چه‌رخێ زێرینێ كه‌ركووكێ!
شێرزاد نایف
کەسێ هەژی بۆ جهێ هەژی
سەعد مەلا میکائیل
سەرۆکاتیا هەرێما کوردستانێ جیهەتێ هەرە بلندێ پایا ئیداری و سیاسیا هەرێما کوردستانێ یە. هەر وەکی د پرۆژە یاسا دەستورا هەرێما کوردستانێ دا هاتیە، سەرۆکێ هەرێمێ ل سەر ئاستێ ناڤخوە و دەرڤە نونەراتیا پێکهاتا خەلکێ کوردستانێ دکەت. هەروەسا سەرپەرشتیا پەیوندیێن د ناڤبەرا هەرێم و دەستهەلاتێن فیدرال و پەیوەندیێن دەرڤە دکەت. سەرۆکێ هەرێمێ نونەراتیا گەلێ کوردستانێ دکەت ل ئەنجومەنا بالا یا نەڤەندا سیاسیا عیراقی و هەر دانوستاندن و رێککەفتنەک بهێته کرن ژلایێ سەرۆک و لایەنێ بەرامبەر، سەرۆک دێ بناڤێ تەڤایا گەلێ کوردستانێ وان دانوستاندنا کەت. و بەرپرسێ رێکخستنا پەیوەندێین دەرڤە و عیراقا فیدرالە ژی.
خوەیایە باڵاترین پۆستێ سیاسی و سەربازی و دبلۆماسیا هەر وەلاتەکی پێدڤی ب کەساتیێن سیاسی و ئیداری و دبلۆماسی و خوەدی ئەزموون و کەساتیەکا ب هێز و هویربین هەیە د پرسێن وەلاتی دا.
وەک دیار و ئاشکرایە ئەنجومەنێ سەرکرداتیا پارتی دیموکراتی کوردستان بەرێز (نێچیرڤان بارزانی) ژ هەژیترین کەسایەتی پشتی سەرۆک بارزانی دیتیە و بەربژێر کریە بۆ پۆستێ سەرۆکێ هەرێمێ.
رێزدار نێچیرڤان خودان رابردوویەکی تژی سەروەری و دەستکەفت و سەرکەفتنانە، و کاریە بنیاتێ حکومەتا هەرێمێ ب شێوەیەکی ئاڤا بکەت، کو ب پێلەکا بای نەلڤت و مەترسیا هەرفینێ لسەر نەبیت. ئانکو ب شێوەیەکی دی بێژین هوسا بنیاتێ حکومەتێ دانایە ژ ئالایێ ناڤخوەیی و دەرڤەیی، دیسان ژلایێ ئیداری و پرنسیپ و دامەزراوەیی کو مەترسیا ژناڤچوون و هەرفینێ لسەر نەمایە. خوەدی ئستاتویەکا سەربخوەیە ب یاسا و لسەر ئەرزێ واقعیژی ئەڤ دانپێدان ژلایێ دۆست و دوژمنان هاتیەکرن.
ب بەلگەژی ئەم دکارن ڤێ یەکێ بسەلمینن، نەخاسمە ئەڤ دیاردە پتشی ئەنجامدانا ریفراندۆما سەرخوەبوونا کوردستانێ و رویدانێن شانزەدی ئۆکتۆبەرێ رویداین، کو کوردستان توو پشتەڤانەکی دەرەکی و هەرێمی یێ ئاشکرا نەمابوون، لێ چ ئێک ژ وان وەلاتان دەرگەهێ خوە لسەر حکومەتا هەرێمێ دانەئێسخت، پەیوەندیا حکومەتێ و نێچیرڤانی دگەل وەلاتێن دی هێزا مانا کیانێ هەرێمێ بوو. هەر ئەڤە ژی بوو ئەگەرێ هندێ کو سەرۆک بارزانی ناڤبری سەرپشک بکەت ژبۆ دەربازکرنا هەرێما کوردستانێ ژوان تەنگژێن سیاسی و ئابووری کو رووبڕویا هەرێما کوردستانێ ببوو. ئەم و دیرۆک ژی شاهدن کو پشتی سالەکی درومێ هەرێما کوردستانێ چقاس ب ئەرێنی هات گهۆڕین و ب هێزتر ڤەگەریا گۆڕەپانا سیاسیا دەڤەرێ.
پشتی ڤان هەمی رووبڕوبوونا مەتڕسی و نەئارامیێ و هاتنا ئاسۆیا سەرکەفتنا حکومەتێ، ئەڤرۆ خەلکێ هەرێمێ چاڤێ وان ل سەرکردەیەکی یە کو پشتی سەرۆکی ب شێت لسەر ئاستێ ناڤخوە و دەرڤە، کوردستانێ بگەهیتە کوپیتکا هێزا خوە. نەخاسمە دگەل وان کاودانێن ژ نشکەکیڤە ڤەجنقینێ دئێخنە سیاسەتا رۆژهەلاتا ناڤین و کێم کەس هەنە پێشبینیا سیاسی یا تەڤلهەڤا هەنۆکەیی یا رۆژهەلاتا ناڤین بکەن. لەورا بۆ ڤان کاودانێن نالەبار رێزدار نێچیرڤان باشترین کەساتیە کو ڤی کارێ بۆ خەلکێ هەرێمێ و ئستاتویا کوردی بکەت.
ب نێرینا مە نێچریڤان دکاریت ڤان هەمی کاران ئەنجام بدەت، چونکی جەنابێ وی خوەدی پرانیا پشتەڤانیا پارتا خوە و گەلێ کوردستانێ یە، کار و چالاکیێت وی ب چاڤێن خوە دیتنە کو د کاودانێن سەخت و دژوار دا سەرکرداتیا هەرێمێ گرتیە دەست. ل شەرێ تیرۆرستێن داعش شیا ب سەر وان هەمی کێشە و ئالۆزیێن قەیرانا دارایی و ئابووری دا زال ببیت، کو ژلایێ حکومەتا عیراقی بۆ هاتبوو دروستکرن. و جەنگ ژی پێدڤی ب داهاتەکی زێدەی ماددی هەیە و داراییەکا بهێز دڤێت.
هەروەسا پشتی دەست ژ کارکێشانا سەرۆک بارزانی، دەستهەلاتا فەرماندنێ هێزین چەکدار کەتە دەست نێچیرڤان بارزانی، و ل دەمێ هێرشا دەولەتا عیراقێ بۆ سەر کەرکوک و پردێ و دەڤەرێن دن یێن کوردستانێ، ناڤبری شیا رێکێ ل شەڕی بگریت و ل شوینا شەڕ و مالوێرانیێ دەست بۆ رێکا دبلۆماسی هەلبژارد، کەفتە هەولێن خوەی دبلۆماسی کو ل فەرەنسا دەست پێکر و ل روسیا ئەنجام خوەیا بوون. شیا گڤاشتنەکا سیاسی لسەر بەغدا دروست بکەت ب رێکا وەلاتێن دەرڤە کو بەغدا و هەولێر ب رێکا دیالۆگان پرسگریکێن خوە چارە بکەن.
لەوما ئەڤرۆ خەلکێ هەرێما کوردستانێ ب باوەڕن کو دێ کوردستانێ ب هێزتر کەت ژلایێ پەیوەندیان و سەقامگیریا سیاسی و ئیداری، بارزانی ژلایێ پرانیا خەلکێ هەرێمێ و سیاسیێن ناڤخوەیی و دەرەکی هوسا هاتیە ناسکرن کو سیاسیەکی هویربینە بۆ دیتنا کێشە و گرفتان، چەوانیا چارەکرنا وان. ژ وان کەسانە کو بەرپرسیارەتیا هەلدگریت و خوە ژ بەرپرسیارەتیێن سەر ملێ خوە ناڤەکێشیت و مل ددەتە بەر هەمی بەرپرسیاریێن خوە و هەردەم دگەل زمانێ دیالۆگ و دبلۆماسیەتێ بوویە. لەوما ئەڤڕۆ هیڤیا گەلێ کوردستانێ یە و چاڤێ وان ل سەرکرداتیەکا ب هێزە کو هەمی گەل و لایەنێن کوردستانی شانازیێ پێ ببەن.
کەرکووک دناڤبەرا حکومرانیا هەولێر و بەغدا دا.docx
كةركوك.docx
کی دێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ ژ گەفێن تورکیا رزگارکەت ؟
ـ سوهەیب میکائیل
د مێژوویا رۆژهەلاتا ناڤیندا ( عەرەب ، تورک ، فارس ) سێ گەل و سێ شارستانیەتێن ژ هەڤ جودا بوینە ، چ جارا گەلێ کورد وەک گەلێ چارێ و شارستانیەتا چارێ لجەم وان قەبول نەبویە . هەر چەندە ئەم کورد ب هەمی پێوەران مللەتەک خودان دیرۆکەکا کەڤنار و شارستانیەتەکا مەزنین . هەر ژبەر هندێ نە د نها و نە د هاتیدا بێی چارەسەرکرنا دۆزا کوردان رۆژهەلاتا ناڤین ئارام نابیت .
پشتی لاواز بونا رژێما بەشەر ئەسەد ل سوریێ سەرهەلدانا بوهارا عەرەبی و دروست بونا شۆرەشا سوریێ ، دەرفەتەکێ زێڕین ژبۆ کوردێن رۆژئاڤایێ کوردستانێ دروست بوو، کو بشێن خەونێن سەدان سالان بکەنە راستی و خودان کیانەکێ سیاسیێ سەربەخۆبن . پشتی شەڕ و وێرانی و دەردەسەریەکا زۆر و ئاوارە بونا سەدان هزار کوردێن رۆژئاڤا ، ئایندەیا سیاسیا روژ ئاڤا بەرەڤ وێرانیێ دچیت . پەیەدە کو بالێ سەربازیێ پەکەکێ یە ل رۆژئاڤا ، د بڕێڤەبرنا رژئاڤایێ کوردستانێ سیاسەتەکێ ئالۆز پەیرەو کریە . هەر ئەڤ سیاسەتەژی بو ئەگەرێ هندێ کو ئەڤرۆ مەترسیەکا مەزن لسەر رۆژئاڤایێ کوردستانێ دروست بویە .
د نهادا پرسا ڤەکشیانا هێزێن ئەمریکا ل رۆژ ئاڤایێ کوردستانێ گەرمترین پرسێن میدیا وناڤەندێن ڤەکۆلینێن ستراتیژینە . و پێشبینی دهێتە کرن ب ڤەکشیانا هێزێن ئەمریکا ، رۆژ ئاڤایێ کوردستانێ توشی کاودانەکێ سەخت ببیت . ب دیتنا چاڤدێرێن سیاسی ، ئیدارەیا ترامپ دوێ بوەڕێ دانە کو شەڕێ لدژی داعشێ ب داوی هاتیە . هەر ژبەر هندێ پێدڤی ناکەت ئەو ل سوریێ بمینن . لڤێرێ بۆ مە دیار دبیت کو پەیوەندیێن دناڤبەرا دەسهەلاتا رۆژئاڤایێ کوردستانێ کو ژ لایێ پەیەدێ دهێتە بڕێڤەبرن دگەل ئەمریکا ، پەیوەندیەکا ستراتیژی نەبویە ، بەلکو ئەمریکا بۆ بدەستڤە ئینانا بەرژەوەندیێن خۆ مفا ژ چەکدارێن هەسەدێ وەرگرتیە . ژلایەکێ دیڤە بەرژەوەندیێن ئەمریکا دگەل تورکیا مەزنترن ژ بەرژەوەندیا دگەل پەیەدێ . هەر ئەڤە بوو ئەگەرێ هندێ ترامپ پێخەمەت کو تورکیا ل هەڤپەیمانیا روسیا و ئیرانێ دوربئێخیت ، بریار دا دگەل تورکیا رێک بکەڤیت و هەڤپەیمانیا تورکیا و ئەمریکا بەرەڤ قۆناغەکا نویتر ببەت .
ئەڤە دەمەکە تورکیا ئامادەکاریان دکەت کو مەترسیا لسەر سنورێن خوە دوور بێخیت ، و هژمارەکا مەزن ژ هێزێن سەربازی لسەر سنورێن خوە جێگیر کریە ؛ چونکی مە پێخۆش بیت یان نەخۆش ، تورکیا پەکەکێ وەک دوژمنێ خوە دزانیت . ئایدۆلۆژیا پەیەدێ هەمان ئایدۆلۆژیا پەکەکێ یە کو ل رۆژ ئاڤا دهێتە پەیڕەو کرن . هەر چەندە گەلەک جاران داخواز ژ پەیەدێ هاتە کرن خوە ژبن سیبەرا پەکەکێ رزگار بکەت ، لێ نەشیا ئەڤێ چەندێ بکەت . و ئەڤ سیاسەتا ئالوز یا پەیەدێ بو ئەگەرێ هێرشکرنا تورکیا بو سەر عەفرینێ و ئەڤرۆکەژی ئامادەکاریان دکەت بۆ داگیرکرنا بەشێن دن یێن رۆژئاڤایێ کردستانێ . هەلبەت ئەڤ رەوشا نها ل رۆژ ئاڤایێ کوردستانێ ژلایێ سیاسەتمەدارێن خودان ئەزموون ژ مێژە هاتبوو پێشبینی کرن . رێزدار نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ سێ سالان بەری نها د پانێلەکێ دا ل زانکۆیا ئەمریکی ل دهۆکێ راگەهاندبوو (( ئەگەر دەسهەلاتا رۆژئاڤایێ کوردستانێ خۆ ژ سیاسەت و ئایدۆلۆژیا پەکەکێ قورتال نەکەت ، تورکیا دێ ڤێ یەکێ کەتە بەهانەیەک و دێ هێرشی رۆژئاڤا کەت ...))
هەلبەت ئەڤ دووربینیا جەنابێ نێچیرڤان بارزانی و خواندنا وی بۆ دۆخێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ ، ببورینا دەمی ئەڤ پێشبینیە دوروست دەرکەفتن . وەک ئاشکرایە تورکیا پەکەکێ بمەترسی لسەر سنورێن خۆ دبینیت ، و چەندین جاران ڕاگەهاندییە کو ئەم چ جوداهیا دناڤبەرا پەکەکێ و پەیەدێ نابینین و هەردووک ئێکن . هێرشا تورکیا بۆ سەر عەفرینێ و داگیرکرنا وێ هەر لژێر وێ بەهانەیێ بوو کو دێ مەترسیێ لسەر سنورێن خوە دویر ئێخن . ئەڤرۆکەژی جارەکادی ڕۆژئاڤا دیسان کەفتیە ژێر گەفێن تورکیا . ئەگەر پەیەدێ ئەڤ ئاخافتنا رێزدار نێچیرڤان بارزانی بەرچاڤ وەرگرتبا و کار لسەر کربا .ئەڤرۆ دۆخێ وان دا گەلەک باشتر بیت .
هەر ل دەسپێکا رویدانێن سوریێ ، هەرچەندە ژلایێ نێڤدەولەتیڤە لسەر حکومەتا هەرێمێ ب گران راوەستیا ، لێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ بڕیاردا ب ڤەکرنا دەروازەیا سنوریێ سێمالکا بۆ خزمەتا کوردێن رۆژئاڤا .ئەوێ د شیاندا هەبیت حکومەتا هەرێمێ بۆ رۆژئاڤا کریە و دکەت . و هەردەم ب ئەرکەکێ نشتیانی زانیە ، هەر ژلایێ دارایی و خزمەتا ئاوارەیان ، و ژلایێ سیاسیڤە بەردەوام هەڤکارێ هەمی ئالیێن سیاسیێن روژئاڤا بویە . سەرۆکێ هەرێمێ رێزدار ( مەسعود بارزانی ) ئەو هەمی ل هەولێرێ کۆمکرن ، و پاشی ل دهۆکێ بزاڤا رێککەفتن و ئێک دەنگیا وان کر. پارتا دیموکراتا کوردستانێ هەر ل دەسپێکێ هەمی بزاڤێن وی ئەو بوینە لایەنێن سیاسین رۆژئاڤا دگەل پەیەدێ ژ هەڤدوو نزیک بکەت . ئەڤەژی لسەر بنەما و مەبدەئەکێ نەتەویی و ستراتیژی بوو . ژبەر هندێ پارتی قەت دوو دل نەبویە ژ پشتگیریا رۆژئاڤا . لێ دەمێ پەیەدە چ هەماهەنگی و هەڤکارێ یەکڕێزیا لایەنێن سیاسیێن رۆژئاڤا نەکەت ، دروست ئەڤ دۆخێ نها دستۆیێ واندایە . پارتی ژ پەرۆشی و خەمخۆریا خۆ رەخنێ ژ بڕێڤەبرنا رۆژئاڤا دگریت ، و نەڤەشارتیە کو هەتا هەمی ئالیێن سیاسی پێکڤە تەوافوقق نەبن ، نەشێت تنێ سەرەدەریێ دگەل حزبەکێ بکەت . پارتی ل روانگەهەکا ستراتیژی ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ دنێڕیت نەک تەکتیکی ، ژبەرهندێ دەمێ پشت راست بیت و بزانیت پرۆسەیەک سەرکەفتی نابیت ، ب ئاخفتنێن بریقەدار مللەتێ خۆ بسەردا نابەت .ئەڤە هەمان هەلوێستێ راست و دروستێ نشتیمانی یە کو حکومەتا هەرێمێ پەیڕەودکەت .
پرسیار ئەوە پشتی خیانەتا (۱٦) ی ئۆکتۆبەرێ باشورێ کوردستانێ کەفتە ژێر مەترسیەکا مەزن ژلایێ ئابوری و سیاسی و سەربازیڤە . لێ سەرۆکێ حکومەتێ نێچیرڤان بارزانی ب ئەزموونا خوە شیا باشورێ کوردستانێ ب رێکا پەیوەندیێن خوە یێن دبلوماسی ژوان ئاستەنگان دەربازبکەت . گەلۆ ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ مە سیاسەتمەدارەک هەیە ئەڤ ئەزمونا حوکمڕانیا رۆژئاڤا ژڤان گەفێن لسەر وان دەربازبکەت ؟
