ل دەمێ شەرێ جیھانی یێ دوویێ دا (١٩٣٩ - ١٩٤٥) دا پشتی کو ئەلمانیا نازی ب رابەراتیا ھێتلەری شیای زورترین دەڤەران بگریت دئەوروپا دا و ب پاریس ڤە و شاھنشینا برێتانیا ژی ل بەرەیێ فەرەنسا بو و جەنیرالێن ھەوالگیری یا ئێنگلیزی ب (پاریس ئارامە ) لەندەن پێ ھایدار دکر!! ھەلبەت دێ یا ئارام بیت بەلێ دبن دەستێ دوژمنی دا ! ھەمان پرس و بابەت ژی ب شنگالێ ڤە گرێدەین و گوتنا وان ھەڤبەر بکەین ب وێ یا جەنیرالی گوتی , دەمێ دبێژن شنگال ئارامە و داخازا خەلکی دکەن کو ڤەگەرن سەر مال و مولکێن خوە . ئەرێ شنگال ئارامە ؟ ئەرێ کی ئەگەرێ تێکدانا رەوشا شنگالێ یە ؟ ئەرێ گەلو چارەسەر ژ کیڤە یە ؟ دەھان پرسێن دیتر ژی دئێنە کرن ل ناڤ و دەرڤەی جڤاکێ ئێزدی و کوردستانێ بگشتی .
دەڤەرێن کێشە ل سەر د ناڤبەرا حکومەتا عیراقێ و حکومەتا کوردستانێ کو دیف ماددێن دەستوری ب کێشە ل سەر ھاتینە نیاسین د ئەسل دا دەڤەرێن کوردستانیێن رەسەنن , ب درێژاھیا دیروکا عیراقێ (١٩٢١) ریبریێ دەھان شێوازێن جینوساید و کارەسات و تەعریب و تەبعیس و فەرمانان بویە و کاریگەری ل سەر توبوگرافیی و پێکھاتا دەڤەرێ د ھەمی بیاڤان دا کریە . د عیراقا پشتی دکتاتور سەدامی ژی دا ھەر ھەمان سیاسەت بەردەوام بو خەلکێ دەڤەرێ ب مافێن خوەیێن سادە نەگەھشتن ل رێڤەبرنا خوە و قەرەبوکرنا وان زیانێن ب دەڤەرێ کەفتی . نەدادیا حکومەتا بەغدا بەس نەبو , تیرور ژی بویە بەلایەک مەزن بو تەڤایا کوردان تایبەت شنگالیان و بەری پێنج سالە ل دەستپێکا تەباخا (٢٠١٤) ب ھوڤانەترین شێواز دوژمنێن مروڤاتیێ ھێرشی شنگالێ کرن و ب ھزاران کەس بونە قوربانیێ دەستێن فەرمانەکا نوی کو ئێزدیان دیروکەک ھەیە د گەل فەرمانان . پشتی رزگارکرنا شنگالێ لدەستێن تیرورستان ب قوربانیدانەکا زور یا پێشمەرگەی و ھێزێن خوبەخش و گەریلایان , شنگال کەفتە قویناغەک نوی دا و ھەتا ھێرشا حەشدا شەعبی دەڤەر بویە جھێ دەھان جورە ھێزێن جودا و چ ئارامیەک تێدا نەما و دەستێن دەھان پارت و میلیشیاتێن جودا ھاتە تێدا و ل داویێ رێگری ژ ئیدارا شەرعی یا شنگالێ ھاتە کرن ڤەگەریت بو ھندێ کار بکەت بو ڤەگەراندنا ئاوارەیان و خزمەتا شنگالیان . ئانکو بو دەمێ چەندین سالە دەڤەر نا ئارامە و پێتڤی ب چارەسەریا داویێ ھەیە. ئەگەرێ سەرەکی یێ ڤێ رەوشا ئالوز حکومەتا عیراقێ یە ژ بەرکو ئەوە ستەم ژخەلکێ شنگالێ کری بودەمێ سەد سالان , ھەروەسا سەرھلدانا تیرورێ وەکریە کو ئارامیا دەڤەرێ ببیتە خەون بو خەلکێ دەڤەرێ و قوربانیدانەک مەزن بو ڤێ ئارامیێ ھاتیە دان , رەتکرنا کوردێن ئێزدی ژ ئالیێ جڤاکێ دەوروبەر ب ئەگەرێ نەتەوە و ئولێ وان ڤە و ئەڤ چەندە دبیتە ھوکارەک بو پتر زێدەبونا تیرورێ ل دەڤەرێ دا . چارەسەر نەکرنا کێشێن دەستوری ناڤبەرا بەغدا و ھەولێرێ ژی ھوکارەکێ دیترە ل وان ھوکارێن کو شنگال نەئارام کری , دەست وەردانا پەکەکێ ل دەڤەرێ دا ھەر چەندە ھێزێن یەپەگێ کو بالەکن ژ پەکەکێ ھاریکاریا خەلکێ دەڤەرێ کریە لێ ژ بیرا مە نەچیت کو مانا یەپەگێ و پەکەکێ بن پێکرنا سەروەریا ئاخا ھەرێمێ و عیراقێ یە و ھیجەت دانە ب دەستێن تورکیا کو ھێرشی چیایێ شنگالێ بکەت . پارڤەبونا خەلکێ دەڤەرێ ل سەر پارتێن جودا و ھەتا کورد و عەرەبان ژی وەکریە کو ئالوزی پتر بیت ل دەڤەرێ ...ھتد.
پشتی ئەڤ فەرمانا رەش و تاری و مەزن و وێرانکەر و تژی قوربانی بسەرێ کوردێن ئێزدی ھاتی فەرە داوی ب ڤان نەخوشی و ئالوزی و کارەساتان بێتە ئینان و دەست ب ئاڤەدانی و خوشگوزەرانی و قەرەبوکرنا خەلکێ دەڤەرێ بێتە کرن , ژ وان چارەسەریا :
• حکومەتا عیراقێ رولێ خوە ببینیت و ھەمی میلیشیاتێن چەکدار ل شنگالێ دەر پێخیت .
• ڤەگەراندنا ئیدارا شنگالێ یا شەرعی و ھاریکاری کرنا وێ ژ ئالیێ ھەولێر و بەغدا ڤە .
• چولکرنا شنگالێ ژ ئالیێ ھێزێن پەکەکێ ڤە و نەھێلانا ھیجەتێ ب دەستێن دوژمنی .
• شنگالی دەست ل جوداھیێن سیاسی و حزبی و ھزری بینن و دەست بکەن بو چارەسەریا داویێ .
• حکومەتا ھەرێما کوردستانێ کار بکەت ب ھەفکاری ل گەل بەغدا بو ھندێ شنگال ببیتە پارێزگەە ھەر چەندە سەروکێ ھەرێما کوردستانێ ل بیرئینانا پێنج سالیا کارەساتا شنگالێ ل دھوکێ دووپاتی ل سەر ڤێ خالێ کر.
• نونەرێن کورد ل پەرلەمانێ عیراقێ کار بکەن بو ھندێ د بودجێ سالا بێت دا پتر گرنگیێ ب شنگالێ بدەن.
• ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی کار بێتە کرن بو جینوساید ناساندنا فەرمانا ب سەر شنگالێ ھاتی .
• رێکخراوێن جڤاکی سڤیل و راگەھاندن ب گشتی کار بکەن بو دانە نیاسین و چارەسەرکرنا ئاریشا شنگالیا.
• حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ھەر چەندەن ھەتا نھا کارەک مەزن کریە بو رزگارکرنا کچ و ژن و زارویێن ئێزدیا لێ فەرە بەردەوام ببیت و کار بکەت بو ھندێ کو ھەمی ئەو کەسێن شنگال ریبریێ ڤێ کارەساتێ کری سزا بدەت .
• فەرە ھەمی ئالیی ب ئێک دەست کار بکەن بو ھندێ شنگالی ڤەگەرن سەر مال و حالێن خوە .