دبیتن كە وەكی زانستەكێ سەربخۆ و پرۆگرامكری و گرێدای ب ڤەكۆلینێن زانستی، سایكۆلۆژیایێ ل ڤان چەند سەدەیێن دۆماهیكێ سەرێ خۆ هەلدابیتن، لێ د هەمان دەمدا، ڤێ زانستێ نەڕاستەوخۆ ڕه و ڕیشالێن د ئێكەم شارستانیەتێن سەر ڕوویێ عەردی هەین. سایكۆلۆژیایێ ژ هەمی زانستێن دیتر پترتر پەیوەندی یا بخۆدێ مرۆڤیڤە هەی، هەتاكۆ لقێن وێ یێن جۆداجۆدا ژی هەمی ژ پێخەمەت بەرژەوەندی و مفایا مرۆڤایەتیێ یێن هاتینە گۆڕێ. بەرۆڤاژی هزرێن خەلەت و نەڕاست و ڕەوشنبیریەكا لاواز و دویر ژ لۆژیك ز زانستێ لنك خەلكێ سادە، ئەڤرۆكە ژیان بێی سایكۆلۆژایێ بڕێڤە ناچیتن و دێ هزاران ئاستەنگ كەڤنە د ڕێكا مرۆڤایەتی و شارستانیەتێ. ئەڤرۆكە زانستێن جیاواز مفایێ ژ بنەما و یاسا و پرەنسیپێن سایكۆلۆژیێ وەردگریتن و د بیاڤێن جۆداجۆدایێن ژیانا وی دا بكار دئینیتن، ژپێخەمەت ئاسوودەیی و بەرژەوەندییا مرۆڤایەتیێ.
*****
ئێك ژ لایەنێن گرنگێن ژیانێ ئەڤرۆكە، ڤیان و ویستا مرۆڤییە بۆ هندێ كێمترین وۆزە و ئێنیرژیێ بمەزێخیتن تا كارەكی بكەتن. باب و كالێن مە بۆ هندێ كۆ ل گیا و دەخل دۆرینێ كێمتر بوەستن و زوویكا كارێ وان بڕێڤە بچیتن ترپانە و شالۆكێن خۆ ب هسانی دهۆسین داكۆ تیژتر لێبهێن و گەلەك ب دروینێ ڤە ماندی نەبن. بۆ هندێ كۆ ساڤاری و دانی بهێرن، دستاڕەكێ خڕ و گۆڕۆڤڕ دروست دكر دا بۆ دەستی و بادانێ خۆشتر بیتن، و بسانەهیتر بهێتە بادان و زەحمەتا مرۆڤی كێمتر بكەتن.
ڤان هزرێن ژ ڤی جۆری ئەڤرۆكە خۆ د لقەكا زانستێ سایكۆلۆژی دا دبینیتن كە ب سایكۆلۆژیایا ئەندازیاریێ دهێتە نیاسین. دەوس و شوین تپلا ڤی زانستی یا د پارچەپارچە ژ ژیانا مرۆڤێ سەدەمدا دهێتە تێبینیكرن. هەكەر پێشی چەند سەدسالان و بەلكۆ ژی چەندین دەهكێن پێشی نۆكە كەسێ بەحسێ كەرەستەیەكێ مۆبایلێ كربایە، دا سەهم سەرێ مرۆڤی گریتن و بەلكۆ ژی هندەكان لۆمەهی وی كربایە و بەلكۆ ژی هندەكا ب كافر و زەندیق هژمارتبایە، و دبیتن ب دەردێ گالیلەی تووش ببایە. بەلێ ئەم ئەڤرۆكە یێن بچاڤێ خۆ مۆبایلێ و گەلەك تشت و كەرەستەیێن دیتر دبینین، بەلكۆ ژی زانستێ سایكۆلۆژیایا ئەندازیاری یا گەهشتیە ئاستەكی نەك تەنها مۆبایل و ترۆمبێل، بەلكۆ تشتێ نافمالێ و كەڤچك و ئامان و قەنەپەیێن ڕۆینشتنێ و كێرك و چەتال و تشتێن دیتر ژی ڕۆژ لدویڤ ڕۆژێ یێن دهێنە گۆهۆڕین. و دبیتن لڤێرێ پرسیارەك د مێشكێ خواندەڤانیدا دروست ببیتن: ئەگەر چیە؟ بۆچی سال بۆ سالێ مۆدێلێ ترۆمبێل و مۆبایل و تەلەفزیۆن و .. هتد، دهێتە گۆهۆڕین؟ هەكەر پێشی چەند سالان ئێكی گۆتبایە دێ تەلەفزیۆن ژ دویرڤە ئێتە هەلكرن و ڤەمراندن و پێدڤی ناكەتن مرۆڤ هەر جارەكێ ڕابیتن و قڕقڕ تەلەفزیۆنی هەلبكەتن و كەنالێن وێ بگۆهۆڕیتن، دا لبەر مە تشتەك سەیر بیتن. بەلێ ئەڤرۆكە تەلەفزیۆن و ڕادیۆن و ترۆمبێل ب ڕیمۆتەكێ هەل دبن و ڤەدمیرێن، و بەلكۆ ژی دەرگەهێ گەڕاجا ترۆمبێلا ژی هێدی بدەستی نینە، لێ ژ دویرڤە ڤەدبیتن و دهێتە دایێخستن. ئەڤ داهینانە ژ كیڤە سەرچاڤەی دگرن؟ زانستێ سایكۆلۆژیایا ئەندازیاری ب پشتگرێدان ب ڤەكۆلینێن زانستی سال بۆ سالێ دیزاینێ كەرەستە و ئامیرێن تەكنیكی و میكانیكی دگوۆهڕیتن بۆ هندێ مرۆڤ كێمترین زەحمەت و ماندیبوونێ ببینیتن و ڤی زانستی هەمی لایەنێن ژیانا مرۆڤی یێن كرینە ئارمانج. پێلاڤ، جلوبەرگ، خانی، كۆمپیوتەر، و .. هتد، هەمی و هەمی یێن كەفتینە بەر شالاوێ ڤی زانستی ژ پێخەمەت ئاسوودەیی و خۆشگۆزەرانییا مرۆڤی، و دبیتن ل ئاییندەیێ دویر و نێزیك دا تشت و هزرێن سەیر و سەمەرتر ژی بهێنە گۆڕێ، كە چ جاران مرۆڤێ نۆكەدا ژی نەچۆبیتن. لێ ڤان هزرا، هەرچەندە كە مفایێن خۆ یێن د ژیانا مرۆڤی دا هەبووینە، ل هەمان دەمدا ئاریشەیێن جۆداجۆدایێن سایكۆلۆژی، جڤاكی، ساخلەمی و تەكنیكی ژی ئیناینە گۆڕێ، كە تەنپەروەری و تەمبەلی ژ لایەكی و قەلەوی و چەندەها ئێش و ئازارێن جەستەیی و سایكۆلۆژی پشكەكن ژ بەرهەمێ ڤان پێشكەفتن و دەستكەفتا، كە دەمێ جاران مرۆڤەكێ ساخلەم پەروەردە دكر و مرۆڤ د هەمان دەمدا كۆ یێ ساخلەمتر بی هەروەسا ژی ب خیرەتتر بی بۆ كاری و شۆلا و چۆست و چالاك و گۆرج و گۆل بی، لدەمەكی مرۆڤێ نۆكە خاڤ و سست و تەمبەل و بێ خاسیەتترە ژ جاران و بكۆتەك شۆلی دكەتن، و سەر ڤان حالا ڕا ب ژیانێ نەڕازییە و بەردەوام یێ دەڤ ب گازندەیە.
*مامۆستایێ ئەكادیمی / بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژی/زانینگەها زاخۆ