هەموو ئاستەنگەكان كە لەبەردەم ئافرەت بوونی هەیە لە بوارە جیاجیاكان لە كایەی سیاسیشدا هەیە، لە پاڵ كۆمەڵی ئاستەنگی تر كە تایبەتە بە جیهانی سیاسیەت. ئاستەنگە گشتییەكان دیارە لەچییەوە سەرچاوەی گرتووەو چۆنایەتی و كاریگەری و دەرئەنجامی كاریگەرییەكەشی ئاشكرایە كە دەگەڕێتەوە بۆ زیهنییەتی لەمێژینەی سیستمی پیاوسالاری (باوكسالاری) كە لە رێگەی ئایین و یاساو دەستوورو رێساو عورف و عادەت، شەرعیەت بە باڵاتربوونی خۆی دەدات و هەردەم لە دژی ژن پڕوپاگەندە دەكات كە گوایە كەم عەقڵ و بێتواناو لاوازە، بۆیە شیاو نییە لە كایەی كۆمەڵایەتی، ئابووری و سیاسی رۆڵی هەبێت و تەنیا گونجاوە بۆ دایكایەتی و تێركردنی غەریزەی «نێرایەتی» پیاو.
شكاندنی ئەم تەفسیرە ئایینی و شەرعی و یاساییە، كارێكی زۆر سەختە و ژنان لە هەموو جیهان قوربانییەكی زۆریان داوە لە كایەی سیاسیدا، واتە قبوڵكردنی توانای ژن زۆر زەحمەت بووەو ژن لەم كایەیە تابۆیە، چونكە لەوەتەی مرۆڤایەتی گەیشتۆتە قوناغی دەوڵەتداری و شارستانیەت، تەنیا پیاو ئیدارەی وڵاتی كردووەو كاری سیاسی ئەنجام داوە.
تا ژنێك دەگاتە پلەو پۆستی بەرز لە دام و دەزگاكانی حكومەت و پەرلەمان، دنیایەك تەحەددییات هەیە دەبێت رووبەڕووی ببێتەوە، لەماوەی كاركردنیشی تووشی كۆمەڵێ گرفتی جددی دەبێتەوە، كە بە پێی كەلتووری جیاجیاو ئاستی پێشكەوتنی وڵاتان، جۆری گرفتەكان دەگۆڕێت، بەڵام هەمووی دەچێتەوە خانەی «توندوتیژی دژ بە ئافرەت لە سیاسەتدا «(توداس) .
بەپێی لێكۆڵینەوەو داتاكان، ژنانی سیاسی رووبەڕووی دەسدرێژی سێكسی، هەراسانكردن، رفاندن، كوشتن و هەڕەشەكردن لەخۆی و منداڵەكانی، بوختانی نامووسی، دروستكردنی فۆتۆشۆپی سێكسی لێیان، لەئەنجامدا تووشی كێشەی خێزانی و كۆمەڵایەتی و.. هتد، دەبنەوە.
لە (32) پەرلەمانتاری ئافرەت لە پەرلەمانی ئیسرائیل، (28)یان دانیان بەوەدا ناوە كە تووشی تەعداو هەراسانكردنی سێسكی بوونەتەوە، تەنانەت دووانیان لەناو خودی پەرلەمان!
لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە «توندوتیژی « ئادگارێكی جێگیر لە كەلتووریدا، هەمدیسان «توندوتیژی دژ بە ئافرەتان لە سیاسەتدا» (توداس) زۆر بەزەقی دیارە.
«شەرەف» كە خەسڵەتێكی پیرۆزە لای رۆژهەڵاتییەكان، بۆتە بەڵاو بۆتە رێگر لەبەردەم هەر جموجۆلێكی ژن لەكایەی ئابووری و سیاسیدا لەژێرناوی «شەرەف پارێزی» ئەم دوو كایەیە بۆ ژن زۆر سووك و بینراو پێناسە دەكرێت، كەچی ئەم دوو كایەیە بۆ پیاو مانایەكی زۆر گەورەو جوان دەبەخشێ! «پیاو» چەندە لەبازاڕو سیاسەت قووڵ ببێتەوەو سەركەوتوو بێت، هێندەی تر «پیاوتر»ـە، بەڵام «ژن» پێی كەم دەبێتەوەو بە سووك سەیر دەكرێت!
هەموو دیاردەو رووداوێك كە خۆی لەخۆیدا نێگەتیڤە، بۆ «پیاو» ئاساییە لەدنیای سیاسەتدا، بەڵام بۆ «ژن» كارەساتە!
ترامپ بەو هەموو باكگراوندە شرووڕەی كە هەیبوو، بە هەموو قسە ناڕێكەكانی كە لەماوەی پڕوپاگەندەی سەرۆك كۆماری كردی، كەچی زۆرینەی دەنگی بەدەست هێنا، هیلاری كلینتۆن-یش كە هەموو ژیانی لە سیاسەت سەرف كردبوو، زۆر پابەندی حزبەكەی بوو، بێبەری بوو لە هەڵەكانی هاوسەرەكەی كە لە رابردوو كردبووی و نەیهێشت یەك پەڵەی فامیلی كۆمەڵایەتی و سیاسی بێتەسەری، كەچی دۆڕاندی. دۆڕاندنی هیلاری دەچێتە خانەی «توداس» و خانەی «سیكسیزم» دۆڕاندنی ژنە بەگشتی لە كایەی سیاسیدا. لەمەڕ وڵاتەكەی خۆمانیش نمونە زۆرن. لەماوەی رابردوو چەندین پیاوی سیاسی لەسەر مەسەلەی سێكس و رابواردن و ژنی دووەم هێنان و .... فەراحەتی گەورەیان كرد، ژنیان كوشت، بەڵام تائێستا بەردەوامن بەسەركەوتوویی لە شوێنی بەرزی بڕیاردا، بەڵام ژنێك هەڵەیەك بكات، یان هەڵسوكەوتێك بكات كە بەدڵی كۆمەڵگە نەبێت، ئیتر تەواو لە كایەی سیاسی دوور دەخرێتەوە، جگە لەوەی كە بۆ ئافرەتە «پەسندەكان» هەروەها رێگرییەكی زۆر هەیە.
بەڵام لە سۆنگەی ئەوەی پیاوانی رۆشنبیر و زانا لەناو حزبەكان دەزانن كە دیموكراسی بێ هەبوونی ژن لە كایەی سیاسی مەحاڵە، مرۆڤایەتی بێ ژن لەنگە، كۆمەڵگەی مەدەنی بە ئەكتیڤەتی ئافرەت دروست دەبێت، بۆیە ئاوان پاڵپشتی لەبوونی ژن دەكەن لەم كایەیەو جۆرەها ئالیەت و ئامراز دادەنێن بۆ ئەوەی بتوانن ژنان هان بدەن كە بێنە مەیدانی سیاسی.
خەباتی مەدەنیی ئافرەت لەناو رێكخراوەكانی مەدەنی و هەروەها چالاكیی ژن لە ناو حیزبەكان و خوێندەواری ژنان هۆكارێكن بۆ ئەوەی مرۆڤایەتی بخەنە بەر پرسیارێكی جددی و وەرگرتنی وەڵام كە چۆن دەكرێت نیوەی كۆمەڵگە شەلەل بكەن و ئینجا چاوەڕوانی دیموكراسی و دادپەروەری و خۆشگوزەرانی بن؟