بەدرێژای پازدە ساڵی رابردو لە عێراق،شیعە حکومڕانی دەکات،بەڵام بەتێپەڕبونی کات ئەوە بۆ گەلی عێراق و پێکهاتەکانی دەرکەوت کە سیستمی دیکتاتۆری هێشتا ماوەو تەنها سەڵتەنەتی دەسەڵات و زەمەن گۆراوە لە سونەوە بۆ دەستی شیعە.ئیدی حکومڕانی شیعە لە عێراق�ئەزمونی سیستەمی فیدڕاڵی و حکومڕانی هێز و لایەنەکانی شیعە لە پازدە ساڵی رابردودا لەم وڵاتە، له چاوەنواری ئەمریکاو وڵاتانی رۆژئاوانەبوو کە حوکمرانی شیعە لە عێراق بەو تونێلە تارکەدا گوزەر بکات .هەرچی بە لای کوردەکانیشەوە یە،مامەڵەی شیعە ی دەسەڵات دار نەیتوانی کوردەکان بە کردار بە هاوڵاتی پلەیەک بناسێنرێت لە عێراق دا وە رەچاوی رابردوی تاڵیان بکرێت بەدەست حکومەتەکانی عێراقەوە،کە ئەمەش لە ئا‌ستی چاوه‌روانی کورد نه‌بوو له‌ شیعه‌ی عێراق.هەرچی سونەکانیشە رەورەوەی ژیانی سیاسیان بە تونێلێکی تاریکی دا گوزەر دەکات و لەو پەری لاوازی دەسەڵاتی لە ژێر سایەی سیاسەتی چەپاندن و رێگری شیعە دا خۆیان دەبیننەوە.

ئەگەرچی ئەمڕۆ لایەنی شیعە دەسەڵاتداری سەرەکین لە عێراق دا و سیستمی سیاسی وڵاتیش فیدراڵی یە بەڵام لە بنەرەت دا کار بەو سیستەمە ناکرێت فیدرالی یان فیدرالیەت شێوازێکە لە شێوازەکانی حوکمڕانی کە تیایدا دەسەلاتەکان بە گوێرەی دەستوور دابەشکراون لە نێوان حکومەتی ناوەندی و یەکەی تری حکومی بچوکتر دابەشکراون (ھەریم و ویلایەتەکان)، ئەو دوو ئاستە ئاماژەپێکراوەی حکومەت پشت بەیەکتری دەبەستن و بەشداری لەسە سەروەری دەوڵەت دەکەن و دابەشی دەکەن. بەڵام لە عێڕاق داو لە سایەی حکومرانی کردنی شیعەوە ئەوە فەرامۆشکراوەو بەیەکجاری ڕۆچووە لە دەستبەسەرداگرتنی ئازادیە مەدەنیەکانی گرووپە ئیتنیکیەکان و ئاینی و نەتەوەکان وگرووپەکانی تریش، لە لایەکی تریش یاسا و دەستورەکان بەیەکجاری وەلانراو
‎هێزەکانی شیعە کە ئەمرۆ

‎ دەسەڵاتداری سەرەکین لەعێراق ،وەکدیارە بە کردەوە بڕوایان بە سیستەمی فیدڕاڵی نیە بۆ عێراق ، چونکە بڕوایان بەو سیستەمە هەبوایە ، داوای پارێزگاکانیان جێبەجێ دەکرد و رەزامەندیان ئەدا لەسەر بەهەرێم بونی پارێزگاکانی بەسرە ، نەینەوا ، ئەنبار ، دیالە و سەڵاحەدین ، وەک مافێکی دەستوری ئەو پارێزگایانە .

‎ ئەزمونی حوکمی دەسەڵاتدارانی شیعە لە پازدە ساڵی رابوردوو ئەوەشی سەلماند ، کە لایەنە دەسەڵاتدارەکانی شیعە نەک هەر بڕوایان بە فیدڕاڵیەت نیە ، بەڵکو بڕوایان بە مافە دەستوریەکانی کوردیش نیە ، گەر بڕوایان بە دەستورو مافی گەلی کورد هەبوایە ، مادەی سەدوچل و مافە دارایی و ئابوریەکانی خەڵکی کوردستان و مافی پێشمەرگەیان ئەدا ، وەک چۆن لە دەستوری هەمیشەیی عێراقدا هاتوە ، و مەرجەعیەتیش فتوایەکی ئەدا بۆ گەڕانەوەی عەرەبە هاوردەکانی شیعە ، بۆ زێدی خۆیان لە خوارو ناوەراستی عێراق .


هەروەها لە مێژوی حکومرانی کردن لە عێڕاق دا دەگەیتە دەرئەنجامێک کەدوڵەتی عێراق ، لە سەد ساڵی رابردوی دروست بونیدا ، دەرکەوت دەوڵەتێکی شکست خواردوە ، لە تەمەنی دروستبونی ئەو دەوڵەتەدا ، ئارامی سیاسی و کۆمەڵایەتی بەخۆیەوە نەبینیوە ، بوتە سەرچاوەی نائارامی بۆ ناوچەکە ، چەندین تاوانی کۆمەڵکوژی و کیمیاباران و پاکتاوکردن و کۆمەڵکوژی تێیدا ئەنجام دراوە ، شەری ناوخۆیی و شەری ئێران و کوێت چەندین شەری تر، سیمای دیاری ئەو دەوڵەتە بووە . :�- ئەزمونی حوکمڕانیی هەرسێ سیستەمی مەلەکی ، کۆمار و فیدڕاڵی لە۹۷ ساڵی رابوردوو شکستی خوارد لە ئیدارە و بەرێوەبەردنی عێراق .
‎- دوای نه‌وه‌ت وحەوت ساڵ حوکمڕانی عێراقی ئەمرۆ مەرجە گرنگەکانی دەوڵەتی تێدا نیە ، و یەکێکە لە دەوڵەتە فاشله‌کانی جیهان.
‎- له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی عێراق دڵی به‌وڵاته‌که‌ی خۆش نیه‌، و وه‌لا و ئینتیمای زۆر که‌مه‌ بۆی ،بۆیه‌ ئه‌مڕۆ عێراق یه‌کێکه‌ له‌ده‌وڵه‌ته‌ هەرە گەندەڵەکانی دونیا .
‎. لە عێراق هەر پێکهاتەیەک دەسەڵاتدار مێژوی حکوم رانی لە عێڕاق ئەوەی سەلماندووە لەم وڵاتەدا هەر لایەنێک لەسەر کورسی دەسەڵات بووبێت مافی ئەوانی دیکەی زەوت کردووەو تەنها خۆیان ، هەموو مافێکی سیاسی ، ئابوری و دارایی ، کارگێڕی ، .... هەبوە ، و پێکهاتەکانی تری لێ بێ بەش کردوە ، یان مامەڵەی پلەی دوو وسێیان لەگەڵدا کراوە
‎ هەر بۆیە نەتوانراوە لە ماوەی ئەو نزیکەی سەد ساڵەی رابردوودا ، ئەو سێ پێکهاتەیە (کورد، شیعە ، عەرەبی سوننە) یەک بخرێن و بەیەکەوە بژین لە چوارچێوەی یه‌ک دەوڵەتدا.
بۆیە هەمیشە رای چاودێرانی نێودەوڵەتی لەسەر ئەوە یەکە کە عێڕاق بە یەکگرتوی هیچکات بە رارەوێکی ئارام دا گوزەر ناکات و باشترین رێگەچارەش دابەشبوونە بۆ سێ پارچە...