مێژوویی كەركووك بەتاڵان بردنی نەوت،تەعریب كردن كورد وكوردستان.
رێبوار حەمەلاو شوانی
سەرٍەرای كۆتایی هاتنی سایكس پیكۆ بەڵام وادیارە بریتانیا هەر تموحی لە سەر نەوتی كوردستان و بەتایبەت شاری كەركووك ، كە روون و ئاشكرا دەركەوت كە خاوەن رٍەگەزنامە بریتانییەكان دەستییان هەبوو لە رێگەخۆشكردن بۆ داگیركردنی كەركووك و فرۆشتنی نەوتەكەی و وەرگرتنی بەڵێن و ئێستا گرێبەستی كۆمپانیایی " بی پی بریتانی و بەرپرسانی وەزارەتی نەوتی عێراق. كە لە راستیدا ئەوە كارە ئەو پەری داگیركاری و پێشێلكردنی مافەرەواكانی كوردە كە پیلانگێریی ئیقلیمی بەرێوەچوو و خەڵكی كەركووك و كوردستان رێگە نادەدەەن گاڵتە بە چارەنووسی ئەو شارە بكرێ . هەر لە سەرەتای دروستكردنی عێراق لە ساڵی ١٩٢٠ـەوە تا ئێستا هەر كەسێك حوكمی عێراقی كردبێت، بە ئاگر و ئاسن دژی گەلی كورد وەستاوەتەوە، ئەوەی ئێستایش هەر ئەو بەزمەیە؛ دوای ڕزگاركرانی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ كورد هەوڵێكی جددی دا كە عێراقێك دروست بكاتەوە كە مافی هەموو پێكهاتەكان پارێزراو بێت، بەڵام بە داخەوە حكوومەتی عێراق تا دێ دژی گەلی كورد دەوەستێتەوە، وەك بڕینی قووتی خەڵكی هەرێمی كوردستان و، ڕاگەیاندنی حكوومەتی بە ناو تەكنۆكرات؛ جا بە داخەوە ئەو عێراقەی ئێمە دەمانویست وا دەرنەچوو.بڕینی بوودجەی کوردستان لە لایەن حکوومەتی بەغداوە، لە چوار ساڵ نزیک بووەتەوە. حکوومەتی عێراق مانگی شوباتی ٢٠١٤ ئەو بڕیارەی دەرکرد و دواتر لە ڕۆژی ٢٢ی مانگی ئایاری هەمان ساڵدا، حکوومەتی هه‌رێمی كوردستان بڕیاری به‌رهه‌مهێنان و فرۆشتنی نه‌وتی دا به مه‌به‌ستی دابینكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی و پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشاییه داراییه‌ی هه‌رێم تووشی بووە.
ئەو بڕیارە بەپێی بڕگه‌ی دووه‌می مادده‌ی 6ی یاسای په‌رله‌مان، ژماره 5ی ساڵی 2013، تایبه‌ت به ده‌ستنیشانكردن و وه‌ده‌ستهێنانی شایسته داراییه‌كانی له داهاتی فیدراڵی، له هه‌رێمی كوردستان درا.
لەو بڕگە یاساییەدا هاتووە، "حكوومه‌تی هه‌رێم بۆی هه‌یه ڕێكاره گونجاوه‌كان بگرێته‌به‌ر به‌پێی ئه‌حكامی ئه‌م یاسایه به مه‌به‌ستی وه‌ده‌ستهێنانی مافه داراییه‌كانی، له‌وانه‌ش به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی خاو و گاز به مه‌به‌ستی دابینكردنی سه‌رجه‌م ئه‌و شایستانه‌ی كه حكوومه‌تی فیدراڵی دابینی ناكات، پێش ئه‌وه‌ی ئه‌م یاسایه بچێته واری جێبه‌جێكردن، یان دوای ئه‌وه‌ی په‌رله‌مان له‌و كرداره ئاگادار بكرێته‌وه.چارەنووسی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بەتایبەت کەرکووکی دەوڵەمەند بە نەوت، یەک لە کێشە سەرەکییەکانی نێوان حکوومەتەکانی هەولێر و بەغدایە، کە تا ئێستایش بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە.ئەو کێشەیە چارەسەر نەکرا و دواجار لە ١٦ی ئۆکتۆبەری ساڵی ڕابردوو، سوپای عێراق بە هاوکاریی حەشدی شەعبی لەشکرکێشیی بۆ سەر ئەو ناوچانە کرد و ئێستا "داگیر" کراون".
كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان بە پێی دیكۆمێنتە مێژوویی و جوگرافیاییەكان هەمیشە بەشێكی دانەبڕاوی هەرێمی كوردستان بونە و ناكرێت لەژێر پەردەی هیچ پاساوێكی سیاسیدا لە هەرێمی كوردستان داببڕێن،چۆن هەولێر و سلێمانی و هەڵەبجە و دهۆك خاكی پیرۆزی كوردستانن ئاوهاش كەركوك و خانەقین و هەموو ناوچەكانی تر بەشێكی پیرۆزی خاكی كوردستانن. هیچ حیزب و سەركردەیەكی كورد مافی ئەوەی نیە كە دەستهەڵبگرێت لەو ناوچانە و بەتابیبەتیش كەركوك، چونكە كەركوك ناسنامەی كوردستانە و بەبێ كەركوك جەستە و لاشەی كوردستانی گەورە بەگشتی و كورستانی باشوور بە تایبەتی وەك لاشەیەكی بێ سەر و بێ ناونیشان دەمێنێتەوە.
• كەركوك و پێگە گرنگەكەی لەخەباتی كوردایەتیدا هەمیشە بریتی بوە لە دروشمی مەركەزی سەركردایەتی سیاسی كورد و مەرجی پێشوەختی كورد لە گفتوگۆكاندا و هەمیشەش خاڵی جێناكۆكی دەسەڵاتدارانی ڕژێمە یەك لەدوایەكەكانی بەغداد و كورد بونە و سەرجەمی شۆڕش و خەباتی كوردایەتی لەباشووردا هەمیشە لەسەر ئایندە و چارەنوسی كەركوك نەگەیشتونەتە ئەنجام و نە ڕژێمەكانی بەغداد وازیان لەكەركوك هێناەوە و نەكوردیش دەستی لەكوردستانیبونی كەركوك هەڵگكرتوە.و لەو پێناوەشدا و تاكو ئێستاش ڕووباری خوێن و فرمێسك بۆ كەركوك دەبەخشێت.بۆیە دەركەوتوو كە ئامانجی سەرەكیی داگیركردنی كەركووك بە سەرپەرشتی بریتانیا و نۆكەرانیی بووە و لە پێناو دەستبەسەرداگرتنی سەرچاوە نەوتییەكانی كە بەدڵنییاییەوە خەڵكی كەركووك و سەركردایەتیی سیاسی كوردستان بە بریتانیا و نۆكەرانی نادا نەوتی كەركووك كە مافی خەڵكی كوردستانە بەتاڵان ببەن .
