لە ماوەی سەدەی رابردوو ، میللەتی كورد بە هۆی پێداگری و خەباتی دژی ژێر دەستی و بەدەستهێنانی مافەزەوتكراو و داگیركراوەكانی تووشی دەیان كارەسات و چەوسانەوە هاتۆتە ، لەگەڵ هەموو ئەو تاوانانەی كە رژێمە یەك لەدوای یەكەكان لە دژی كورد ئەنجامیان داوە ، بەڵام تا بە ئەمرٍۆ بە هۆی سیاسەتی شوڤێنی و دیكتاتۆرییانەوە ئامادە نەبوونە دان بە خاوەنداریەتیی خاكی كوردستان بكەن و هەموو كات خۆیان لە رٍاستییەكان دەدزنەوە . گەر ئاورێك لە مێژوو رژێمی رووخاویی پێشووی عێراق بدەینەوە كە چۆن نامرۆڤانە چەكە كیمیاوییەكان و گازی خەردەل لە ساڵی 1988 لە شاری هەلەبجە بەكارهێنا وبووە هۆی گیانلدەستدانی پێنج هەزار هاووڵاتی كورد.دواتر شاڵاوی ئەنفاڵ درێژەی هەبووە و تا 1988 پتر لە سەد و هەشتا هەزار هاووڵاتی مەدەنی كورد شەهید كراون.گەڵێك خەڵك شاڵاوی ئەنفال دژ بە كورد بە جینۆساید لە قەڵەم داوە و مرۆڤ دەتوانێت بە هولوكوستی كورد وێنای بكات كە هاوشێوەی جوولەكەكان بەدەست نازییەكان ، كوردیش بە دەستی رژێمی سەددام حوسێن دووچاری قڕكردن و لەناوبردنی نەوەی كورد بووەتەوە. دوای رووخانی رژێمی سەدامیش ، هەمان عەقلییەتی دیكتاتۆر بەردەوامم بوو بینیمان كە چۆن بە چەكی ئابلوقەی دارایی زیانیان بە كورد و رەوتی پێشكەوتنی هەرێمی كوردستان گەیاند .هەربۆیە ،خەڵكی كورد و جووڵەكە هەمان بەسەرهات و نەهامەتیان بینیوە و زوڵم و ستەمیان بینیوە.ئێستا مافی كوردە كە داوای سەربەخۆیی و جیابوونەوە لە عێراق بكات
كورد لەپێناو گەیشتن بە ماف و ئازادییەكانی، بەردەوام لە خەبات و بەرخوداندا بووە لەم رێڕەوە خەباتە مێژوییەدا دروشم و داواكارییەكانی لەگەڵ قۆناغە جیاوازەكانی خەباتدا گونجاندووە، لە قۆناغی شۆڕشی شاخدا سەركردایەتی شۆڕش ئۆتۆنۆمی وەك چارەسەری واقعی بۆ پرسی كورد دەستنیشان كردبوو، لە قۆناغی دوای راپەڕینی 1991 و دروستبوونی حكومەت و پەرلەمانی هەڵبژێردراو لەلایەن گەلەوە، پەرلەمان، سیستەمی فیدراڵی لە چوارچێوەی عێراقێكی دیموكراسیدا كردە داخوازی گەلی كورد، بەڵام لەئێستادا داخوازی بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان، لەگەڵ هەڵكشانی قەیرانی سیاسی و ئابووری و ئەمنی و كۆمەڵایەتی لە عێراق زیاتر بەرز بۆتەوە، بەجۆرێك ئێستا ئەم پرسە نەك هەر لەلایەن كوردەوە بەڵكو لەلایەن وڵاتانی دراوسێ و زلهێزیشەوە جێگای بایەخە و باسی لێوەدەكرێت، بەتایبەتی دوای ئەوەی كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە لە عێراق روویاندا. ۆیە هەلومەرج و دەرفەتێكی مێژوویی زێڕین هاتۆتە پێش،‌ پێویستە سوودی لێوەربگرین و نەهێڵین لە دەست بچێت، چونكە لەوانەیە جارێكیتر ئەو دەرفەتە بە ئاسانی هەڵنەكەوێتەوە، چونكە پرسی ریفراندۆم بۆ بابەتێكی هەستیاری وەك سەربەخۆیی پەیوەندی بە دەرفەتی مێژوویی و رووداوو گۆڕانكارییە سیاسییەكانەوە هەیە، بەلانیكەم بارودۆخەكە كاریگەری زۆری دەبێت و ئەگەری سەركەوتن زیاتر دەكات، نەك بابەتێك بێت لەگەڵ هەموو كات و سات و بارودۆخەكان بگونجێت و هەر كاتێك ویستمان پەنای بۆ ببەین، بۆیە لە ئێستادا بارودۆخ گونجاوەو دۆزی كورد لەسەر ئاستی دەوڵەتان چۆتە پێش، رۆڵی پێشمەرگەو قارەمانێتی لە شەری داعشدا وایكردووە لەسەر ئاستی جیهان سۆزو خۆشەویستی و پشتگیری زیاتری كورد بكرێت، بەجۆرێك لایەنە سیاسیەكانی عێراقیش گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی جیابوونەوەی هەرێم بۆتە ئەمری واقیع. بۆیە نابێت كات بە فیرۆ بدەین و پێوستە پشتیوانی هەنگاوەكانی سەرۆك بارزانی بین بۆ بەدیهێنانی مافی سەربەخۆیی كوردستان ..
ئەوانەی لە مێژوویی كۆن و ئێستاشدا ، بەردەوام كۆسپ و لەمپەر لە بەردەم مێژوو و خەبات وكوردایەتیمان دەخۆلقێن و بوونەتە حەڵقە بە گوێی دەستی داگیركەران لە ژێر پەردەی كوردایەتی و سووكایەتی بە " پێشمەرگە ، شەهیدان و ئەزموونی كوردستان و دژایەتی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن ، ئەوانە بێ‌ بەشن لە شانازیی سەربەخۆیی كوردستان . پرسی سەربەخۆیی کوردستان؛ پرسێکی نەتەوەیی و نیشتمانییە نەک پرسێکی حزبی، بۆیە پێویستە تەواوی لایەنە سیاسییەکان و پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینییەکانی کوردستان لەم پرسەدا راوێژیان پێبکرێت و گوێیان لێبگیرێت و بۆچوونەکانیان بەهەند وەربگیرێت، ئەمەش وادەکات کەوا ئەم پرسە ببێتە پرسێکی میللی و هەموو لایەک ئەم پرسە بە پرسی خۆی بزانێت و بە گەرمی کاری بۆ بکات.ئێستا بۆ گەلی کوردستان رەخساوە هەلێکی مێژوویە و پێویستە سوودی لێوەربگرین و لەدەست خۆمانی نەدەین و، نەیکەینە قوربانی بەرژەوەندییە حزبییەکان، لەم پێناوەدا پێویستە هەموو لایەکمان بەرژەوەندی خۆمان لە بەرژەوەندی گشتیدا ببینینەوە و، جلی تەنگی حزبایەتی فڕێبدەین و جلی کوردایەتی بپۆشین، ئەگەر هەموو لایەکمان سوودمان لەو هەلە مێژووییەی ئێستا وەرگرت و بەیەکەوە کارمان بۆ سەربەخۆیی کوردستان کرد، ئەوا شانازییەکی مێژووی بۆ گەلی کوردستان تۆمار دەکەین، ئەگەر ئەوەشمان نەکرد ئەوا مێژوو بەزەیی بەکەسدا نایەتەوە، بۆیە پێویستە بە رۆحییەتێکی نەتەوەیی و نیشتمانی کار بکەین و گەلی کوردستان بگەیەنین بە کەنارێکی ئارام، ئەو کەنارە ئارامەش تەنها سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستانە.