دبیت مللەتێ کورد ئێک بن ژ وان مەزنترین مللەتێن جیهانێ کو رووبروویێ تەعدا و نەخوەشی و قوربانیدانا جینۆساید و ئەنفالان بوونە، دەمێ ئەم بەرپەرێن دیرۆکێ ڤەددەین و ئەنفال و کیمیاباران و کۆمکوژیان دخوینن و دبینین، ب نێرین و حێبەتی دپرسین گەلۆ ئەڤە چ هۆڤاتی بوویە ڤان دڕندان هەمبەری مە کری، چەوا ئەڤ هەمی تشت چێبوونە. پشتی ئەڤان گهۆرینا جیهانی و سەردەمێ مۆدێرن کێم جارا د مووژیێ هند کەسان دا هاتیە ل ڤێ جیهانێ و ل سەدێ بیست و ئێک و جیهانا گلۆبال کارەساتەکە هوسا مەزن چێببت. و ئەڤ جینۆساید و رەشەکوژیا ل شنگالێ چێبووی بۆ جیهانا مۆدێرن و پێشکەفتنا نها جهێ پرسێ یە.
بۆ نڤشێ نۆکە کارەساتا شنگالێ دبیت کو مەزنترین کارەسات بیت، چونکی بویەرێن ئەنفالان تنێ مە بیهستیه و ب رێکا دیکومێنتاری دیتیە، وەلێ بویەرا شنگالێ چونکی مە ب چاڤێن خوە دیتیە و د سەردەمێ ژیانا مە دا بوویە، لەو ب باندۆرترین و تراژیدیترین کارەسات دبینن کو دەرحەقێ گەلێ کورد هاتبیتە کرن.
ئیرۆ جڤاکا ئێزدیان پێدڤی گرنگی پێدانێنە، چونکی پرانیا وان د ناخێ خوە دا شکەستینە و هەست ب تشتەکی دکەن کو ژلایێ وان چوویە. لێ پاقژیا کچ و ژنێت وان ژ رهـ و ئیدۆلۆجیستان پاقژتر و وێرەک ترەژی. لەو ئەم ب فەر و پێدڤی دبینن کو سەرەدەریەکا تایبەت د گەل جڤاکا ئێزدیان و ئوول و بیروباوەریا وان هەتا کورداتیا وان ژی بهێتە کرن. مۆرالێ وان بلند بکەن و ناڤچەیێن وان ژی جوودا ژ دەڤەرێن دن ب گرنگی بهێتە تەمەشاکرن و ئاڤەدانکرن.
ب راستیژی هند کەس هەنه کو گرنگی و ئەڤان حالەتان بەرچاڤ وەردگرن نەخاسمە سەرۆکێ هەرێمێ و ب تایبەت ژی د گوتارا خوەی خەمگینیێ سەخمەراتی سالڤەگەڕا کارەساتا شنگالێ ب قەولەکی ئیزدیان دەست پێکر و ب قەولەکە دن دوماهیک ب ئاخفتنا خوە ئینا، هەروەسا گەلەک پەسنا لالش و مەزارگەها شەرفەدین کر، ب ئاشکرا دیاربوو کو گرنگیدانەکا تایبەت بوو بۆ ئێزدیان ژلاێی ئوولی و باوەرێی ڤە، هەروەسا ژلایێ جڤاکی ژی پتر ژ دووجاران تەکەز لسەر کوردستانی بوونا ئێزدیان کر و گۆت کوردستان بێی ئێزدی نابت و ئێزدیژی بێ کوردستان نابیت. ئەڤ گرنگی پێدانا نێچرڤان بارزانی ب بیرو هزرێن جوودا و نەخاسمە ئێزدیان، دەنگەکی باش و دلخۆشکەر بوویە بۆوان. چونکی بارزانی ب ئاوایەکی پراکتیکی دناڤا پرۆسەیا بزاڤا باشترکرنا ژیان و رزگارکرنا واندابوویانبوویە. ب شێوەیەکی هەر ل دەمێ کارەساتا شنگالێ، رابوون ب ڤەکرنا ،،نڤیسینگەها کاروبارێن رەڤاندیان،، کو راستەراست گرێدای نڤیسینگەها نێچیرڤان بارزانی یە. و کار ل سەر کریە تانها 2225 کچ و ژن و 1284 کوڕ و زەلام هاتنە رزگاکرن.
و دلنیایی دا بۆ کارکرنا بەردەوام.
کوردستان مالا هەمی پێکهاتێن ئوولی و مەزهەبی و نەتەوانە.
ب راستیژی ئێزدیاتی ل ئاوارەیی و وەلاتێن دەرڤە ناهێتە کرن و پاراستن، بەلێ پێدڤیە جهـ و وارێ ژیارا وان بهێتە ئاڤەدانکرن و ژیانەکا ژهەژی بۆ بهێتە دابینکرن؛ دوور ژ هەڤرکیێن ناڤخوەیی و ئیقلیمی.
ئەڤرو ژى بشێن دێ مە ئەنفال و جینوساید کەن.
رمضان نصرالدین کێڤلى
ناکوکیێن مروڤان ژبو پاراستنا گیان و بەرژەوەندێن خو بەردەوامى هەیە، چ ل قوناغێن دەستپێکى یێن ژیانێ کو مروڤان هەمى هەول داینە خو ژ خوزا یان دەهبان ب پارێزێن و پەنا برینە بەر کومێن دى یێن مروڤان ئانکو لێ خرڤەبوون دروست دبو ب مەرەما خو پاراستنێ، ئەڤێ هزرێ گەشەکر تاکو ل سەر بنەمایێ ئەڤێ تیوریێ وەلات و دەولەت دروست بوین بەلێ چونکە وەکو (ئەرستو) دبێژیت مروڤ دناف خودا هەلگرێ توندیێ و هزرێن خرابە بەردەوام ناکوکى هەبوینە ژبو زال بوون ل سەر وەلاتێن بەرامبەر یان کونترول کرنا خێر و خێراتێن وان ب ناڤێن جودا..
د چ دەستوران دا نەهاتیە دڤێت هندەک مللەت بالا دەست بن و هندەک مللەت بن دەست بن و بێى ماف و دەولەت بن، د یاسایێن سروشتى دا هێزێ رولێ خو هەبویە دیسان د یاسایێن وەزعى دا مرڤان رول هەبویە بو دارێشتنا ئەوان یاسایان لەورا ژى د گەلەک قوناغان دا مروڤ بەرەف توندرەوترین هزر و کار دچیت، مانا گیانێ دەولەتێ ئێکە ژ ئارمانجێن هەر حکومەتەکێ بەلێ حکومەتێن دکتاتور پەنایێ دبەنە هەمى کارێن هوڤانە بو مانا خو ب تایبەت ل ئەوان وەلاتێن پتر ژ مللەتەکى تێدا دژین نەخاسمە ئەگەر مللەتەک زورینە بیت و هەمى چەمکێن هێزا دەولەتێ د دەستێ وان دا بن هینگێ جینوساید کرن و ئەنفال کرن و کوشتن و هتد... دبنە ئارمانجا وان بو بن ئاخ کرنا هیڤیێن مللەتێن دى.
ئەنفال پروسەک بوو وەکو ئالاڤەک هاتیە ب کارئینان پێناڤ ئێک ئارمانج و ئەڤ ئارمانجە ژى نەهێلانا مللەتەکى بویە ب ناڤێ (کورد) ئانکو مەرەم ژ پروسێن ئەنفالێ قرکرنا مللەتێ کورد بویە لەورا هەر ئالاڤەکێ د دەستێ دوژمنان دا ئەوان بکارئینایە دژى کوردان بەلێ مللەتێ کورد مایە بەرامبەر وێ روژ بو روژێ ئەو دوژمن یێ گوربەگور دبن و ئەوا ژ دەستێ ئەوان نەهاتى نەشیاینە بکەن و ئەگەر ئەڤرو ژى ئەوان شیان هەبن دێ مە ئەنفال کەن و دوماهیک راستى ژى جینوسایدکرنا برایێن مە یێن ئێزدى بویە چونکە ل گور یاسا نیف دەولەتى ئەو هەمى کریارێن دژى برایێن ئێزدى هاتینە کرن جینوساید بویە بو نمونە:
ل سالا (1948) رێککەفتن دناڤبەرا ئەندامێن نەتەوەیێن ئێکگرتى دروست بویە ل سەر ناڤ ئینانا (ابادة الجماعیة) و پشتى سێ سالان (20) وەلاتان ئیمزا لسەر وێ رێککەفتنێ کرن و نوکە زێدەتر ژ ئیمزایێن (130) وەلاتان لسەر ئەڤێ رێککەفتنێ هاتینە کرن.
لگور بەندێ دووێ یێ ئەڤێ رێککەفتنێ هەر گروپەکێ ئەڤ بابەتە ژێ بگریت و ل سەر بهێتە چەسپاندن وى دەمى ئەو تاوان دێ ب (جینوساید) هێتە پێناسەکرن ژوانا:
کوشتنا ب کوم یا گروپەکى چ ئەو گروپ وەکو مە ل سەرى دیارکرى ئایینى – نەتەوەیى – عرقى - سیاسى) بیت.
زیان گەهاندنا جەسەدى و روحى بو گروپەکێ دەستنیشان کرى.
چەسپاندن یان هەر رەوشەکا دیتر ل سەر گروپەکێ دەست نیشان کرى ب نەرازى بوونا وان ب مەرەما گهورینا ئیرادا وان.
نەهێلانا پەیدابوونا زاروک بوونێ د ناف گروپەکى دا.
ڤەگوهاستنا زاروکان ژ گروپەکى بو گروپەکێ دى بێ رازى بوونا وان.
ئەڤ هەمى خالەتە دژى ئێزدیان هاتینە بکارئینان و چ بەهانە بو جڤاکێ نیف دەولەتى نینن کو ئەڤێ تاوانێ ب جیوساید نەهژمێرن وەکو دیار بریارا پەلەمانێ کوردستانێ ل (3/8/2019)ێ دا بو ب جینوساید ناسناندنا شنگالێ کارەکێ یاسایى و مروڤایەتى بویە ژبلى هندێ کو حکومەتا عێراقێ و لایەنێن پەیوەندیدار بەرپرسایەتیا وێ هەلدگریت بو قەرپوکرنا برایێن ئێزدى چونکە دڤێت ئەم ژبیرنەکەین ئەو رولێ حکومەتا هەرێمێ گێرایى ب تایبەت بەرێز (نێچیرڤان بارزانى/ سەروک وەزیرێن پێشو) ژبو رزگارکرنا پتر ژ سێ هزار خوشکێن مە یێن ئێزدى ژ دەستێن تیرورستێن داعش و پێشەوازى کرنا وان وەکو خودانێن کوردستانێ کو ئەڤرو پتر ژ (20) کەمپان بو هاتینە دروست کرن و رولێ خەلکێ کوردستانێ ژى یێ دیار بویە وەکو ئەرکەکێ نەتەوەیى و ئایینى و مروڤایەتى لێ تانوکە برینێن شنگال سارێژ نەبوینە و پێویستە ئەڤ بریارا ژ پەرلەمانێ کوردستانێ دەرکەفتى ببیتە رادعەک بو پاراستنا هەمى پێکهاتێن نەتەوەیى و ئاینى ژ مەترسیێن جینوساید کرنا ئەوان چونکە فەرهەنگا کوشتن و ئەنفالکرنێ دناف مەژیێ وى خەلکى بەردەوامە.