مرۆڤی ئاریشه ژی نه‌بن، توشی نه‌خۆشیئن ده‌روونی دبن
م. نزار عصمت عەلی*
یا دیاره كۆ نه‌خۆشیێن ده‌روونی ژی ئه‌گه‌رێن خۆ هه‌نه وه‌كی نه‌خۆشیێن له‌شی لێ به‌هراپتر ژ ئه‌گه‌رێن نه‌خۆشیێن له‌شی دزڤرن بو لایه‌نێ ده‌روونی كۆ ئه‌گه‌ر ده‌روونی یه. دڤێرێدا مه دڤێت ئاماژه ب وێ چه‌ندێ بدین كو هنده‌ك ڤه‌گۆهێزه‌رێن ده‌ماری هه‌نه وه‌كو؛ دوپامین، سیروتونین، گابا و ادرینالین هتد.، كو به‌رپرسن ژ هه‌لچون و مه‌زاج و هزر و بیردانك و ره‌فتارێن مرۆڤی هه‌ر گاڤا ب كریاره‌كا نه‌ستی(لا ارادی) دناڤ مێشكی دا تێكچۆنه‌ك كه‌تێ یان هاوسه‌نگیا وان دناڤ مێشكی دا تێكچۆ مرۆڤ دێ توشی نه‌خۆشیه‌ك ده‌روونی بت وه‌ك شیزۆفرینیا، بزدیان، خه‌مۆكی، وسواس، ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ نه به‌س ئه‌گه‌رێن ژینگه‌هی نه كو مرۆڤی توشی نه‌خۆشیێن ده‌روونی دكه‌ن. هه‌ر وه‌سا چ جیاوازی نینه دناڤبه‌را نه‌خۆشێن ده‌روونی و له‌شی دا تنێ ڤه‌گۆهێزه‌رێن ده‌ماری و مادێ وان ژێك جیاوازه كو هه‌می ب كریارێن نه‌ستی دناڤ مێشكی و له‌شی دا كاردكن، بو نموونه هه‌ر گاڤا ب كریره‌كا نه‌ستی هاوسه‌نگیا مادێ ئه‌نسولین ناڤ خۆینێ دا تێكچۆ مرۆڤ دێ توشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ بت هه‌ر وه‌سا وه‌كی مه ئاماژه پێدای هه‌ر گاڤا هاوسه‌نگیا مادێ سیروتونین ژی تێكچۆ كو به‌رپرسه ژ زه‌وق و هزرا دێ مرۆڤ توشی وسواس یان شیزۆفرینیا بت، لێ مخابن ئه‌و كه‌سێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌بیتن زۆر ئاسایه سه‌ره‌دانا دكتۆره‌كێ تایبه‌تمه‌ند بكه‌تن لێ بۆ ئه‌و كه‌سێ نه‌خۆشیه‌ك ده‌روونی هه‌بیتن هنده‌ك ئاسته‌نگ هه‌نه ئه‌وژی باراپترا نه‌خۆشا زی نابن ده‌ف ده‌روونناسه‌كێ یان دكتۆرێ ده‌روونی كۆ نه‌خۆشی دێ ساناهی ئێته چاره‌سه‌ركرن به‌لكۆ به‌روڤاژی ڤێ چه‌ندێ ژبه‌ر هنده‌ك تێگه‌هێن نه درووست به‌رامبه‌ر نه‌خۆشیێن ده‌روونی نه‌خۆشی دبن ده‌ف هنده‌ك كه‌سێن نه تایبه‌تمه‌ند هه‌ر وه‌سا هنده‌ك ئاخفتنێن نه جوان به‌رامبه‌ر نه‌خۆشی تێنه كرن وه‌كی ( ئه‌ف كه‌سه یێ دین بی یان ما چ ژێ كێمه هه‌می بناستێت وی نه) ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ نه‌خۆشیێن ده‌روونی زی چاره‌سه‌ر نابن د جڤاكێ مه‌دا چنكی هندی نه‌خۆش بێته گیروكرن بۆ چاره‌سه‌ریا ده‌روونی ئه‌و ڤه‌گۆهێزه‌رێن ده‌ماری یان خانه‌یێن ده‌ماری نازڤرن ڤه لێ ئه‌گه‌ر زی بێته چارسه‌ركرن ژلایێ دكتۆرێ ده‌روونی و راوێشكارێ ده‌روونی ڤه دێ نه‌خۆش زڤریتن وه‌كی بارێ ده‌روونی یێ خۆ یێ ئاسایی.
*مامۆستایێ هاریكار/ زانینگەها زاخۆ/ پشكا دەروونناسی/ بسپۆرێ زانستێ دەروونناسیا گشتی/ دەرووندروستی
