رژێمی ئێستای عێراق بە هێنانی هێزی داگیركەر و بەكارهێنانی چەكی ئەمەریكی و خیانەت لە كوردستان ، سایكۆلۆژی ئەو سیستەمەی دیكتاتۆرەی بۆ دەركەوت .گەلی كورد، لە ماوەی ئەم سەد ساڵەی ڕابردوودا، هەمیشە بە دوای ئاسایش و ئاشتەوایی و مافە سروشتییەكانیدا وێڵ بووە. لەو كاتەوەی چانسی دامەزراندنی دەوڵەتێكی لە دوای جەنگی یەكەم لەكیس چوو، هەمیشە لە كۆششدابووە بۆ ئەوەی لە چوارچێوەی گرێبەستە كۆمەڵایەتییە بە زۆر سەپێندراوەكانی رژێمەكانی عێراق لە سەردەمی پاشایەتیەوە تا دوا دەستووری عێراق لەساڵی ٢٠٠٥، لەلایەك ببێتە لایەنێكی یەكسانی گرێبەستەكە و لەلایەكی تریش بە ئاشتی و مافە سروشتیەكانی خۆی بگات. ئێمەی کورد، لەم عێراقەدا کە لانکەی دیموکراسی و هاووڵاتیبوون و مافەکانی مرۆڤ و .....هتد لە لیستێک پرنسیپی هیومانی و مەدەنیداین، بە جۆرێک کە هەمیشە لە سەری سەرەوەی ڕیزبەندی وڵاتانی جیهاندایە لە ڕووی سەقامگیریی سیاسی و ئەمنی و پێکەوەژیانی ئیتنی و ئایینی و ئاشتیی کۆمەڵایەتی و خزمەتگوزارییە جۆربەجۆرەکان و خەرجی ساڵانەی تاک و تا دەگاتە پێگەی زانستی و کولتووری، ئەوە باسی ئیعتیباری پاسپۆرتەکەی هەر مەکە، ئەمیان بۆخۆی شانازییەکە لەوپەڕیدا، جگە لەوەی پێویستت بە ڤیزای هیچ وڵاتێکی دنیا نیە، هەر کە پێت نایە فرۆکەخانەی وڵاتێکەوە، وەک بڵێی لە ئاسمانەوە میوانیان هاتبێ، فەرشی سوور بە فەرشی سوور ئەڵێ بڕۆ بەولاوە!.خۆ خوا هاری نەکردوین! دەیان ساڵە لەم وڵاتەدا لەوپەڕی خۆشگوزەرانیداین، زێدمان لە ئاوەدانیی بەردەوام و کۆمەڵگامان لە گەشە و پێشکەوتنی بێ وێنەدا، ڕابردوومان لێوانلێو لە یادەوەریی شیرین و ناسک و ڕۆمانسی لە سایەی کەرەم و فەزڵی برا چاوڕەشەکەمانەوە کە سیستەم مەلەکی بووبێت یان کۆماری، سەربازی بووبێت یان مەدەنی، سوننی بووبێت یان شیعی، خاوەنی هەمان دەستی سۆز و چاوی بەزەیی و دەمولەبزی شیرین و نیەتی پاک بووە، عێراق بە دەست کێوە بووبێت، بەغدا هەمیشە هەمان فیردەوسی بەشەریەت و هەمان (باغی داد) بووە!بەڵام دەرەنجام چی بوو؟ شكستی دەوڵەتی عێراق لە جێبەجێكردنی گرێبەستە كۆمەڵایەتییەكانی، شكستێكی قووڵ تا ئەوەی كۆمەڵگەی عێراق دووچاری شەڕە نێودەوڵەتییەكان، شەڕە ناوخۆییەكان"نەتەوەیی و تائیفی"، ناسەقامگیری ئاسایش، شكستی دیموكراسی، تا ئەوەی سەرجەم مافە سروشتییەكانی تاك و گروپەكان كە خۆیان دەبیننەوە لە یەكسانی و دادپەروەری و ئازادیدا لەبەین چوون. لێرەوە دەبێت بزانین پیرۆزیی پابەندبوون بە گرێبەستی كۆمەڵایەتی دامەزرێنەری دەوڵەتێكی وەك عێراق تا ئەبەد نبیە، بەڵكو بەندە بەتوانای دەوڵەتەوە بەجێبەجێ كردنی بەندەكانی گرێبەستەكە كە خۆی دەبینێتەوە لە بەدیهێنانی ئاسایش و دیموكراسی بۆ گەلانی عێراق.بۆیە میللەتی كورد مافی خۆیەتی كە لەسەرجەم گرێبەستیەكانی پەیوەست بە دەوڵەتی عێراقی دەربچێت و گرێبەستێكی كۆمەڵایەتی تایبەت بە دامەزراندنی دەوڵەتی خۆی ئەنجام بدات، گرێبەستێك بتوانێت لەچوارچێوەی هزری هۆبز-دا ئاسایشی بۆ مسۆگەر بكات و لەڕێگەی سیستەمێكی دیموكراسەوە یەكسانی و دادپەروەری و ئازادی بۆ تاكەكانی مسۆگەر بكات و جیا ببێتەوە و ببێتە خاوەن دەوڵەتی خۆی..میللەتی كورد لە بەردەم دووریانێكدایە كە ئەویش یا هەڵبژاردنی ڕێگای مانەوە لە چوارچێوەی گرێبەستە كۆمەڵایەتییەكانی دەوڵەتی عێراقی شكستخواردوو لە وەدیهێنانی ئاسایش و دیموكراسیدا، لەوەشەوە سووڕانەوەی بەردەوام لە گێژاوی كێشە ناوخۆییەكانی گەلانێك و سەردەمانێك كە هەندێك جار تایملاینەكەی دەگەڕێتەوە بۆ هەزاران ساڵ پێش ئێستا و هیچ پێوەندیەكی بە گەلی كوردستانەوە نیە، لەوەشەوە هەمیشە تێوەگلاندنی و هەوڵی لەناوبردنیشی وەك لە ئەنفال و كیمیابارانەكاندا بینیمان، لە كۆمەڵكوژییەكانی داعش بینیمان، یان لەباشترین باریدا سفر كردنەوەی دەستكەوەكانی كە بەڕەنجی خۆی وەدەستی دەهێنێت، وەك لەكشانەوەی ئیدارە لە سەردەمی سەددام بینیمان و و هێنانی حەشدی شیعی و ئابڵوقەدان و هێرش بە تانكی ئابرامزی ئەمەریكی و بڕینی بودجە و مووچەی هەرێمی كوردستان وەك لەسەردەمی ئێستادا دەیبینین. یان هەڵبژاردنی ڕێگای جیاكردنەوەی گەلی كوردستان و بەستنی گرێبەستی كۆمەڵایەتی تایبەت بە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان تا هەردوو ئەركە گرنگەكەی دەوڵەت جێبەجێ بكات لە هێنانەدی ئاسایش و ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی و مسۆگەر كردنی یەكسانی و ئازادی لەڕێگەی سیستەمێكی دیموكراسییەوە.
لەگەڵ ئەوەی بە شاهیدی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ونەتەوەیەكگرتووەكان لە ماوەی چەند رۆژی رابردوو حكومەتی كوردستان هەموو ئامادەییەكی بۆ گفتگۆ لەگەڵ بەغدا دەربریووە بەڵام لە ترسی جێبەجێی كردنی دەستوور كە چەندین ساڵە خۆیان لە جێبەجێی كردنی دەدزنەوە ، ئامادەنین بێنە سەر مێزی گفتگۆ و جێبەجێێ‌ بكەن .سەبروخۆراگری و پشوودرێژیمان لە ماوەی 12 سالی رابردوو دەرخەری ئەو راستییە كە عێراق نایهەوێت دان بە مافەكانی كورد دابنێ‌ .رژێمی بەغدا پێویستە یان دەستوور جێبەجێ بكات یان ددان بە ڕیفراندۆم و سەربەخۆییی كوردستاندا بنێت، چونكە ئەگەر تەماشا بكەین ئەو گرژییەی نێوان حكوومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان لە بنەڕەتدا دەگەڕێتەوە بۆ پابەندنەبوونی حكوومەتی عێراق بە دەستوورەوە، گومانی تێدا نییە حكوومەتی عێراقیش دەزانێ دەستوور جێبەجێ بكات لە بەرژەوەندیی هەرێمی كوردستانە، بۆیە تا ئێستا ئامادە نین بۆ گفتوگۆی جیددی لەگەڵ حكوومەتی هەرێمدا.ئەگەر ماددەی 140 جێبەجێ بكەن، ئەوا ئەو ناوچانەی سنووری ماددەکە دەگەڕێنەوە باوەشی كوردستان، لەگەڵ ئەوەیشدا دەبینین ماددەی 121 گرێ دراوە بە بوودجەی كوردستانەوە و پێویستە ڕەوانەی بكەن، هەروەها ماددەی 112 تایبەتە بە گرێبەستی نەوت كە لە بەرژەوەندیی كوردستانە و ماددەی 9ـیش بریتییە لە پرسی پێشمەرگە و پێكهێنانی لەشكری عێراق كە لەسەر بنەمای هاوسەنگی دەبێت، هەروەها ماددەی 105 كە پێویستە كوردستان بەشدارییەكی ڕاستەقینەی هەبێت لە تەواوی دامودەزگاكانی حكوومەتی عێراق و، بەپێی ماددەی 106ـیش پێویستە داهاتی عێراق بە شێوەیەكی شەفاف بێت و بە یەكسانی بەسەر تەواوی پێكهاتەكانی عێراقدا دابەش بكرێت، ئەمە و چەندان ماددەی تری دەستووری لەلایەن حكوومەتی عێراقەوە پێشێل كراون و پێیانەوە پابەند نین، بۆیە ئێستا لە دیالۆگ ڕادەكەن و دەزانن پابەندبوون بە دەستوور لە بەرژەوەندیی كوردستانە. ئەوانە نە باوەڕیان بە یاسا هەیە نە بە دەستوور، هەرچەندە عەبادی زۆرترین وشە كە لە بەرانبەر كوردستاندا بە كاری دەهێنێ جێبەجێكردنی دەستوورە، كەچی خۆی زیاتر لە 55 ماددەی ئەو دەستوورەی پێشێل كردوون، بە داخەوە وڵاتە زلهێزەكانیش خۆیان بێدەنگ كردووە، چونكە عێراق دەوڵەتە، بۆیە پێویستە خەڵك بڕژێنە سەر شەقام و داوا بكرێت بەغدا ماددە دەستوورییەكان جێبەجێ بكات، چونكە كە جێبەجێیكردن، ڕاستەوخۆ كەركووك و تەواوی ناوچە كوردستانییەكان دەگەڕێنەوە سەر هەرێم.بۆیە بەغدا دوو ترسی هەیە گەر دەستوور جێبەجێی بكات مافەكانی كورد جێبەجێ‌ دەبێ‌ و هەمیش گەر ریفراندۆم بچێتە بواری جێبەجێی كردنەوە كورد دەگات بە ئەمانجی خۆی .
رذيَمى بةغدا بە هەموو توانايةكةوة هةولَى تيَكشاندنى ئيرادةى ميللةتى كورد دةكةن و داوای‮ ‬لكاندنەوەی‮ ‬كوردستان دەكات بە عیراقی‮ ‬عەرەبی‮ ‬لەكاتێكدا هەموو جیهان دەزانێت ئەم داوایەی‮ ‬عیراق بۆ پاراستنی‮ ‬بەرژەوەندیەكانی‮ ‬خەلكی‮ ‬كوردستان نیە،‮ ‬بەڵكو عیراق بۆ شاردنەوەی‮ ‬شكستەكانی‮ ‬خۆیەتی‮ ‬كە لە رووی‮ ‬سیایسی‮ ‬و سەربازی‮ ‬و ئابوریدا توشی‮ ‬بووەو هاوكاری‮ ‬كردنی‮ ‬چەند ولاتێكی‮ ‬ترە بۆ جیبەجێكردنی‮ ‬ئەجندای‮ ‬ئەو ولاتانە‮.‬هەموو ئەو هەڕەشە و بریارە نا بەرپرسانەی‮ ‬لە بەغداوە دەردەچن دژی‮ ‬خەڵكی‮ ‬كوردستان گرنگی‮ ‬ئەنجامدانی‮ ‬ریفراندۆم دەردەخەن و ئەوەمان پێ دەڵێن كەوا هیچ دەرفەتێك بۆ ژیان لەگەل عەقڵیەتی‮ ‬رەگەز پەرستی‮ ‬و شۆڤێنی‮ ‬عیراقیەكان نەماوە و ئەوانەی‮ ‬بڕیاری‮ ‬ئەنجامدانی‮ ‬ریفراندۆمیشیان دا كەسانی‮ ‬زۆر شارەزا و لێهاتوون لە سەركردایەتی‮ ‬كردنی‮ ‬كوردستاندا‮ .‬ بە داواكردنی‮ ‬سەربەخۆیی‮ ‬جارێكی‮ ‬تر كورد هەبوونی‮ ‬خۆی‮ ‬سەلماند ولە ناو ئالۆزیەكان و‮ ‬گێژاوی‮ ‬ناوچەكەدا توانی‮ ‬رێگایەكی‮ ‬دروست هەلبژێرێت،‮ ‬سەرۆك بارزانی‮ ‬و هەموو ئەوانەی‮ ‬لەگەل ریفراندۆمدا بوون مێژوویان تۆماركرد و جارێكی‮ ‬ترسەلماندیان جێگای‮ ‬متمانەی‮ ‬خەڵكی‮ ‬ستەملێكراوی‮ ‬كوردستانن،‮ ‬لەگەل ئەوەشدا بە رێگای‮ ‬پرۆسەیەكی‮ ‬دیموكراسی‮ ‬و ئازادانە كە ریفراندۆم بوو هەنگاوێكی‮ ‬گەورەی‮ ‬بڕی‮ ‬بۆ دەستخستنی‮ ‬مافە نەتەوەیی‮ ‬و نیشتیمانیەكانی‮ ‬هەموو خەڵكی‮ ‬كوردستان‮.‬عێراق لە پرۆسەی‮ ‬دیموكراسیدا شكستی‮ ‬خواردوە و هیچ پێكهاتەیەك لە عێراقدا مافی‮ ‬پارێزراو نیە بەتایبەتیش كورد كە نەك هەر بە مافەكانی‮ ‬پێشیلكرا بەلكو هەرەشەی‮ ‬دووبارەبوونەوەی‮ ‬جینۆساید و تراژیدیای‮ ‬لەسەر هەبوو،‮ ‬لە عێراقدا بێجگە لە لایەنگرانی‮ ‬مەرجەعیەتی‮ ‬شیعە كەسی‮ ‬تر سوود مەند نین وە چاوەروان كراویش نین هیچ بەرەو پێش چونیك لە عەقڵیەتی‮ ‬تاكڕەوانەی‮ ‬بڕیار بەدەستانی‮ ‬بەغداوە بێتە دی‮.‬