەوەی پێیکراوە بۆ سڕینەوەوجینۆسایدو لەناوبردنی گەلی ئێمە درێغی نەکردوەو ئەوەی نەیکردوە نەیتوانیوەبیکات ، لەدوای کەوتنی ڕژێمی دیکتاتۆر لەساڵی(۲۰۰۳) کۆتایهاتن بەدەسەڵاتدارێتی زیاد لە(۸۰ ساڵی)سوونە حکومڕانی شیعە دەستپێدەکات لەعێراقدا کە ئەوانیش ووێڕای هاوسەنگەری و هاوخەباتی بۆ ڕوخانی ڕژێمی دیکتاتۆر جارێکی دیکەهەوڵی سڕینەوەو جینۆسایدکردنیان داین و لەماوەی(۱٦ ساڵی) فەرمانڕەواییاندا (٥٥) مادەی دەستوری هەمیشەیی عێراقیان پێشێلکردوەو سوپاو تانکیان ڕووکردەوە کوردستان و هەوڵی سڕینەوەیانداین وەلێ نەیانتوانی

٭ سەرەنجامی ئەم هەمووجینۆسایدو کۆمەڵکوژی و هەوڵی سڕینەوەو نەهێشتنی ئێمە وەک نەتەوەی کوردو تەواوی کوردستانیانی باشور ئیتر پێوویست بوو بیر لە ئەڵتەرناتیڤی دیکە بکەینەوە بۆ پارێزگاری لەخۆمان و شکست پێهێنانی سڕینەوەی ئەزمونەکەمان کە ئەویش پەنا بردن بوو بۆ(ڕیفراندۆم)

٭ ڕیفراندۆم وەک چەمک لە ساڵی (۱۸۸۹ز) لەسەردەمی شۆڕشی فەڕەنسی(ڕێنسانس) بەکارهێنراو ئەمریکیەکانیش لە ساڵی (۱۷۷٦ز) وەک بەکارهێنان بەکاریان هێنا بۆ ڕاپرسی و دەنگدان بەدەستوری هەمیشەی ووڵاتەکەیان، وە مێژووی بەکارهێنانی ڕیفراندۆم وەک ئاکت وچالاکی سیاسی بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی دەگەڕێتەوە بۆ (۱۸٤٦ز) کە(لیبریا) سەربەخۆیی خۆی و جیابوونەوەی لە ووڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ڕاگەیاند

٭ ڕیفراندۆم وەک چەمک و زاراوەیی یاسایی مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ دەرچوونی بڕیاری ژمارە(۱٥۱٤) لە(۱٤ کانونی یەکەمی ساڵی ۱۹٦۰)لە کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان لەم پرۆژە یاسایەدا هەموو جۆرەکانی ڕیفراندۆم بۆ بابەتی سیاسی و یاسای و دیبلۆماسی جاڕنامەی سەربەخۆی بوون و مافی چارەی خۆنوسینی تێدایەو ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی لە بڕگەی دووەم لەمادەی یەکەمی پەیماننامەی نەتەوەیەکگرتوەکانی ژمارە(۱٥۱٤) کۆمەڵەی گشتی نەتەوە گرتوەکاندا هاتوەو لە بڕگەی یەکی مادەی یەکی ساڵی (۱۹٦٦ز) کەتێیدا هاتوە (هەموو گەلێک مافی بڕیاردانی چارەنوسی خۆی هەیە دەتوانێت بەڕێکارە یاساییەکان چارەنوسی خۆی دیاری بکات و بڕیار لەسەر ئایندەی سیاسی خۆی بدات)

٭ بەشێک لە دەوڵەتەکانی دوونیاش لەژێر ڕۆشنایی ئەم پرۆژە یاساییە جیهانیە سەربەخۆیی خۆیان بەدەستهێنا لەوانە :
(کەمبۆدیا لەساڵی ۱۹٤٥ و جەزائیر لەساڵی ۱۹٦۱ و لاتیڤیا لە ساڵی ۱۹۹۱ و ئیستۆنیا لەساڵی ۱۹۹۱ بۆسنەو هەرسک لەساڵی ۱۹۹۲ و باشوری سودان لەساڵی ۲۰۱۱ و سکۆتلەندا لەساڵی ۲۰۱٤)

٭ باشوری کوردستان لە دوای بێهیوابوون لە پێکەوە ژیان لە عێراقی کۆن و نوێی دوای ڕژێم و بڕینی بەشە بوودجە مووچەیی کوردستان و پێشێلکردنی (٥٥ مادەی) دەستوری لەلایەن بەغداوە ئاشتیانەترین ڕێکاری هەڵبژارد تا سەربەخۆی بەدەست بهێنێت و خۆی لەم عێراقە داگیرکەرە ڕزگار بکات ئەویش(ڕیفراندۆم)ی سەربەخۆیی بوو

٭ ڕیفراندۆم ترۆپکی خەباتی گەلی ئێمەیە لەباشور بۆ قەرەبووکردنەوەی هەموو ئەو خەبات و خوێنەی سەدساڵە بۆ ئازادی دەیڕێژین و خاکی کوردستانی پێ پاراودەکەین
لەڕیفراندۆم دا بە دەوڵەتی عێراق و جیهانمان ووت ئیتر ئێمە ژێردەستەیمان قبوڵ نیەو سەربەخۆیمان دەووێت و نامانەوێت چیتر خوێن لەنێوانمان بڕژێت فەرموون با پێکەوە بژین وە هاوسێ و جیرانی باشبین و پێکەوە ئاشتیانە بژین و

٭ ڕاستە تەمەنی دوای ڕیفراندۆم کورت و کەمخایەن بوو بەڵام لەڕاستیدا لەدوای ڕاپەڕین و کۆڕەوی ملیۆنی و دروستکردنی پەڕلەمان حکومەتی کوردستان چالاکترین جوڵەیەکی سیاسی کردبێتمان ئەنجامدانی ڕیفراندۆم بوو بەجۆرێک نەتیجەی ئەم هەنگاوە گرنگەی کە هاویشتمان لە ڕیفراندۆمدا ئێستا دۆزی گەلی ئێمەی بوە بەکەیسێکی سیاسی جیهانی و لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەکە دەرچووەو تابعێکی جیهانی وەگرتوە ڕیفراندۆم سنورە لۆکاڵیەکانی بەزاندوو بوو بە قەڵغانێک بۆپاراستنی کوردستان کە بێگومان ئەگەر ئێستا عێراق نزیک بوونەوەو تێگەشتنێکی باشتریی هەیە بەرهەمی گورزی کەمەرشکێنی ڕیفراندۆمە کە وای لە بەرپرسانی عێراق و ناوچەکە و جیهان کرد بەرامبەر داخوازی گەلی ئێمە نەرمی بنوێنن و بێنە پێشەوە لێرەوە گرنگە بەجیهان بڵێین ئێمە تەنها نەتیجەی ڕیفراندۆممان هەڵەپەساردوە ئەگینا بەرهەمەکەی هەروەک خۆیەتی و جگەلەگەلی کوردیش کەس ناتوانێ ئەم پرۆسە گرنگە بمرێنێت