بجە نەئینانا دەستورێ عیراقا فیدرال کو پرانیا خەلکێ وێ ب بەلێ دەنگ بو دا ل سالا ٢٠٠٥ , ئەو ئاریشێن ژیێ وان ھندی ژیێ عیراقێ کو ھیڤیەک ھەبو بێنە چارەسەرکرن ل ناڤبەرا ھەولێر و بەغدا ژ ناڤبرن و بەردەوامی ب پشتگوە ھاڤێتنا کوردان ھاتە کرن ل عیراقا بناڤ نوی دا . تایبەت دەڤەرێن کوردستانیێن دەرڤەی ئیدارا ھەرێما کوردستانێ , بەردەوام جھێ ئالوزیان بوینە ناڤبەرا ھەردوو ئالیان . ئارامیا شنگال و مەخمور و کەرکوک و دوزخورماتو و داقوق و گولالە..تد. ل سالا ٢٠٠٣ ھەتا ٢٠١٤ ل مەترسیدارترین دەڤەرێن عیراقێ بوینە , پشتی ھاتنا رێکخراوا تیرورستیا داعش ل یونیویا ٢٠١٤ و پاراستنا ڤان دەڤەران کەفتە بن دەستێ ھێزێن پێشمەرگەی و بەروڤاژی دەڤەرێن دیترێن عیراقێ لێ ھاتن و بونە جھێ ئارامی و پێکڤە ژیانێ و ب سەدان جار داعشێ پێکول کرن بگەھنە دەەرێن کوردستانی بەلێ ب خوینا پێشمەرگەی ئەو ھەمی پێکول ژناڤبرن .
کەفتنە سەرئێکائاریشێن ناڤبەران ھەولێر و بەغدا و خو ڤەدزین ژ بجە ئینانا دەستوری تایبەت مادێ سەد و چلێ دەستوری و رەتکرنا مافێن سیاسی و سیادی و ئابوری و سەربازی یێن کوردان , سەرکرداتیا کوردستانی بریار دا ڤەگەریت بو رایا خەلکی و ل ریفراندوما سەربەخویا ٢٥ - ٩-٢٠١٧ پرانیا رەھا ل خەلکێ کوردستانی ب دەڤەرێن کوردستانیێن دەرڤەی ھەرێمێ ژی ڤە دەنگێ بەلێ ب سەربەخوی و ڤەگەریان بو سەر کوردستانێ دا . وەک کارڤەدانەک بو سەرکەفتنا رایا گەلێ کوردستانێ ب ھەمی پێکھاتێن ئاینی و نەتەوەی و مەزھەبی و حزبێن جودا جودا ڤە , رەتکرنا ئەنجامێن ریفراندومێ و پیلانێن پێش وەخت و گلوپێ کەسکێ ئەمریکی و ئەوروپی و سعودی و عەرەبی و ئیسلامێ بو ھێزێن تائیفێن شیعی وپشکداریا راستە راست یا ھێزێت ئیرانی و تورکی و خیانەتا پشکەک ژ کالفامێن ئالیەکێ دیارکری , ھێزێن پێشمەرگەی ریبریێ خیانەت و نەھفسەنگیا ھێزێ بونئەنجامدا پرانیا دەڤەرێن کوردستانی ژ دەست دان لروژا خیانەتا مەزن شازدێ ئوکتوبەرێ .
پشتی کێمتر ل شەش ھەیڤێن داگیرکرنا دەڤەرێن کوردستانی ژ ئالیێ ھێزێن عێائب و حزب اللە و نوجەبا و بەدر و چەندین میلشیاتێن دیتر ڤە کو زورەک ژ وان د لیستا تیرورا ئەمریکی نە و ل دەمەکێ دا ب چەکێ ئەمریکی شەرێ پێشمەرگەی دکر!. ئەڤ دەڤەرەل سەر ھندێ را روژا (نێرا مەزن) ھاتیە راگەھاند ژ ئالیێ حکومەتا عیراقێ ڤە کو داعش ب تەمامی ژ ناڤچویە! بەلێ زورترین مەترسی نھا ل ڤێ دەڤەرێ ھەیە و خەلک ل دوودلیێ نە و ل دووبارە بونا ٢٠١٤ دترسن کو ھێزێن عیراقی بو دەمێ شەش دەمژمێران دەھان باژێر و باژێروک ژ دەست دان .دووبارە سەرھلدانا داعشێ ل وان دەڤەرێن کو حەشدا شەعبی جینوساید ئەنجام دای دژی کورد و سوننەیان وێ دگەھینیت کو ئەڤ دەڤەرە ب ئیدارەدانا تاکرەوانە دێ توشی دەردەسەری و وێرانکاریێن خرابتر لێ ھەێت و باشترین چارەسەر ژی رێڤەبرنا وان دەڤەرانە ب رێکا خەلکێ وێ یێ رەسەن کو نھا ھاتیە لادان .
پشتی شازدێ ئوکتوبەرێ کو مەزنترین مەترسی بو ریبریێ کیانێ کوردستانێ یێ فیدرال ببیت ھەر ژ سالا ١٩٩٢ ھەتا نھا , ژ بەرکو شەر بەرامبەر عیراقێ تنێ نەبو کو پێشمەرگەی دکری, بەلکو بەرامبەر سێ وەلاتێن دەڤەرێ بو, کو چو دەمەکێ وەکی ڤێ جارێ ل سەر ئێکەڤە نەھاتن. پشتی زڤرینا مەترسیا داعشێ ئەمریکا د وێ ھەولێ دایە کو دووبارە وێ رێکەفتناما ناڤبەرا ھەولێر و بەغدا نوبکەتەڤە کو دەڤەرێن کوردستانی ب ھێزەک ھەفپشک رێڤەببەت , ب کورتی پێشمەرگە بزڤریت وان خالێن کو بەری شازدێ ئوکتوبەرێ لێ ھەی. ئەڤ پێنگاڤە باشە بەلێ نابیت وەک ھەر جار کورد ب خوەشباوەری بچیتە رێکەفتناما و نابیت ب چو ئاوایەکێ خوە وەک ھەفپەیمانێ ئەمرکیا نیشان بدەت و ھەمی تشتەکێ قەبول بکەت ژ بەر خاترا چاڤێن ئەمریکی یا . فەرە ڤێ جارێ کورد سەربورەکێ ل شازدێ ئوکتوبەرێ وەربگریت و بێ ھەڤال مانا کوردان بکەتە وانەک و ئیدی سیاسەت مروڤاتی و خوەشباوەری و زەلامینی و خانەدانی نینە بەلکی سیاسەت ھونەرەکە و یێ زیرەکە دێ چەند ژ کێکێ بدەست خوە ڤەئینیت.
پێکولێن دبلوماسی و ب بەرنامە کارکرنا نێچرڤان بارزانی سەروکێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ پشتی شازدێ ئوکتوبەرێ , وەکر بەغدا دانوستاندنا بێ ھەلوەشاندنا ئەنجامێن ریفراندومێ دەست پێبکەت و فروکەخانە و دەرازیکێن سنوری ڤە بکەت برە پارەیەکێ ژ موچێن فەرمانبەرێن ھەرێما کوردستانێ فرێبکەت و د خالا دیتر ژی دا ئەوە کو بەحس ژ ڤەگەریانا ھێزێن پێشمەرگەی دێتە کرن بو خالا بەری شازدێ ئوکتوبەرێ .
ڤەگەریان بو مێزێن دانوستاندنێ و بجە ئینانا دەستورێ عیراقێ و نیەتەکا سافی بو چارەسەریا ئاریشان دێ ھەولێر و بەغدا گەھەنە رێکەفتنێن باش کو د بەرژەوەندیا ھەردوو ئالیان دا بیت . دووبارەڤەگەریانا داعشێ بو دەڤەرێن کوردستانێن دەرڤەی ھەرێما کوردستانێ وێ دگەھینیت کو فەرە بزویترین دەم ئەو دەڤەر بێنە رادەستکرن بو خەلکێ وێ رەسەن , کو ژ ئەنجامێ شازدێ ئوکتوبەرێ لێ ھاتینە دوورکرن. دبلوماسیەتا سەروک وەزیرێن کوردستانێ وەکر کو نھا کار بو ڤەگەراندنا پَشمەرگەی بێتە کرن بو دەڤەرێن کوردستانی.