زانا بێزاریێ ب ئێشا سەردەمێ نوی ددەنە ناسین و گەلەک ژ تیۆرێن نوی ژی د سەلمینن کو ئەم وی دەمی ھەست ب بێزاری و بەرتەنگیێ دکەین، دەما رویبروی زەحمەتی یا ھشیاربوونەکا خەست یان چر دبین لسەر سۆز و ھزرێن خۆ یان لسەر ھندەک فاکتەرێن دی مە بەرف چاڵاکیەکێ ڤە دبەن کو ھەست ب ژێ بەسکرنێ بکەین، ل وێدەرێ دێ لدەڤ مە ھشیارییەک پەیدا دبیت لدور زەحمەتییا ئاگەھبوونێ و دێ دەست ب ئاراستەکرنا لۆمەیێ لسەر ئەو ژینگەھا دەردوور و لسەر رەوش و ھەستێن مە کەتن.
دڤێ دەربارێدا گەلەک ژ زانا و ڤەکولەرێن دەرونزان گووتن و بۆچوونێن خۆ لسەر بێزاریێ ب ڤی ئاوایی ئیناینە زمان: تۆماس ساس (Thomas Szasz) دبیێژیت: ئەو بارە دەما ھەست دکەی ھەر تشت ب فیڕودانا دەمی یە. دیسان "مرۆڤ گیاندارێ ئێکانەیە یێ کو ھەست ب بێزاریێ دکەت وەکو ئیریک فروم –ی دیارکری.
و لدویڤدا فریدریک نێتشە-ی خۆیاکری کو"ل د ژی بێزاریێ خوداوەندان ژی خۆلێکدانێن بێ مفا و بێ مەبەست کرن.
د بۆچوونەکا دی دا گاس ڤان سانت دبێژیت: "نە ھەموو ئەو بێزارییا ژیان ب راست و دروست بۆ تە دئینیت، بۆ ئارمانجێ یا خرابە "، کو بۆچونەکا رێژەیی یە، یان دەما لیو تولستۆی گووتی: "بێزاری حەزا حەزانە".
ئەگەر ھزرا خۆ دڤان چەند بۆچوون و دیتنێن زانا و ڤەکولەرێن لسەرڤە بکەین، دێ بۆ مە ئاشکرا بیت کو ھەموو بێزارییەک نەیا خرابە و بەلکو بێزارییەک ھەیە دبیتە ئەگەرێ داھێنان و پێشڤەچوون و پێشکەفتنان ژی، ئەو ژی ب رێکا خاندن و ڤەخاندنێ و نڤیسینێ و بەرھەڤبوونا ل کور و کومبوونان کو دبیت ببنە پالنەر و ھاندەرێن بھێز بۆ داھێنانێن زێدەتر، مابۆچی بێزاریێ مفا نەبن، کو د ھەمان دەمیدا ئێکە ژ گەلەک تشتێن دی د جیھانا مە دا کو ھەلگرا دوو بھایێن ھەڤدژێن پێکڤەیە، ژبەرکو دبیت بێزاری ھاندەرەکێ بھێزێ لێگەڕینا بەختەوەریێ بیت، و پاشان ب چەند رەفتارێن تێککارکرنێن جڤاکی یێن خوەدی مفا و رامان رابن، چونکە حەزا گوھڕینێ و لێکولینێ بێزارییا نێگەتیڤ د ناخێ مە دا لاواز دکەت و ب ئەڤینێ ژی بێزاریێ کێم بکەین.
ب کورتی ھەستکرن ب بێزاریێ چەندین ئەگەر بۆ ھەنە، گرنگترین ژوان ئەگەران ژی، زەحمەتی یا ژیانێ، روتینێ رۆژانە، نەدادییا جڤاکی، دەمەکێ زۆرێ بێکار و لڤین، زۆر نڤستن، نەخاندنا پەرتووک، رۆژنامە و کوڤاران، بێکارییا پێڕازی، تێرنەکرنا پێدڤی یێن فسیولوژی چ خارن, ڤەخارن نڤستن و خانی یان جھێ ڤەحویانێ، دوریکەفتن ژ ژیانا جڤاکی پشتی بەڵاڤبوونا تەکنۆلوژی، رویبرویبوونا چەندین کەفتن و شکەستنان، ژدەستدانا کەس و کاران و توشبوونا کەسی ب نەساخیان و بەشەک ژی بۆ ھەبوونا جیاوازی یێن سرۆشتی د ژیانێدا ڤەدگەڕێت.
بۆ چارەسەرا بێزاریێ ژی بەروڤاژی پەیڕەوکرنا ئەگەران چارەسەرە، و خاندنا پەرتووک، رۆمان، رۆژنامە و کوڤارێن ھەژی، وەرزشکرن، کێم نڤستن، تەماشەرنا فلمێن دکیۆمێنتی، گوھڕینا شێوازێ ھزرکرنەڤێ و ھەڤاڵان و دەرکەفتن ل ستایلێ کو بوویە ئەگەرێ بێزاریێ، دیسان پێدڤی یە مرۆڤ دەمێ خۆ بۆ گەشەپێدانا شەھرازایی و پێدڤی و کارێن مفابەخشێن جودا تەرخان بکەت.
مفا ژڤان ژێدەران ھاتییە وەرگرتن:
١-مفھوم التناقچ والتچاد – الحوار المتمدن - عباس علی العلی.
٢-الێوت فی السینما بین الژاتی والموچوعی - محاچرە تونی ماک کیبین.
٣-اسباب الشعور الدائم بالملل وکیفیە التخلێ منە - منی محمد.
٤-ڕسگورە الڕمراچ العقلیە- توماس ساس.