ڕێككەوتن یان ئاخر كارت
ڕێككەوتنەكە بەرئەنجامی دوایین هەوڵ بوو كە خۆی لە دۆزینەوەی ئابوورییەکی سەربەخۆ بۆ سلێمانی و یەکپارچە هێشتنەوەی عێراق و پەكخستنی دەوڵەتی كوردستان نمایش كرد؛ ئەم جۆرە هەوڵانە ئا لەئێستایەدا شكەستێكی پەتییە و هیچ گەڕانەوەیەكیشی نییە؛ ئەمە لە كاتێكدا جووڵاندنی ئەو گەڕە سیاسییە لەسەر بنەمای كارتی سووتاو لە دیمەنی فیلمێكی شكەستخواردوودا خرابووە ڕوو؛ بۆیە دەكرێت واقیعبینانەتر مامەڵە بكەن و خۆیان لە پشتی میدیا حەشار نەدەن و وەك سیاسییەکی شكەستخواردوو، ددان بە بەرئەنجامی هەڵبژاردنی ڕێگاكەیاندا دابنێن، چونكە ئێستا كە بەری دۆڕاو و براوە لە زەمەنی دوورینەوەی وەرزی دەستكەوت و شكەستەكاندانە، ناكرێت لەژێر زوڕنای میدیادا هەقیقەتەكان حەشار بدەن، چونكە گەر ونیش بكرێت لە بەردەم خەڵك، واقیع زەمینەی زەروورەتی مانەوەتان بە گرینگ نابینێت، بۆیە باشترین ڕێگاچارە وەك جەنگاوەرێکی بۆڕخواردوو ددان بە بوونی شكەستە سیاسییەكەدا بنێن و بەرئەنجامی كاردانەوەی شكەستەكانیش قبووڵ بكەن، كە خۆی لە ئیرادەی گەلی كوردستاندا دەبینێتەوە بۆ دەوڵەتی كوردستان.

ئێران 'دەبێت' ئا وا بكات
ئەو سەردەمە بەسەر چوو كە چیتر ئێران ڕاستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا بكات، یان ڕوونتر بڵێین دەست لە كاروباری كوردستان وەربدات؛ باشتر ئێران لەوە تێبگات، كێشەی كورد لە قۆناغی شەڕی چەكداری وەستێنرابوو، نەك نەماوە، بۆیە دەبێت ئێران لەمەودوا ددان بەوەدا بنێت ڕۆژهەڵاتی كوردستان خاكی ئەو ڕژێمە نییە و خاكی كوردانە؛ هێزە سیاسییەکانی ئەو خاكەش دەستەڵاتەکەی ئەوان ڕەت دەكەنەوە، دەبێت چارەسەری كێشەكانی خۆی لە بەرانبەر كورد لەگەڵ ڕێگا ڕاستەكە بكات، نەك بە دەستتێوەردان لە سلێمانی، ڕێگری لە قەزیەی كوردی بەشەكانی تری كوردستان بکات؛ ئێران دەبێت لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان لە كێشەی كورد تێبگات، تا بزانێت كێشەی كورد چییە لە بەشەكانی تر؛ تا ئێران لە كێشەی كوردی ناوەخۆی تێنەگات، نازانێت كێشەی كورد چییە؛ بۆیە لەمەوبەدوا ئێران وا باشترە هەڕەشە لە دیموكرات بكات لە مەیدانی شەڕدا، نەك هەڕەشە لە پێگەیەك بكات، كە دواجار بە ناچاری و بە پەلە و بە فەرمی داوای لێبوردنی لێ بكات. ئێران دەبێت ئەوە بزانێت سەردەمی کپوکڕی و بێدەنگییەکەی شارەكانی لە بەرانبەر قەزیەی كورد بەسەرچووە؛ چونكە خۆی نەك نەیتوانی لەو 22 ساڵەدا كە هێزی سیاسییەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان چەكیان بێدەنگ كرد، چارەسەری كێشەی كورد بكات، بەڵكو پەلی هاوێشت بۆ دەستتێوەردان لە كاروباری هەرێمی كوردستانیش، جا با ئێران لە هەڕەشە گەڕێت و بزانێت لەمەودوا كێشەی كوردی ناوەخۆی ئێران پەیوەندیی بە هەرێمی كوردستانەوە نییە و زەمەنی بێدەنگیی چەكیش لە هەلومەرجی بابەتی ناوچەكەش دەسەپێنێتەوە بەسەر هێزەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستاندا، كە چەك هەڵبگرنەوە بۆ تێگەیاندنی ئێران لە قەزیەی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان.


ڕاگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان
بە پێوەری خوێندنەوەی جیاوازجیاواز، شەڕی مووسڵ قۆناغی ڕاگەیاندنی ئەو دەوڵەتەیە كە زیاتر لە دوو ساڵە باری ئازاری ناوچەكەی لە ئەستۆ گرتووە؛ دەوڵەتی كوردستان پێش شەڕی مووسڵ، دەچێتە قۆناغی ڕاگەیاندنییەوە، چونكە لەو كاتەدا هەموو هێزەكان لەناو چەقی دوورینەوەی دەستكەوتی وەرزی هەڵبژاردنی سیاسەتەكانیانن، هەر پاشەكشەیەك لە هەر لایەكەوە بۆ هێرشكردنە سەر ئەو دەوڵەتە حیساباتی تریشی بەدوادا دێت؛ ئەگەری هەیە هەمان مێژووی گەردەلوولی بیابان و سەرهەڵدانی بەشەكانی كوردستانیشی لێ بكەوێتەوە، بۆیە ئەوە بووەتە حەتمی و گەڕانەوەی نییە؛ ڕوئیا ڕوونەکەی بارزانی لەسەر بنەمای دەستكەوتی نەتەوەیی، واقیعێكی سەپاندووە كە هیچ هێزێك ناتوانێت لە قۆناغی ڕاگەیاندنی ئەو دەوڵەتە بەری پێ بگرێت، بۆیە باشترین چارە كە بۆ هێزەكان خراوەتە ڕوو، ئەوەیە ددان بە شكەستدا بنێنن و ڕووەو بارزانی بچن، بۆ پشكداربوونی ئەو بەرهەمە سیاسییە كە لە دەستكەوتنی بارزانیدا وەبەر هاتووە، كە بارزانی وەك سەرۆكی وڵات دەیەوێت ئەو دەستكەوتە پشكدار بكات لەگەڵ گشت هێزە سیاسییەكان بە پارتییشەوە، گەر ئەوەش ڕوو نەدات، بارزانی بە تەنیا دەچێتە قۆناغی ڕاگەیاندنی ئەو دەوڵەتەوه‌؛ هیچ لایەنێکیش ئەو زاتەی نییە تاسە دابنێتەوە؛ باشترە هێزەكان لەو پەیامەی بارزانی تێبگەن، كە گوتی "خوێنی ئەمجارەی پێشمەرگەی كوردستان و ئازاری خەڵكی كوردستان بەبێ دەوڵەتێك بۆ كوردستان بەفیڕۆ نادرێت، لە كۆنفراسی ئاسایشی میونشندا گوتی، سنوورەكان بە خوێن داڕێژرانەوە ئیتر قسە لەسەر داهاتوو و ئەو قوربانیانە نییە؛ هەر هێزێكیش زات بکا لەمپەر بخاتە ڕێی ئەو دەوڵەتە، لە گۆڕەپانی سیاسەتی ئەو دەوڵەتەدا خۆی کاڵ کردووەتەوە.

جیاوازیی داوای لێبوردنەکەی توركیا و ئێران

جیاوازیی داوای لێبوردنەکەی ئێران و توركیا لە خاڵی بەهێز و لاوازەوە دێت، توركیا وڵاتی پرۆژەكان نییە، بەڵكو پشكداری پرۆژەی بەرەیەكی سیاسییە و لە قۆناغی خۆیدا دەجووڵێنرێت، داوای لێبوردنی توركیا لە ڕووسیا لە ئەنجامی ڕێككەوتنەكانی نێوان ئەمه‌ریكا و ڕووسیا هاتووەتە پێشەوە و كردوویەتە واقعێك لەسەر توركیا، بەڵام داوای لێبوردنی ئێران لە ئەنجامی لاوازیی ڕوئیا و ناواقیعبوونی سیاسەتی ئەو وڵاتەوه‌ دێت كە لە خاڵی لاوازیدا دەسەپێت، بۆیە باشترە لەوە تێبگەین، بەرئەنجامی هێز لە نمایشی قەبارەوە نییە، بەرئەنجامی هێز لە ئەنجامی ڕوئیای ڕوون و ستراتیژیەتی سیاسییەوە دێت؛ ئێران بەرئەنجامی هێزی لە دەستتێوەرداندا بینی، لە سووریا و یەمەن و لوبنان و عێراق بە گشتیدا، بەڵام لێكەوتەكانی واقعێكی بەرجەستە كردووە لەسەر ئێران كە نە دەتوانێت پاشەكشە بكات نە دەتوانێت بەرەو پێشەوە بڕوات؛ زەمینگیر بووە. بۆیە جیاوازیی داوای لێبوردنەکەی ئێران و توركیا لە كوردستان و ڕووسیا، لە ئەنجامی لاوازیی هێز و بە هێزییەوە دێت؛ ئاخر توركیا فڕۆكەی خستە خوارەوە و، بە داوای لێبوردنێك، هاوكێشە تێكچووەکەی نێوان خۆی و ڕووسیای گەڕاندەوە قۆناغی خۆی، بەڵام هەڕەشەی سوپای پاسداران لە هەڵەشەی سیاسییەوە هات و ئەمەش پێگە لاوازەکەی ئێرانی ئاشكرا كرد و داوای لێبوردنەكەشی لەو خاڵە لاوازەوە هاتە پێش.

پەكەكە و ڕۆژئاوای كوردستان
پەكەكە لە سەروبەندی قۆناغێكی نوێدایە، گەر هەنگاو بەرەو بەرەیەكی كوردستانی نەهاوێت و دەرگا بۆ پێشمەرگەی ڕۆژئاوای كوردستان نەكاتەوە، چارەنووسی نادیار لە سووریا دەسەپێت كە بوونی پەكەكە و پەیەدە و ناوەكانی تری بە پێویست نابیندرێت، بۆیە دەبێت پەكەكە لەوە تێبگات، پاش تەسفیاتی گرووپە چەكدارەكانی ناو سووریا و تەسفیاتی ئابووری و بەرژەوەندیی زلهێزەكان، قۆناغێكی سیاسی دێتە پێشەوە كە دیفاكتۆی سیاسی دەور دەبینێت نەك دیفاكتۆی سەربازی؛ چونكە هیچ گرووپێك لە سووریا نییە دیفاكتۆی سەربازیی نەسەپاندبێت، داهاتووی سووریا لە سەپاندنی دیفاكتۆی سەربازی نابێت، بۆیە پەكەكە دەبێت بەرەو بەره‌یەكی سیاسی هەنگاو بنێت كە بەرژەوەندیی كورد لە پێشەوە بگرێت، نەك ئایدۆلۆژییەکی وا كە ناكۆكییەکی یەكجار زۆری هەیە لەگەڵ توركیا و داهاتووی سووریادا؛ ئەگەر پەكەكە بەم شێوەیە بەردەوام بێت دووچاری دۆخێكی مەترسیدار دەبێتەوە، چونكە پەكەكە لە باشووری كوردستاندا هێشتا دەستی لە بەسەربازگەكردنی هەرێمی كوردستان و باشووری كوردستان هەڵنەگرتووە، ئێستایش لە ناوچەكانی گەرمیان و كەركووك تا خانەقین و شنگالیش خەیاڵی بەسەربازگەكردنی كوردستانی هەیە، كە پرۆژەیەكی ئێرانی بوو پاش ئاراستە گۆڕینی داعش بۆ سەر كوردستان، ئەگەر پەكەكە بەم شێوەیە بەردەوام بێت، بە تەواوی پێناسەی خۆی دەكات كە شایانی مانەوە نییە لە ناوچەكەدا هەر وەك لە باكووری كوردستان زەمینەی مانەوەی بڕاوەتەوە.

نارنجۆكەكە و ڕووداو
ڕژێمەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وا دەزانن، كێشەی سیاسی بە بێدەنگكردنی ڕۆژنامەنووس و میدیاكان دەبڕێتەوە، بۆیە ئەوەندە لەگەڵ ڕۆژنامەواناندا توندوتێژن و، لە میدیاکانی هەڵدەپێچن؛ كێشەی بەردەم كەناڵی ڕووداویش لە هەمان مەبەستەوە دێتە بوون، چونكە نارنجۆكەكە خەریكە لە ڕەنگی ڕەش ڕەنگی تر دەگرێت، بەڵام پەیامی پشت نارنجۆكەكە هاوكاتە لەگەڵ هەڕەشەنامەیەك بۆ 700 ڕۆژنامەنووسی ئێرانی لەناو ئەو وڵاتە، ئەو جۆرە هەڕەشانە لە میدیا و ڕۆژنامەنووسان، نەک هەر چالاكیی چەكداری و كێشەكان نابڕێتەوە، ئەوەندەی تر ئاڵۆزی دەكات، بۆیە باشترە پەلاماری سەر ڕۆژنامەنووسان و میدیاکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە لەناوچوونی نەیارانی سیاسی سەیر نەكرێت، چونكە ئەم سیاسەتە هەرگیز کێشەکان چارە ناکات.
كسان نیە بەچارەسەری كێشەكان،