دژایەتیکرن و ناڤ برن و جینوسایدکرنا گەلێ کورد ل سەر ئاخا کوردستانێ دیروکەک درێژ ھەیە , ھەر ژ دیروکا کەڤندا شەرێن مەزن ھاتینەکرن ل سەر ڤێ ئاخێ ژبەرکو کوردستان جھەک ستراتیجی یە و بەردەوام ھێزێن مەزن دووراوێ دایە. شەرێ گوگەمێلا و حەلوان و زاب و چالدێران و ھەتا شەرێن جیھانی و دیڤدا شەرێن دەولەتێن تازە ئاڤاکری ژی روول ل وێرانکرن و جینوسایدکرنا گەلێ کوردستانێ داھەبویە بێ جوداھی ناڤبەرا پێکھاتێن وێ. د نەخشێ جیھانا نوی دا کو کورد بێ مافترین گەل لێ دەرچو پشتی شەرێ جیھانی یێ ئێکێ ( ١٩١٤ - ١٩١٨ ) و تایبەت تر ژی ئەگەر بێژین پشتی کونگرێ ئاشتیێ ل پاریس (١٩١٩ ) و پەیمانناما سیڤەر (١٩٢٠) . کورد ھاتە پارڤەکرن ل سەر چار دەولەتێن نەتەوەپەرستێن دەڤەرێ(تورکیا و ئیران و عیراق و سوریا) .ئەڤ دەولەتە ب ھەمی ئالاڤەکێ کەفتنە دژایەتیکرن و حەلاندنا گەلێ کورد دناڤ خوەدا و چو رێکەک نەما نەھاتیە بکار ئینان . ل داھێنانا ھەری نەخوش و کوژەک ئەو بو ئولێ پیروزێ ئیسلامێ بو ژناڤبرنا گەلێ کورد ھاتە بکار ئینان , تایبەت پێکھاتا سەرەکی یا گەلێ کورد کو ئێزدینە . ھەر چەندە دوژمنێن کوردان جوداھی نەدکرن ناڤبەرا کوردان خوەدیێ چ ئول و مەزھەب و نەرین و تێگەھشتن بیت.
جینوسایا گەلێ کورد بەردەوامی ھەیە ژ بەرکو ناساندنا جینوسایدێ دوو خالان بخوە ڤە دگریت ئێک ژ وانا ئەوە ھێرش و توندوتیژی و ناڤبرنا پێکھاتەکا بەردەوام ئانکو دەست نیشانکرنا پێکھاتەک دیارکری پێکولا ناڤبرنا وان, یا دوویێ مەرج نینە چەند کەس ھاتنە کوشتن ئانکو ھژمار نابیتە بابەتێ گرنگ دناساندنا جینوسایدێ دا . لێرەدا ھندی ئێزدی ل عفرینێ ھەتا شنگالێ بێنە تەپەسەرکرن و بێ بەھرکرن ل ژیانەکا ئازاد و مروڤانە و خوەدی کەرامەت و ھندی کوردەک ل باکور ھەتا باشور و روژھەلات و روژئاڤا بێتە کوشتن و دەربەدەرکرن ل کەرکوک و دوز و شنو و مەریوان بیت یان جولەمێرگ و ئامەد و قامیشلو بیت ھەر د چیتە خانەیا جینوسایدێ دا .
نھا چوار سال دەرباز دبن ل سەر وێ ھێرشا ھوڤانەیا داعشێ بو سەر کوردستانێ کو ل (٣ / ٨ /٢٠١٤) کریە سەر شنگال و دەردورێن وێ و ب واتایەکا دیتر ھێرشەکا سەرتاسەری بو بەرەف باشورێ کوردستانێ.د ڤان ھێرشێن ھوڤانە دا داعشێ دیف تێگەھشتنێن خویێن سەرڤەی و دژە ئول و دیف بەرژەوەندیا کەسی و تاقمەکێ دیارکری و دیف فیت و پالدەرێن موخابراتی ھێرشی کوردێن ئێزدی کر و د ئەنجامدا فەرمانەک مەزن ب سەری ئینا و ب ھزاران کەس بونە قوربانی و پتر ژ شەش ھزار کەسان ژی ھاتنە رەڤاندن ژ کچ و ژن و زارویێن ئێزدی دیر ژ ھەموو بنەمایەکێن ئولی و دونیایێ . نەرینا ھوڤانە بو ھێرشکرنە سەرکوردان بەردەوام د سەرێ دوژمنێن کوردان دا ھەیە و ھەر ئێک ژی ب بناڤەک و شێوازەکێ کار دکەت بو ناڤبرنا گەلێ کورد و پرانیا جاران ژی دیر ژ ئولێن دەڤەرێ ئولێ ئیسلامێ یێ پیروز کریە مەرتالەک بو ھزر و بەرژەوەندیێن خویێن بێ رەوشت و دیر ژ مروڤاتیێ , د دەمەکێ دا کو ب ھاتنا ئیسلامێ بو دەڤەرێ رێز ل ھەمی ئولەکێ ھاتیە گرتن و بەردەوام ئاشتی دناڤبەرا پێکھاتێن ئولی و مەزھەبی ھەبویە.
بەرامبەر ڤێ کارەساتا ھندە مەزن و دژوار کو ب سەر ئێزدیان ھاتیە ژ کوشتن و بریندارکرن و ئاوارە بون و رەڤاندن و مال وێرانکرن , دیف وان راپورێن ل بەردەست و ئەوا د پێش چاڤ ژ ئالیێ حکومەتا عیراقێ و جڤاکێ نێڤدەولەتی و رێکخراوێن مافێ مروڤی ڤە تشتەک گرنگ نەھاتیە کرن کو ئەڤ خەمە ل سەر ئێزدیان ھاتبیتە کێم کرن و کار نەھاتیە کرن بو ناساندنا وێ وەک جینوساید.
ژ ئالیێ خوەڤەحکومەتا ھەرێما کوردستانێ دیف شیان ھاریکاریا بەرکەفتیێن ڤێ کارەساتێ کریە ژ کەمپێن ئاواران دا و ھەر ھەمی خزمەتێن پەروەردەیی و ساخلەمی و ئاڤ و کارەب بو دابینکرینە . ژ ئالیەک دیڤە نڤیسینگەھا سەروکێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ھەمی پێکول کرینە ب رێکێن جودا جودا ھەتا نھا شیایە پتر ژ (٣٢٠٠) ژ کچ و ژن و زارووێن ئێزدی ل دەستێن تیرورستێن داعشێ دەرباز بکەت و کارەک پێتڤی کریە بو گونجاندنا وان کەس د جڤاکی دا . پێکولێن رزگارکرنا رەڤاندیێن ئێزدی بەردەوامە و کارەک جدی ھاتیە کرن بو ھندێ ھەمی رەڤاندی ب مالێن خو شاد بن. و ھەروەسا کارەک بەردەوام ھەیە ژ ئالیێ حکومەتا ھەرێمێ ڤی بو ناساندنا ڤێ پرس وەک جینوساید ل سەرانسەرێ جیھانێ.
ل داوی ژی رەخنەک جدی ل حکومەتا عیراقێ د ئێتە گرتن تایبەت پشتی ریدانێن شازدێ ئوکتوبەرێ کو دەسەلاتەک دیر ژ خەلکێ شنگالێ ب خورتی ل سەر باژێرێ شنگالێ سەپاندیە کو ھەمی خەما وان پاراستنا بەرژەوەندیێن کەسی و حەشدا شەعبیە و ئاڤاکرنا باژێرێ ژ بیرکریە . ژ ئالیەکێ دیتر ڤە حکومەتا عیراقێ کێم تەرخەمە کو ھەتا نھا دگەل جڤاکێ نیڤدەولەتی کو ھەر دوو ئالی باش دزانن و بەلگێن بەردەست ھەنە کو ئەوا ب سەرێ ئێزدیان ھاتیە جینوساید بو و ھەتا نھا ژی بەردەوامە . ھەروەسا ھەتا نھا حکومەتا عیراقێ ب ئەرکێ خو نەرابویە کو شنگال و دەردورێن وێ ئاڤا بکەتەڤە و کار بکەت بو ڤەگەراندنا ئەو رەڤاندیێن دەستێ داعشێ دا . شنگال ب دەسەلاتا کوردی دێ شکویا خو و خەلکێ زڤرینیت و فەرە رەوش نورمال ببیت بو ھندێ جارەک دن خەلکێ وێ ڤەگەرن سەر جە وارێ خو.