لای هەمووان ئاشكرایە كە تیرۆریستی داعش چ رێكخراوێكی ترسناكە نەك تەنیا لەسەر گەلانی كوردستان و عێراق و سووریا، بەڵكو بەمەترسیدارترین گروپی چەكداریی رێكخراو دادەنرێت لەسەر ئاستی ناوچەكەو هەموو جیهان، تەنانەت وڵاتانی ناوچەكەو جیهانیش راستەوخۆ نەیانوێرا رووبەڕووی ئەو گروپە مەترسیدارە ببنەوە، تاوەكو لەسەر دەستی پێشمەرگەو بە رابەرایەتی جەنابی بارزانی بۆ یەكەمینجار خەلافەتی بەناو ئیسلامی تێكشكا، دواتریش هاوكاری و پاڵپشتییەكانی هاوپەیمانەكان دوای ئەوەی بۆیان دەركەوت كە ئەم رێكخراوە دژی هەموو بەهایەكی مرۆیی و ئایینییە ئەوەندەی تر پاشەكشەی بەو رێكخراوە كردو ئێستا وەكو رێكخراوێكی چەكداریی كاریگەر روو لەئاوابوونە، بەڵام دوای ئەم ئاوابوونەی داعش میلیشیاكانی حەشدی شەعبی لەناوچەكەو خۆرهەڵاتی ناوین و بەتایبەتی لەناو جیهانی ئیسلامی بەمەترسیدارترین رێكخراوی چەكداری دادەنرێن، هەر ئەمەش بوو وایكرد بەپاڵپشتی ئێران و شیعەكانی عێراق فریای ئەم گروپە چەكدارە بكەون و لەناو پەرلەمانی عێراقدا بیخزێننە ناو مەنزومەی سەربازی وڵاتەكەوە، بەمەش سوپای عێراق بارگراوی دەبێت بە هێزێكی تائیفی و گروپێكی چەكداری دوور لەبەها مرۆیی و ئایینییەكانەوە. حەشدی شەعبی بەپیرۆزبایی مەرجەعی شیعەكان و پاڵپشتی توندڕەوە تائیفییەكانی شیعە دامەزراوەو لەلایەن حكومەتی عێراق و سوپاوە پڕچەك كراون، ئەمانە بەناوی (حەق و راستییە) مێشكیان شۆراوەتەوە بەئەجندەی مەزهەبی و دەرەكی قووڵبوونەوەی ململانێ خوێناوی و مێژوویی 1400 ساڵی لەمەوبەر دەگەڕێتەوە لەنێوان سوننەو شیعە. بێگومان هەژموونی دەوڵەتێكی زلهێزی ناوچەكەش كە دەیەوێت لە رێگەی تایفەگەرییەوە هیلالێكی بەرفراوان لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بێنێتەبەرهەم، ئەمەش سەدساڵە بەناوی هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامییەوە كاری لەسەر دەكات.
ئەم بۆچوونە تەنیا دەربڕی هەست و سۆزو خوێندنەوەیەكی خێرای مێژوویی رووداوو واقیعەكە نییە، بەڵكو دەرئەنجامی دەیان توێژینەوەی جۆراوجۆرە كە باس لەمەترسییەكانی هەناردەكردنی شیعەگەری و دەستتێوەردانی ئێران دەكات بەناوی هەناردەكردنی شۆڕش و پاراستنی مەزهەبی كە دەرئەنجام هیچی لەمەترسییەكانی داعش لەسەر كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەگشتی و موسڵمانان بەتایبەتی كەمتر نییە، بەتایبەتی دوای سەركەوتنەكانی بەسەر داعش و وەكو پاڵەوانێكی شیعەگەرا دەركەوتووەو پڕچەك كراوەو پاڵپشتییەكی ناوچەیی بەهێزی هەیەو عێراقیش خزایە ناو هیلالی شیعەوە.
جێگای داخە ململانێكانی حزبە كوردستانییەكان كە رەنگدانەوەی لەسەر بیری نەتەوایەتی و بەدەستهێنانی سەربەخۆیی و خەونی لەمێژینەی كورد هەبوو، لەبەغداش بەرامبەر حەشدی شەعبی نەك تەنیا بەلاوازی خۆی نمایش كرد، بگرە لەزۆر هەڵوێست و لێدواندا كەوتە ناو چوارچێوەی خیانەتی نیشتمانیشەوە، چونكە چۆن هێزێكی چەكداری كە بەكوشتنی كورد لەدوزخورماتوو بەغداو رفاندنی رۆڵەی كورد تاوانبار بێت و سەركردەكانیان گەلی كوردستانیان برسی كردبێت و گەمارۆی ئابوورییان لەسەر دانابێت، كەچی تەنازولاتیان بۆ بكرێت؟! دەبووایە هێزە كوردییەكان لەبەغداو بەعەرەبە سوننەكانیشەوە بەتوندی رووبەڕووی بەیاساكردنی گروپی چەكداری حەشدی شەعبی ببووانایەتەوە، تەنانەت رێگایەن نەدایە بەتریلیۆن دیناریان لەبودجەی گشتی وڵات بۆ تەرخان بكرێت، سەیرە گروپێكی چەكداری كە دژی نەیارەكانی لەكوردو عەرەبی سوننە بەتاوانی دژی مرۆڤایەتی تۆمەتبار بێت، كەچی بەو جۆرە لەلایەن سیاسەتمەدارەكانەوە تەنازولاتیان بۆ بكەن! لەلایەكی ترەوە كێشەی كورد پێوەندی بە ماف و خاكەوە هەیە كە لای سەركردەكانی ئەو گروپە چەكدارە هیچ حیسابێكی بۆ ناكەن و بەبەردەوام هەڕەشە دەكەن، بەدڵنیایشەوە دوای داعش حەشد وەكو پاڵەوانی براوەی جەنگ خۆی وێنادەكات و زیاتر رێگە بەخۆی دەدا دەست لەكاروباری نەیارەكانی وەربدات، گەرچی ئێستا بەدەر لەهەموو یاساو رێسایەك هیچ درێخیان نەكردووە. ئەمجارە بەبودجەی عێراق و پاڵپشتی رەهای لۆجستی وڵاتێكی زلهێزی ناوچەكە كار بۆ ستراتیژیەتی فراوانكردنی هەژموونی رەهای تایفەگەری شیعە دەكات لەسەر حیسابی تائیفی و ئایین و نەتەوەكانی تری ناوچەكە، مەترسییە گەورەكەش لەوەدایە ئەم میلیشیاتە چەكدارە هاوشێوەی داعش هەڵگری هزری پاوانخوازی و توندڕەوی و تیرۆرو فراوانخوازییە، واتە داعش و حەشد وانەیەكی جمكی هاوڕاو هاوبیرن بەدوو ئاراستەی جیاواز و دژ بەیەك، ئەویان بەناوی تیرۆرو ئەویشیان بەناوی دژی تیرۆر.
بەهۆی جەنگی دژی داعشەوە شرۆڤەكارانی سیاسیی دنیاو ناوچەكە و بەتایبەتی كورد هێشتا بەباشی توێژینەوەی ستراتیژیی وردیان لەسەر حەشد نەكردووە، بەڵام هەمووان كۆكن لەسەر ئەوەی حەشدیش بەهاوشێوەی داعش دژی بەهاكانی مافی مرۆڤ و دیموكراسی و پێكەوەژیانە، مێژوو شایەتی ئەوەیە كە لەسەردەمی سەفەویدا لەئێران بەزۆرەملێ سەدان هەزای كەس براونەتە سەر مەزهەبی شیعەو سەدانی تریش دوچای رەشەكوژی و ئاوارەیی كۆمەڵكوژی بوون، ئەو بۆچوونەشی كە تەنیا تائیفەیەكی دیاریكراو لەناو كۆمەڵگەی موسڵماندا لەسەر رێبازی حەقەو ئەوانی تر ناهەق و كافرن، لێكچوونێكی تەواوە لەگەڵ رێكخراوی داعش، بێجگە لەئاراستەو ئامانجی جیاواز. هەربۆیە ئەوەی لەپەرلەمانی عێراق روویداو گروپێكی مەزهەبی وا خرایە ناو چوارچێوەی یاساو مەنزومەی بەرگریی نیشتمانی عێراقەوە، جگە لەخزانە ناو شەڕێكی تائیفی زیاتر، هیچی تر نییە. چۆن دەبێت عێراقێك كە جەنابی بارزانی و مام جەلال و نیشتمانپەروەرەكانی كوردستان رۆڵیان لەدامەزراندنی هەبووە، ئێستا دژی بنەماكانی مافی مرۆڤ و فیدڕاڵی و پێكەوەژیان بێت، كە ئەمانە هیچی لای فكرو ستراتیژییەتی ئەو گروپە چەكدارانە جێی نابێتەوە. ئایا دەكرێت دەوڵەتێكی سەربەخۆ ببێتە جێبەجێی كاری هەژموون و بەئاكام گەیاندنی ستراتیژیەتی دەوڵەتێكی تری فراوانخواز؟
هێزە كوردییەكان لەعێراق نەك تەنیا كارەكەیان بەسەردا تێپەڕبوو، بەڵكو بەهۆی ئەو دووبەرەكییەوە كە مالیكی و سەرانی حەشدی شەعبی لەكوردستان ناویانەتەوە غافڵیش بوون، تەنیا هەوڵێك كە فریامان بكەوێت پەیامەكەی بارزانی و دووبارە رێكخستنەوەی ماڵی كوردو دەركردنی ئەو دەست و تاقم و كەسانەیە كە دژی بەها پیرۆزەكانی نەتەوەی كورد پیلان دادەنێن، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ناوچەكەش پێویستە هەوڵەكان بخرێنەگەڕ بۆ ئەوەی هێزی هاوپەیمانێتی دژی داعش كە دەیان وڵات لەخۆدەگرێت، رێگەنەدەن لەدوای داعش گروپی پاوانخوازی و دژ بەمافی مرۆڤ هەڕەشە لەدەستكەوتەكان بكات و سیناریۆی دوای روخاندنی سەدام دووبارە ببێتەوە، مومكین نییە بەبێ پاڵپشتی و هاوكاری نێودەوڵەتی بتوانرێت رێگە بەو بیری پاوانخوازییە بگیرێت كە پێشكەوتنی مرۆڤایەتی زۆر لەمێژە وەلای ناوە. كورد لەناو عێراقێكی دژ بەدیموكراتی و پێكەوەژیان و مافی مرۆڤ نەك تەنیا جێگای نابێتەوە، بەڵكو دووبارە رووبەڕووی كۆمەڵكوژییش دەبێتەوە، هەربۆیە ئەو هێزانەی كە خەمخۆری سەروەریی خاكی عێراقن، دەبێت سەر لەنوێ دانیشن و دانوستانەكانی خۆیان بەشێوازی زۆر جددی دەست پێبكەنەوەو بڕیار لەسەر ئەو عێراقە نوێیەی دوای داعش بدەن. كوردو كوردستانییەكان كە خاوەنی قەوارەیەكی نەتەوەیی و جوگرافی خۆمانین بەمانەوەمان لەعێراق، یا جیابوونەوەمان دەبێت پاڵپشت و هەماهەنگی هێزە دیموكراتخوازو مرۆڤدۆستەكانی تری عێراق بین، چونكە ناكرێت هاوبەش، یا دراوسێی دەوڵەتێكی تائیفی ئایینی توندڕەو بین لەناوچەكەدا، بەدروستبوونی كەوانەی شیعیزم لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست ناسەقامگیری لەم ناوچەیە ئاڵۆزتر دەبێت و جیهانیش رووبەڕووی جەنگێكی دیكەو زیاتر دەبێتەوە. ئەگەر وڵاتانی ناوچەكەو جیهانی عەرەبی ئیسلامی و هێزەكانی هاوپەیمانان فریای عێراق نەكەون، ئەوا جگە لەجیابوونەوەمان لەعێراق هیچ دەرفەتێكی دیكەمان لەبەر دەستدا نییە، چونكە كوردو پێكهاتەكانی تری كوردستانی چیتر بەرگەی ئەو هەموو توندوتیژی و بەریەككەوتنانە ناگرن، كە بەشێكی زۆری ئەجیندەی دەرەكی لەپشتەوەیە. باوەڕناكەم پەرلەمانتارانی كورد لەپەرلەمانی عێراق چیتر بڕوایان هەبێت بە وڵاتی پێكەوەژیان و پاراستنی مافەكانی كورد بەتایبەتی دوای پڕچەككردنی حەشدی شەعبی و تەرخانكردنی ئەو هەموو پارەو دەسەڵاتە بەناوی جیاجیاو تێپەڕاندنی هەموو ئەو بڕگەو یاسایانەی لەخزمەتی پاوانخوازی شیعەدایە.
*مامۆستای زانكۆی سلێمانی