لە كاتێكدا كە سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان و حكومەت و زۆربەی پارت و هێزە كوردستانییەكان بڕیاریان لە گشتپرسی بۆ سەربەخۆیی داوە، كە لە (25)ی ئەیلولی ئیمساڵدا بەڕێوە بچێت، سەرەڕای ئەوەی بۆ خۆی بڕیارێكە تەواو دروستە و بگرە لەكاتی خۆیشی دوا كەوتووە، كەچی لێرەو لەوێ ئاوازی ناسازو نەشازی دژەڕیفراندۆم و سەربەخۆیی لەهەندێ شارو جێگەی هەرێم سەریان هەڵداوە و بگرە كار گەیشتۆتە ئەوەی كەمپینی جۆراو جۆر بكرێت كە هەندێك گروپی گوماناوی ڕابەرایەتییان دەكەن، بە جۆرێك كە پێویستە ئەكادیمیست و ڕۆشنبیرانی ئێمە ڕوونكردنەوەو هەڵوێستی درووستیان لەمەڕ ئەو ئاوازە نەسازو گرووپانە هەبێت و ڕاستییەكان بۆ جەماوەرو خەڵكی كوردستان ڕون بكرێنەوە، دیارە پرۆسەی دیموكراتی بۆ خۆی پرۆسەیەكی جوان و بەهادارەو تاوەكو ئێستا هیچ ئەڵتەرناتیڤێك لە ڕووی سیاسیی مرۆییەوە بۆ ئەو پرۆسەیە نەهاتۆتە گۆڕی؛ لەم سۆنگەیەوە دەنگدان بە(نەخێر) لە پرۆسەیەكی لەم جۆرەدا لە لایەن تاكی كۆمەڵگەوە پڕاوپڕ دیموكراسییەو هیچ زیانێكی ئەوتۆی نابێت و كەسیش بۆی نییە ئەو تاكانە بخاتە خانەی تەخوینەوە، هەرچەندە بۆچوونی ئەو تاكانەش سەبارەت بە گەلێكی بەشمەینەت و مافخوراوی وەكو كورد بێ زیان نابێت؛ چونكە مێژووی كورد و خەڵكی كوردستان و قوربانییە فرەو هەرە زۆرو زەوەندەكانی ئێمە هێندە فرەیە لە مێژووی هیچكام لە میللەتانی دنیا ناچێت، بۆیە دەنگی نەخێری یەك تاكیش بۆ خۆی جێگەی تێڕامان و هەڵوەستەیەو پێویستە دەزگا پەیوەندیدارەكانی نیشتیمان كاری ئەرێنی لەسەر بكەن بۆ نەهێشتن و كەمكردنەوەی.
بەڵام: ئەو دەمەی كار دەگاتە گرووپبەندی و كەمپین و پەیوەندیی گوماناویی ژێربەژێری هەندێك گروپی نابەرپرس و بازرگانیی سیاسەت و دنەی نەیارانی مافەڕەواكانی خەڵكی كوردستان، ئەوساتە ناكرێت ئەو جموجۆڵانە بە ئاسایی وەربگیرێن، بەڵكو مافی تاك و دەزگا دڵسۆزە فەرمی و نافەرمییەكانی نیشتمانە، كە بەچاوی گومانەوە لەو جموجۆڵانە بنواڕن، و لە ڕەگ و ڕیشەكەی بكۆڵنەوە، لە كاتێكدا كە گرووپی دژە ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی بانگەشەیەكی گوماناوی دەچڕن و گومان دەخەنە سەر پرسی گشتپرسی، ئەوەش بە پاساوی: ( نادادپەروەری وحوكمڕانیی خۆماڵی و گرفتەكانی یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم و نەبوونی دەستورێك بۆ ناوخۆی هەرێم، هاوتەریب لە گەڵ باڵادەستیی پارتێكی دیاریكراو لە هەرێم كە پارتی دیموكراتی كوردستانە، دواجاریش گریمانەی ترس لە گەمارۆی ئابووریی وڵاتانی دراوسێ بۆ سەر باشوری كوردستان) كە بەگوتەی ئەوان: (نەخێر) بۆ ڕێگرییە لە ڕوودانی كارەساتی مرۆیی و وەدیهاتنی حوكمڕانییەكی دیكتاتۆری لە باشوور، دیارە ئەم پاساوگەلە ناكرێت هەروا بە ڕەهایی و سانایی وەربگێرێن و ببنە جێگەی باوەڕ، بەڵكو هەریەكە لەو پاساوانە تەنانەت لە گریمانەی ڕاستبوونیشیاندا، هێشتا لێدوانی زۆر هەڵدەگرن و ناكرێت ببنە پاساوێكی درووست بۆ دژایەتیی گشتپرسیی سەربەخۆیی، چونكە حكومەتی هەرێمی كوردستان سەرەڕای هەموو كەموكورتییەكانی هێشتا - لە ڕووی مرۆیی و پێكەوە ژیانی ئاشتیانەو پاراستنی مافی مرۆڤ پێكهاتە جیاجیاكانی ئاینی و نەتەوەیی ناو باشوور و سەقامگیرییەوە – زۆر لە حوكمڕانی بەغداو وڵاتانی دەورو بەرمان جوانترو لەپێشترە، لەهەمان كاتدا هەموو ئەو گرفتانەی بەرەی دژەریفراندۆم دەیكەنە پاساو ئەگەر بەشێكیان مۆركی ڕاستییان پێوەدیار بێت زۆربەیان تەنیا گرفتی كاتی و ڕواڵەتین و قابیلی چارەسەرن.
بەڵام ئەو بەرەیە پێمان ناڵێن: چۆن پێیان قبوڵە لەبندەستی حكومەتێكی تایەفیی ویلایەتی فەقیهدا كە مافی مرۆڤ بەخوێنیش نایەتەدی و پتر لە (55) بڕگەی دەستووری هەڵبژاردەی دانیشتوانی عێراقی پێشێلكردووە، لەهەمان كاتیشدا لەناوجەرگەی بەغدای پایتەختی عێراقدا مرۆڤی بێتاوانی عێراقی لە سەر پێناسەی نەتەوەیی و مەزهەبی و ئاینی بەبەر چاوی هێزە ئەمنییەكانەوە پاكتاو دەكرێت، ئەو عێراقەی بەرەی دژەسەربەخۆیی بانگەشەی مانەوەی كوردستانی لە بن دەستیدا دەكەن، ئامادە نییە تەنانەت ئاوارەكانی جەنگی ناوخۆ و تیرۆر لەخۆبگرێت و داڵدەیان بدات كە هاونەتەوەو زۆر جار هاو هۆزو بن ئاموزای یەكترن.
كەچی بەرەی دژەگشتپرسی بە زمانی حاڵ پێمان دەڵێن: حوكمڕانی بیانی نادیموكرات و نادادپەروەرو پێشێلكاری دەستورو مافی مرۆڤ ومافی خەڵكی كوردستان لە هەموو ڕووەكانی نەتەوەیی و ئابووری و مرۆییەوە؛ باشترە لە حوكمێكی خۆماڵی پارێزەری مافی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبییەكانی ناو هەرێم دەرەوەی هەرێمیش: تەنیا لەبەر ئەوەی حوكمڕانیی خۆماڵی هەندێك كەم و كورتی هەیە كە بەشێكیان كاتین و قابیلی چارەسەرن و بەشێكیتریشیان ڕۆژگار كەفیلە بەچارەسەر بوونیان. بەشێكی دیكەشیان پێویستی بە خەبات و فشاری جەماوەری و ڕێخراوەیی تۆكمە هەیە بۆ لەناوچوونیان.
بەهەرحاڵ ئەو بەرەیە هەرگیز ناتوانن لە ڕووی نیشتیمانییەوە بیسەلمێنن كە دەستەڵاتدارانی دەورو بەری كوردستان بە عێراقیشەوە سەرەڕای حوكمڕانیی لەمێژانەیان لە حوكمڕانیی هەرێم باشترن، چونكە هەموو دۆست و دژبەری خەڵكی كوردستان بۆ خۆیان شایەتحاڵن كە چی لە وڵاتانی دەورو بەرمان دەگوزەرێت و چۆن مافی مرۆڤ پێشێل دەكرێت و پاكتاوكردنی ڕەگەزی و ئاینی و مەزهەبی ڕوودەدەن.
ئەوەش لە كاتێكدا هەرێمی كوردستان یەك ملیۆن و هەشت هەزار كۆچبەرو ئاوارەی لە ئایین و نەتەوەی جیاجیای ناو عێراق و دەرەوەی عێراق لەخۆگرتووە، هەموو دنیاش بەحكومەت و گەلانی جیاجیا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە شاهیدی ئەو پرسە مرۆییەن كە حكومەتی كوردستان پیادەی كردووە.
دیارە بەرەی دژەریفراندۆم جورئەتی ئەوەیان نییە كە بڵێن: ئێمە دژی سەربەخۆیی كوردستانین بەڵكو دەستەواژەی (ئێستا كاتی نییە) بەكاردێنن بۆ مەبەستەكەیان، بەهێزترین پاساویشیان گەمارۆی ئابووری سەر هەرێمە لە ئایندەدا؛ بەڵام ناشتوانن پێمان بڵێن ئەگەر ئەمە سەدەو نیوێكە دەرفەتی سەربەخۆیی نەهاتۆتە پێش؛ كەی ئەو دەرفەتە دەبێت،؟.
ئایە دەبێت رۆژێك بێتەپێش و ئەم دراوسێیانەمان نەمێنن و گۆڕانكاریی جوگرافی ڕووبدات نەتەوەگەلێكی دیكە شوێنیان بگرنەوە؟ یان ڕۆژانێك بێت ئەو دەوروبەرەمان لۆژیكیان بگۆڕدرێت و ببنە بەرگریكاری مافی گەلان؟.
كە بێگومان ئەوانە هەرگیز ڕوونادەن، بۆیە كەواتە ئەوەی دەیڵێن تەنیا پاساوە بە مەبەستی پاساو و هیچی تر!!
شتێكی تریش: كە دوو كەس ناتوانن كێشەیان لەسەری هەبێت سەربەخۆیی گەل و نەتەوەكانە، كە مافێكی خودایی خۆڕسك و سرووشتییە، ئەو مافەش هێندە ڕەوایە كە وەدستهێنانی بۆ خۆی هیچ پاساوێك هەڵناگرێت و میللەتی وشیار بەبێ سێ و دوو دەبێت خەباتی سەرسەختانەی لە پێناودا بكات، ئەو خەباتەش بەبێ قوربانی و ماندووبوون هەرگیز نایەتە دی، بەتایبەتی لە ژینگەیەكی ئاڵۆزو پڕ قەیرانی وەكو خۆرهەڵاتی ناویندا، هاوكات ئەوەش ڕوونە كە هیچ هێزێك لە دەرەوە نایەت مافی ڕەوامان وەكو بەخشش پێ ببەخشێت، كەواتە گەمارۆی ئابووری و فشاری دەوروبەر ئەگەر داگیركەران بۆیان بلوێت بەڵایەكە كەناتوانرێت خۆی لێ ببووێرین.
بەڵام لە ئێستادا كە باشووری كوردستان خاوەنی قەوارەیەكی نیمچە سەربەخۆو ناسراوە لە ڕووی نێودەوڵەتیشەوە، بۆ خۆی خاوەنی پێگەیەكی جیۆسیاسیی باشە. بۆیە هەر مرۆڤێك كە لە ئەلف و بێی سیاسەت بزانێت، باش لەوە دەگات كە دەرفەت لەمە باشتر بۆ باشوور نەڕەخساوە و دووریشە جارێكی دیكە بڕەخسێت.
كەواتە پاساوەكانی دژەسەربەخۆیی جگە لە بیانووگرتن و پەیوەندیی ژێربەژیریی سەرانی ئەو بەرەیە بە نەیارانی كوردەوە هیچی دیكەی لێ هەڵناهێنجرێت، لەمێژە كورد گوتوویەتی: (مرۆڤی ژیر كوڕی خۆی ناكات بە قوربانی كچی خەڵكی ) ئێمەش ناكرێت حكومەتی خۆماڵی خۆمان ئەگەر كەم و كورتیشی هەبێت بگۆڕینەوە بە حكومەتێكی پڕ قەیرانی تایەفی سەركوتكار و پێشێلكاری مافی مرۆڤ كەمینەكان، كە بە درێژایی مێژووی عێراق هیچ خێرمان لێی نەدیوە.




د. عمر ڕەنگێنەیی
مامۆستای زانكۆی سلێمانی