پێویستە واشنتۆن لە نێوان كوردی عێراق و بەغدای تایفەگەرادا یەكێكیان هەڵبژێرێت
دەیڤید فیلیپس
حەیدەر عەبادی لە ساڵی 2014دا بووە سەرۆك وەزیران، ئەویش بە پشتیوانیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران و پاڵپشتیی سەرۆك حەسەن رۆحانی. كەسی پێش عەبادی، نوری مالیكی كەسایەتییەكی تەواو جەمسەرگیر بوو، كە ئەویش لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی لێدەكرا. سەرۆكی پەرلەمانی عێراقیش، سەلیم جبوری لە نزیكەوە كار دەكات لەگەڵ هاوشانە ئێرانییەكەیدا، عەلی لاریجانی، كە سیاسییەكی موحافیزەكاری سەرسەختە و پێشتر كەسێكی سەربازی بووە.
لە ئێستادا هاوكارییەكی توندوتۆڵی ئەمنیی ئێران و عێراق پێكەوە گرێدەدات. هێزە چەكدارەكانی عێراق و سوپای پاسدارانی ئێران شان بە شانی یەكتری شەڕی دژ بە داعش دەكەن. تەنیا چەند رۆژێكی كەم پێش ئێستا، ئێران و عێراق مانۆڕی هاوبەشی سەربازییان ئەنجامدا لە سەر سنوورەكانی كوردستان و هۆشدارییان دا بە «دوژمنە هاوبەشەكە»یان.
میلیشیا شیعەكان، میلیشیاكانی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە رێی فەتوایەكی مەرجەعی باڵا ئایەتوڵا عەلی سیستانی-یەوە دامەزرێنرا كە شانازی بە «ئەركە پیرۆزەكە»یانەوە دەكەن بۆ رزگاركردنی موسڵ لە دەستی داعش. میلیشیا شیعەكان لە عێراقدا بەرپرسن لە كوشتنی ژمارەیەكی زۆر لە ئەمریكییەكان.
هەروەها یەكە نیمچە سەربازییەكانی عێراق هەڕەشە لە هێزەكانی ئەمریكا دەكەن. وەك (سرایا السلام) كە سەر بە پیاوی ئایینی عێراق موقتەدا سەدرە كە كەسێكی دژ بە ئەمریكایە. هەروەها رێكخراوی (البدر)یش كە رێكخراوێكی پڕچەكی سەر بە ئێرانە.
داعش خێر و بێرێكی ئابووری بوو بۆ ئێران. رێكخراوی پەرەپێدانی بازرگانی ئێران ئاماژە بەوە دەكات كە هەناردەی غەیرە نەوتی ئێرانی گەشەی كردووە كە لە ساڵی 2008 كە 2.4 ملیار دۆلار بووە و لە ساڵی 2015دا گەیشتە 6.2 ملیار كە لەو كاتەدا عێراق هاوكاری ئێرانی كرد بۆ دەستڕاگەیشتن بە بازاڕە جیهانییەكان كە ئەویش پێشێلكردنی سزا نێودەوڵەتییەكان بوو.
هەروەها عێراق و ئێران هاوكارییەكی چڕ و پڕ دەكەن لە بواری وزەدا. لە 25ی ئەیلوولدا، كە رۆژی بەڕێوەچوونی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان بوو، وەزیری نەوتی عێراقی جەبار لوعەیبی وەبەرهێنانێكی گەورەی راگەیاند لە دوو دامەزراوەی نوێی هاوبەشی بەرهەمهێنانی نەوتدا.
لە كاتێكدا كە ئیدارەی ترەمپ سەرزەنشتی پشتیوانیكردنی ئێران لە تیرۆریزم دەكات، بەڵام لە راستیدا پشتیوانی لە ئێران دەكات لە رێی پاڵپشتیكردنی عێراقەوە. وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رێكس تیلێرسۆن باس لە عێراقێكی «یەكگرتوو و فیدڕاڵی و دیموكرات» دەكات كە ئەمەش هەڵەیە و لە جێی خۆیدا نییە. ئەو پشتیوانی لە بەغدا دەكات رەخنە لە ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستانی عێراق دەگرێت بەوەی گوایە «شەرعییەتی» نییە.
عێراق «یەكگرتوو» نییە. كوردستانی عێراق لە ساڵی 1991ـەوە بە ئەمری واقیع سەربەخۆیە. هەروەها دابەشبوونی تایەفەگەری قووڵیش هەیە لە نێوان میلیشیاكانی سەر بە ئێران و سوننەكانی عێراقدا، كە زۆریان پشتیوانی داعش دەكەن.
عێراق دەوڵەتێكی «فیدڕاڵی»یش نییە. دوایین توێژینەوە دەریخستووە كە بەغدا 55 ماددەی دەستووری فیدڕاڵی پێشێل كردووە. حكومەتی عێراق بەردەوام جێبەجێكردنی ماددەی 140ی رەتكردۆتەوە، كە بە گوێرەی ئەو ماددەیە دەبێت ریفراندۆم لەبارەی چارەنووسی كەركووكەوە بكرێت. هەروەها عێراق زۆر دوورە لەوەی «دیموكراتی»یش بێت. ئەوە زۆرینەی شیعەیە كە مومارەسەی حوكمڕانیی زۆرینە دەكەن و كورد و سوننەیان پەراوێز خستووە.
كۆنگرێسی ئەمریكا زیاتر و زیاتر هۆشیارە بە دەستڕۆیشتوویی زیانبەخشی ئێران. سیناتۆر چەك شومەر، كە سەركردەی كەمینەی دیموكراتەكانە «دراوسێكانی عێراقی كە تاكڕەوەكان حوكمیان دەكەن» تۆمەتباركرد بەوەی «بەرهەڵستی دەوڵەتی كوردستان دەكەن لەبەر ئەوەی دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر بارودۆخی هەنوكەیی و بەرژەوەندییە بەرتەسكەكانیان.» سیناتۆر جۆن مەككەین پشتیوانیی پرۆسەیەكی سیاسی دەكات كە خەونەكانی كورد بۆ هێنانەدی دەوڵەتی سەربەخۆیی بهێنێتەدی. ئەوان دەزانن كە كوردستانی عێراق بەربەستێكە لەبەردەم دەستڕۆیشتوویی ئێران.
پێویستە بڕیارێك لە كۆنگرێسەوە هەبێت و داوا لە ئەمریكا بكات كە ئیعتیراف بە كوردستانی عێراق بكات، ئەگەر كاتێك سەربەخۆیی راگەیاند.
پێویستە كۆنگرێس هاوكاری راستەوخۆ بۆ پێشمەرگە دابین بكات. زیادكردنی دەستەبەركردنی چەكی قورس دەبێتەهۆی ئەوەی هێزە چەكدارەكانی عێراق و میلیشیا شیعەكان لە هێرشكردن سڵ بكەنەوە.
هەروەها پێویستە كۆنگرێس گواستنەوەی چەكی قورس و هێرشبەر بۆ عێراق سنووردار بكات، چونكە دەكەونە دەستی ئەو میلیشیایانەی ئێران پشتیوانیان لێدەكات. سیاسەتی ئەمریكا لە دووڕیاندایە. پێویستە واشنتۆن پشتیوانیی كوردستانی عێراق بكات و پاڵپشتی لە دیموكراسی و خەونە نەتەوەییەكانی كوردی عێراق بكات.
