هەموو لایەنی پەیوەندیدار(ناوەند-ووڵاتانی هەرێمی-کۆمکاری عەرەبی و هەموو جیهان)کێسی ڕیفراندۆمی هەرێمی کوردستان(پڕۆسەکە و ئەنجامەکەیان) ڕەتکردەوە.ووڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا لەزۆر بۆنە بەوە تاوانبار دەکرا هەوڵ بۆ ئەوە دەدات ئەم ووڵاتە دابەش بێت بەسەر سێ هەرێم(کورد-سونە-شیعە) بەڵام لەڕاستیدا ئەم ووڵاتەش هەوڵیدا بۆ ئەوەی پڕۆسەی ڕیفراندۆم دوابخرێت و دوای ئەنجامدانی پڕۆسەکە دانی پێدانەنا و لێدوانیدا بەوەی پشتگیری یەک پارچەیی خاکی عێراق دەکات.
*ئەولایەنانەی پرسی ڕیفراندۆمیان ڕەتکردوە وەڵامی دوو پرسیاریان لانیە. پرسیارەکانیش.
١-ئایا عێراق یەک پارچەیە؟.
٢-ڕێژەی ئەو کارەساتانەی بسەر هەریەک لە پێکهاتەکان هاتون؟ و ئەو خەونەی کورد هەیەتی بۆ دەوڵەتی کوردی.
-وەڵامی پرسیاری یەکەم ئەوەیە عێراق ووڵاتێکی یەکگرتوە و بەدەستور سیستەمەکەی فیدڕاڵیە بەڵام ئەوەی لەسەر ئەرزی واقع دەبینرێت عێراق ووڵاتێکە لەڕووی(مەزهەبی-سەقافی-کۆمەڵایەتی-سیاسی-جوگرافی)دابەش بوە.
پەیوەندی نێوان ناوەند و پارێزگاکان و هەرێمی کوردستان زۆر بێهێزە لەڕووی سیاسی و ئابوری بەهۆی ئەوەی پێش و دوای دروست بونی(حەشدی شەعبی)لەشوێنی ئەوەی ئەم هێزە ببنە هەوێنی ئارامی و بەیەکەوە ژیان تۆی ڕق و قینەیان لەناو دڵ و مێشکی هاووڵاتیانی زۆری زۆرینەی عێراق چاند.
-وەڵامی پرسیاری دووەم چەندین نمونەی جیاواز و بەشێکی مێژووی دەوێت.
دوای هاتنی ووڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا بۆ ناو شەڕی یەکەمی جیهان.سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا(وودرو ویلسۆن)
چواردەخاڵی پێشکەش بە ووڵاتانی ئەوکات کرد تیادا پشتگیری خۆی دەربڕی بە دیاریکردنی هەموو میللەتێک لە(مافی چارەی خۆنوسی خۆی). دوای ئەوە(حەسبەتل ئومەم)دامەزرا و تا ساڵی ١٩٩٣ چەندین گۆڕانکاری بەسەر یاسا و بنەماکانی مافی چارەی خۆنوسی ناو نەتەوەیەکگرتوەکاندا هات.
-لەساڵی(١٩٨٠ و ١٩٩٥)دووجار ڕیفراندۆم لەهەرێمی(کیبیک)بۆ جیابونەوە لە(کەنەدا)ئەنجامدرا بەڵام هاووڵاتیان بە(نەخێر)ووڵامیان دایەوە و بەهەمان شێوەش هاووڵاتیانی(سکۆتلەندا)بەشداری ڕیفراندۆمیان کرد بە مەبەستی جیابونەوە لە(بەریتانیا)بەڵام ڕێژەی نەخێر زیاتر بو هۆکارەکەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە هاووڵاتیان لەبەر چەندین هۆکار ژیان لەگەڵ ناوەندیان لاباشتر بو لەجیابونەوە.
-لەووڵاتی سودانیش شەڕی ناوەخۆ ئەو ووڵاتەی وێرانکرد و سەدان هەزار هاووڵاتی بونە قوربانی شەڕ و جیاوازی ڕەگەزی لەکۆتایش لەڕێگای ڕیفراندۆم باشوری ئەم ووڵاتە لەناوەند جیابۆوە. بەهەمان شێوە بەهۆی ستەمکاری و وەلانان(ئەریتریەکان)دژی دەسەڵاتی ناوەند دەستیاندا چەک و لەکۆتایی بەهێز پرسی ڕیفراندۆمیان فەرزکرد وجیابونەوە.
لەم نمونانەی هێنامەوە حکومەتی ناوەند بەرپرسە لەوەی هاووڵاتیان و پێکهاتەکان چۆن بیر دەکەنەوە و چۆن بڕیار دەدەن چونکێ ئەگەر حکومەتی ناوەند(دیموکراتی بێت.یەک سان بێت.بێ جیاوازبێت.....هتد)ئەوا هاووڵاتیان ژیانی باش و خۆش بەقوربانی دواڕۆژی نادیار ناکەن.
*بۆ بارودۆخی میللەتی کورد لەهەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەند زۆر ڕاستی هەیە دەبێت خوێنەری بەڕێز بیزانن لەوانە؟.
-لەساڵی١٩٧٠ڕێکەوتن لەنێوان شۆڕشی کورد بەسەرۆکایەتی(بارزانی نەمر)و حکومەتی عێراقی ئەوکات ئەنجامدرا و بەیانامەی ١١ی ئازار مۆرکرا.دوای ئەوە حکومەتی عێراقی ئەوکات کەوتە لەناو بردنی نەیارانی تری ئینجا لە ڕێکەوتنەکە پەشیمان بۆوە و ڕێکەوتنی شومی جەزائیری مۆرکرد.
-دوای ئەوە حکومەتی ڕووخاوی عێراق(٨٠٠٠)هەشت هەزار بارزانی ئەنفال کرد.(٥٠٠٠)پێنج هەزار گوندی ڕوخاند.(١٨٢٠٠٠)سەد و هەشتا و دوو هەزار هاووڵاتی تری ئەنفال کرد. لەچەندین شوێن چەکی کیمیای دژی میللەتی کورد بەکارهێنا نمونەش(هەڵەبجە.........هتد).
*ئەگەر ووڵاتانی زل هێز داوایانکرد هەرێمی کوردستان و خودی زۆر بەڕێز کاک(مەسعود بارزانی)ڕیفراندۆم دوابخات یان ئەنجامی نەدەین نەیان پرسی هۆکارچیە میللەتی کورد نایەوێت لەگەڵ حکومەتی ناوەند بژی؟حکومەتی ناوەند لەدوایی ساڵی ٢٠٠٥وە شکست لەدوای شکست دەهێنێت و دەیەوێت بەبەکار هێنانی هێز هاووڵاتیان و پێکهاتەکان باجەکەی بدەن.
* دوا ووتەم.
ئەوەی مەترسیە لەسەر یەکپارچەیی خاکی عێراق(پێکهاتەکان و هاووڵاتیان) نین بەڵکو ئەو فەرهەنگ و ئەقلیەتەیە لەناوەند ووڵاتی عێراق بەڕێوەدەبات.