ھێڤێنێ دەولەتداریێ د ناخێ کوردستانیان ( سایکۆلۆژیایا مەعریفی و ئایینی)
د.نەسرەدین ئیبراهیم گۆلی*
نڤیسەرێ ڤێ گۆتارێ بۆ زانینا جۆرێ ڤێ شێوازێ ھزرکرنا تاکێ کوردستانی، ڤەکۆلینەک زانستی لسەر بنەمایێ وێ بیردۆزێ ئەنجام دا. دیارە ژی ئەم گەلەک جاران گازندەی ژ قوتابیێن خوە دکەین و گلەییا مە ژ ئاستێ وان یێ زانستی و گەلەک ژ شێوازێن ڕەفتارێن وان یێن پەروەردەیی ھەمی پێدزانن. ھەرچەندە پێدڤییە ئەم بەری ھندێ ڤان گازندا ژ وان بکەین بزانین گەلەک تشت و ڕەفتار و لایەنێن کەلتووری و فەرھەنگی ل جڤاکا مە ئێکن ژ وان ئاستەنگێن مەزن د ڕێکا ھزرکرنا قوتابیێن مە.
ئەو ڤەکۆلین بناڤۆنیشانێ جھێ کۆنترۆلکرنێ لنک قوتابیان ل قوتابخانەیێن ئامادەیی ل دەڤەرا زاخۆ ھاتە ئەنجامدان و مەبەست ژێ زانینا ئاراستەیا کۆنترۆلکرنێ بی د ھزر و مێنتالیتە و ( ئەقلیەتێ) و کەساتییا وان دا و چەوانییا وێ ئاراستێ، و سەمپلێ ڤەکۆلینێ ( ٣٧٦ ) قوتابی بین، و بۆ ڤێ مەبەستێ ڤەکۆلەری پیڤەرەک ئامادەکر کە پێکدھات ژ ( ٢٦ ) بڕگا، و پشتی دەرئینانا ساخلەتێن وێ یێن سایکۆمێتریک( ڕاستی و دروستی، و نەگھۆڕی) و بکارئینانا فۆرموولێن ئاماری، گەھشتە ڤان ئەنجامێن ئەرێنی و ژ وان ئەنجامان ژی ئەو بی کە زۆربەیا قوتابیان خۆدانێ جھێ کۆنترۆلکرنا ژ جۆرێ ناڤخۆیینە.
دیارە قوتابی پشکەکە ژ جڤاکا کوردستانی، و یێ کۆ ب ڕەنگەک نەرێنی ھاتیە پێناسەکرن و شکاندن. ئەو ژی پشکەکە ژ کەلتوورەکێ ھەڕفتی یێ کۆ خەلکێ و نەتەوەیێن دیتر بۆ مە چارچۆڤەیێ وێ دروست کری و ئەم نەچار کرین وەسا ھزر بکەین. ھەتاکۆ گەلەک ئیماژە و نیشان و ھزرێن نەرێنی و نگێتیڤانە یێن مە بخۆ ژ خۆدێ خۆ و کەساتییا کوردستانیان، د ھەمی تەخ و چین و ئاست و ڕەنگێن دیتر، ھەی و بەرھەمەکێ ڕزیێ ھنکی و یێ سەربۆرەکا دیرۆکی و کەلتووری و ئایینی و پەروەردەیی و جڤاکییە، و ئەڤ کەساتییە خۆدان ھندەک جۆرێن پێکھاتانە کە وی ژ ھەژی گەلەک دەستکەفت و تشت و مافان نیشان ددەن، لێ ھەمی ئەو دەستکەفت و مافێن ژ وی ھاتینە ستاندن. ھەمی وان بناسان سەربۆرەک تەحل و دژوار و شەقلەشکێن دەست و پێ ل مە کرینە د زکێ مە دا و ئەم یێن زنجیر کرین و نەھێلاین ئەم ببینە خۆدانێ گەلەک تشتان. ھەمی دەمەکی خەلکێ بناڤێن جۆدایێن کەلتووری و فەرھەنگی و زمانەڤانی و ئایینی و جڤاکی ئەم یێن شکاندین و ئەم وەسا یێن فێرکرین و تێگەھاندین خەلک و زمان و نەتەوە و کەس و جڤاکێن دیترێن ھەین ژ مە باشتر و پاقژتر و پیرۆزترن، و ھێدی ھێدی ئەڤ ھزر و باوەرە و گۆتگۆتکە د ئەجێندا و دەزگەھێن جڤاکی و ڕاگەھاندن و ئایینی و پەروەردەیی و فێرکرنی دا، ب ڕۆژانە مانشێتێن پرۆپاگندەیێن نەرێنی بین ئاراستەی ناخ و دەروون و ھزر و مەژی و مێنتالیتەیا کەساتییا کوردستانیان دھاتنەکرن، و ئەڤ کەساتیە لاڕێ و ڤاژێلە کر و گەلەک شاشی پێھاتنەکرن و تێدا ھاتنە بنیاتنان و ژ وان ژی مرۆڤەکێ شکەستی و د نزمترین ئاستێ باوەریبخۆ بوونێ، و ب ماف و نەتەوە و زمان و کەلتوور و فەرھەنگ و بھا و ئالا و شیان و ویست و داخوازی و حەز و ئارەزوو و ڤیان و فێربوون و پەروەردەیێن خۆ ژی. بەلێ پا وەکی دبێژن"ھەیڤ ھەتاھەتایە ل پشت عەوران نامینیتن"، و بۆرینا دەمی گەلەک ژ ڤان شاشییان دێ لادەتن. نموونە ژی ئەڤ ڤەکۆلینەیە کە نیشان ددەتن تاکێ کوردستانی، ئەو تاکە یێ کۆ زەردەشتێ شەھید، پیامبەرێ میدیایی و کەڤنارێ کوردان و ئاریاییان ل نێزیکی چھار ھزار سالان بەری نۆکە، لبن گۆھێن مرۆڤاتیێ و کوردان خواندی و نیشان دای کە مرۆڤ خۆدان و نڤیسەرێ چارەنڤیسا خۆ یە، و ئەڤرۆکە ھێدی یا ڕۆھن دبیتن کە کوردستانی ھەژی گەلەک تشتان و مافانە، و ئێک ژ وان ژی دەولەتبوونە، چونکە وی تاکی د ناخ و دەروونێ خۆ دا کاکل و ھێڤێنێ دەولەتداریێ یێ تێدا ھەی.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و پەروەردەیی/فاکۆلتییا پەروەردە/ زانینگەھا زاخۆ
