ناسیونالیزمی نەتەوە سەردەستەكانی ئەم ناوچەیە، بەڵایەكی گەورەیان بۆ نەتەوەكانی ژێردەست و دواجار بۆ خۆشیان دروست كرد، ئەوان بەو پێیەی دەوڵەتیان هەبووە، هەموو توانای خۆیان و بارودۆخی نێودەوڵەتی و ئیقلیمییان بۆ چەوساندنەوەی نەتەوەكانی ژێردەست و خاك داگیركراو بەكارهێناوە، ئەو نەتەوە سەردەستانە ئایینیشیان بۆ چەوساندنەوە بەكارهێناوە، ئامادە نەبوون بە ئێستاشەوە، وەك برای ئیمان و هاوئاینیش قبوڵمان بكەن، هەوڵیان داوە دەوڵەت بخەنە خزمەت نەتەوەی خۆیانەوە، بەم شێوەیە دەیان نەوەی چەكدار بە شۆفێنییەتی ئاینی و مەزهەبی و نەتەوەییان بەرهەمهێناوە.
راستە نەتەوەكانی سەردەست، عەرەب و تورك و فارس، لێیان خۆشهاتووە كە كورد و نەتەوە و ئایین و مەزهەبی غەیری خۆیان چەوساندۆتەوە، بەڵام لەولاشەوە كێشەی زۆر و زەوەند بەرۆكی گرتوون، هۆی سەرەكیشی كلتووری قبوڵ نەكردنی ئەوانی دیكەیە، سەیری هەر چوار دەوڵەتی داگیركەری كوردستان بكەن، سوریایەك هیچی بەسەر هیچەوە نەماوە، چەندان گرووپ و ئەجندا شەڕیانە، دەیان هەزاركەس كوژراوە، كەچی كە كوردی رۆژئاوا دەڵێن هەڵبژاردن دەكەین، دیمەشق گاڵتەی پێ دێت و دەڵێ ئەوە نوكتەیە, حاڵی عێراقیش دیارە، پێویست بوو لەو ماندووبوونیەی سەدام و حوكمڕانانی پێش ئەو سەبەبكاری بوون بحەسێتەوە، كەچی بەهۆی جێبەجێ كردنی ئەجندای دەرەكی، هێندەی دی ماڵوێرانیی بۆ دروست بوو، توركیا و ئێرانیش لەو پەتایە بێ بەش نەبوون.
كە هەرێمی كوردستان ئامادەكاری بۆ ریفراندۆمی سەربەخۆیی دەكات، پایتەختی هەرسێ نەتەوەی سەردەست عەرەب و تورك و فارس كەوتوونەتە جووڵە رێگە لەو هەوڵەی كوردستان بگرن و لێنەگەڕێن خەڵكی كوردستان ریفراندۆم بكەن، پایتەختی ئەو سێ نەتەوە سەردەستە، لە 1991 ـەوە لە ئافاتێك دەترسن، ئەو ئافاتەی بەهۆی كۆڕەوی كورد لە 31/3/1991 بەرەو ناوچە شاخاوییەكان و سنووری ئێران و توركیا سەری هەڵدا، چونكە خەڵكی كوردستان هێشتا هەر لە دۆڵ و شیو و چیاكانەوە بێ لانە بوو، رۆژی 5/4/1991 بڕیاری 688 ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە پاراستنی مافی مرۆڤ لە عێراق دەرچوو، یەكەم جاریش بوو ناوی كورد لە بڕیارێكی نێودەوڵەتی بێت، ئەو بڕیارە بواری بە دەوڵەتان دا دەستێوەردانی مرۆیی بكەن، لەبەر رۆشنایی ئەو بڕیارەشەوە هێزەكانی هاوپەیمانان لە زاخۆوە هاتنە ناو كوردستان و ناوچەكانی سەروی هێڵی پانیی 36 وەك نەوایەكی ئارام بۆ خەڵكی كوردستان داندرا، ئەم دەستێوەردانە مرۆییە، واقیعێكی سیاسی گرنگی لێ كەوتەوە.
بۆیە ئەستەمە چیدی بوار بۆ نەتەوەی سەردەست برەخسێت، نەتەوەی ژێردەست بچەوسێنێتەوە، پێویستە بەغدا زۆر دوور نا، هەر تەنیا ئاوڕ لە چارەكە سەدەیەكی رابردوو بداتەوە، بۆ ئەوەی واز لەو شێوازەی حوكمڕانی بێنێ كە بەزۆر هەموو پێكهاتەكان كۆبكاتەوە و مافیان زەوت بكات، ئەو ئاگرەی لە دەیەی كۆتایی سەدەی بیستەم هەڵگیرسا، تازە دەگاتە عێراق و سوریا، ئەوا پڕیشكیشی بۆ ئەملاو ئەولا دەچن، تازە كورد و ئەو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینیانەی لە هەرێمی كوردستانن، ناتوانن بگەڕێنەوە ژێر مەركەزییەتی بەغدا، تێزی بەغدا بۆ ئەم سەردەمە نابێت، تا بەغدا ئەو تێزە سەقەت و نامۆیە بە سەردەمی ئێستا، وەك ئامرازی بیركردنەوە و دواتر جێبەجێ كردن بزانێت، ئاماژەیەكە بۆ ئەوەی هێشتا دەیەوێت درێژە بە كاولكاری و سوك سەیركردنی مرۆڤ بدات.
بەمەش دەوڵەتی كوردستان، كۆتایی بە سەردەمی نەتەوەی سەردەست لە ناوچەكە دێنێت، چونكە رەنگ و روخساری ئەو دەوڵەتە لە ئێستاڕا دەركەوتووە، كۆمارێكی فیدڕاڵی پەرلەمانی، دەوڵەتێك تیایدا چەمكی نەتەوەی سەردەست جێگەی نابێتەوە، بەڵكو پێكهاتەكان خۆیان بەشدارێكی كارای نووسینەوەی دەستوور دەبن، هەمووان پێكەوە نەخشەڕێی پێكەوەژیان دادەڕێژن.