یا دیارە کۆ نوکە ھەرێما کوردستانێ یا د ململانێیەک دژوار دا دبوریتن و ئەف چەندە ژی دێبیتە فاکتەرەک ڕێخوشکەر بو زێدەبینا ڕێژەیا تیرۆریستان د روژھەلاتا ناڤین و تایبەت عێراقێ کۆ مەترسیا ھەرە دژوار ژی دێ لسەر ھەرێما کوردستانێ بیتن بێ ی کۆ ھندەک لایەنێن سیاسی یان تاکەکەسێ کوردستانی مەترسیا ڤی فاکتەری بزانیتن یا بەرچاڤ وەربگریتن بەردەام د ئاژاوە گێڕیدانن وەک راگەھاندنا گۆران کۆ ژبەر مەرەمێن خۆ یێن تایبەت و پشتگوە ھاڤێتنا بەرژوەندیێن کوردستانێ یێن گشتی. لەوڕا مەب فەردیت کۆ ژلایەنێ سایکۆلۆژی ڤە ڤێ مەترسیێ دیاربکەین ئەوژی کۆ بڕێکا بابەتێ شویشتنا مێشکی(Brain washing) کۆ ژ بابەتێن گرنگێن جەنگێ سایکۆلۆژی نە کۆ زانستێن سایکۆلۆژیا لەشکەری و جڤاکی و ئاسایشی پویتەی پێددەن. شویشتنا مێشکی وەک پێناسە ئەم شێن بێژین کۆ شویشتنا مێشکی د بنەڕتدا بریتیە ژ ھەڕفاندنا ستراکچەرێ دیوارێ ھزرییا مێشکێ تاکی و سەر ژنوی ئاڤاکرنا وێیە لدویڤ خواستا وێ ڕێکخراوێ و لایەنی بڤی کاری ڕادبیتن بو نموونە تیرۆریستێن داعش, بو مەبەستی گۆھۆڕینا ئاراستەو بۆھا بیروباوەرێن کەسەکی و مفا وەرگرتن ژ شیانێن وی دژی لایەن یان نەتەوەیەکێ تایبەت.
قۆناغێن شویشتنا مێشکی:
وەک لسەری ھاتە پێناسەکرن مە دیت شویشتنا مێشکی ئانکو پرۆسێسا سەر ژ نوی پەروەردەکرنا کەسەکی یان گرووپەکێیە, کە کارەک ئالۆزەو ب چەند قۆناغان دا دەربازدبیتن, کە بریتینە ژ ڤان قۆناغێن خوارێ:
١: گۆشەگیر و ڤاڤێرکرنا کەسی یان گرووپێ: ئەڤ قۆناغە کە تێدا نابیتن ئەو کەس یان گرووپ یان لایەن بھیچ شێوەیەکی تێکەلی تۆرێن جڤاکیێ ڕەسەنێ خۆ ( ھەڤال و خێزان) ببیتن و ناڤەک دیتر بۆ دھێتە ھەلبژارتن.
٢: ھەمی شێوازێن گۆھۆڕینێ لسەر دھێنە جێبەجێکرن, وەکی گۆھورینا خوارن, سەقاو کاودانێن ژیانێ, برسیکرن, ئێشاندن, و ھەتاکۆ دەرمان و ڤەخوارنێن بێھوشکەر و سەرخۆشکەر. ئەڤ شێوازە ھەتا ھنگی دگەلدایە دھێتە بکارئینان تاکۆ ڤی کەسی کۆنترۆل لسەر رەفتارو بڕیارێن خۆ نەمینیتن, و ھند لاواز ببیتن کە وەکی زارۆکەکی لێبھێتن, گۆھدارو ملکەچ, و نەشێتن خۆ خۆدان بکەتن و پشتگرێدای بیتن ب کەسێن دیتر. ئەڤ ئێش و ئازارێن جەستەی و فیزیکی و سایکۆلۆژی وی بەرەڤ دۆخەکێ خرابێ سایکۆلۆژی و توشبوون ب خەمۆکی دبەتن.
٣: ھەتاکۆ ھندەک جاران ھندەک د مەژیێ ویدا دخوینن و دکەن و دبێژن کە وەکی کارەکێ خراب و تاوانەکێ یان گۆنەھەک مەزن کربیتن و ھێدی ھێدی ئەو بخۆژی دێ پێ باوەرکەتن کە ئەو تاوانبارەکە.
٤: ئەڤ چەندە دێ ھندە بەردەوام بیتن کە وی ل خۆ ھەڤال و خێزان و نەتەوە و ئەو کەسێن کە مەبەستا گرووپا تیرۆریستییە ب د گۆمان و دوو دل ببیتن و جۆرەکێ تێکچونا بالانس و ھەڤسەنگیا دەروونی لنک وی دوروست ببیتن. ئەڤە ئەوە یا ئەم دبێژینێ : خەڕفین, و ئەوژی ژبەر ئاخفتن و ھزرو کریارێن وی یێن نە ئاسایی.
٥: بەلکۆ ھندەک کەس ھندەکێ خۆ لبەر ڤان گڤاشتن و رەفتارا بگرن, بەلێ ل دوماھیێ ھەر دێ نەچاربن ملکەچی ڤێ پرۆسیسێ ببن. پشتی ھینگی دێ سەرەدەری ھەڤالینیەکا باش و خۆلێنێزیک کرن دگەلدا ھێتە جێبەجێکرن وەک بەرسڤەک بۆ ملکەچیا وی, کە بکارەک باش بۆ وی بھێتە ھەلسەنگاندن, و وی بەرەڤ گۆھۆڕینێ بەتن.
٦: پشتی ھینگی دێ گەڕا چاندنا تۆڤێ وێ ھزرێ ھێتن ئەوا ڤێ لایەنێ تیرۆریست مەبەستا وێیە. دبیتن ھزرەک ئایینی یان تیرۆریستی یان تووندوتیژی و بەلکۆ خۆکۆژی و خوپەقاندن بیتن.
٧: ل قوناغا دویڤدا پرۆسێسا فێربوونێ تەواو دبیتن ئو ئەڤ کەسە خۆ ب کەسەک دیتر دزانیتن کە خۆدانێ بیروباوەر و ھزرو بۆھایێن نوی یە و ستراکچەرێ خۆد و کەسایەتیا وی لسەر وان دھێتە ناڤکرن, و ئەڤ قۆناغا دوماھیکێ و قۆناغا ئامادەییا وی کەسییە بۆ ھەر کریارەکا ژلایەنێ ڤێ گرووپا تێروریستیڤە ژی بھێتە خواستن.
بو نموونە کۆ ب دەھان تاکەکەس نوکە د دەستێ تیرۆریستین داعش دانە کۆ بەردەامن د ڤێ پروسێسا شویشتنا مێشکی و گوھوڕینا بیروباوەرێن وان و سەر ژنوی ڤە ئەڤ چەندەژی مەترسیەک مەزن ھەیە لسەر ئاسایشا ھەرێما کوردستانێ چونکی ئەف چەندە دێبیتە فاکتەرەک ڕێخوشکەر بۆ زیدەبینا تیروریستان لەورا یا فەرە ئەف لایەنێن سیاسی یێن ھەریما کوردستانێ د ڤێ ھوشیاریێ دابن و بەرژەوەندیێن کوردستانێ لسەر ھەر بەرژەوەندیەک دیتر بزانن و ئەگەر ئەف تاکەکەسە یان لایەنێن ئاژاوەگێر بەردەوام بن لسەر ئاژاوەگێڕیێ دێ ئەف چەندە کارتیکرنێ ل گیروبونا رزگارکرنا باژیرێ میسل کەتن کۆ جھێ ھەرە سەرەکی یێ تیروریستێن داعشە لەورا پێدڤیە ڤی لایەنێ ترسناک بەرچاڤ وەربگرن و فاکتەرێ سیاسی یێ نافخویێ ھەریما کوردستانێ بھێز بکەن و داکۆ ببیتە ھاریکار د رزگارکرنا باژێرێ میسل ژ دەست تیرۆریستێن داعش و ئەف تاکەکەسێن بندەستێ ڤان تیرۆریستان بێنە رزگارکرن و بڤێ چەندێ دێ ئاسایشا ھەریما کوردستانێ ئارام بیتن و ب نەمانا ململانیێن سیاسی ل ھەریما کوردستانێ دێبیتە فاکتەرەک بھێز کۆ ڕێگریێ ل بەرزبینا ڕێژەیا تیرۆریستان بگریتن ل ناف ڕێزێن داعش.

*نزار عصمەت عەلی: مامۆستایێ ھاریکار/ زانینگەھا زاخۆ/ پشکا دەروونناسیا گشتی/ تایبەتمەندێ دەروونناسیا گشتی( کلینیکی)*
مفا ژڤی ژێدەری ھاتیە وەرگرتن: د. نەسرەدین ئیبراھیم گولی و م. نزار عصمەت عەلی: زانیگەھا زاخۆ/ پشکا دەروونناسیا گشتی/ پەرتۆکا سایکۆلوژیا لەشکەری.