دیارە نێزیكی سەدەیەكێ ژ هەڕفتنا خیلافەت و ئیمپراتۆریەتا ئۆسمانی و نێزیكی چارێكەك سەدەی ژ نەمانا پاشایەتیا ئیرانێ ماوەیەك كێم بوویە بۆ هندێ كە ئەڤ دوو ئیمپراتۆریەتە ژ بیردانكا نەستێ ( لاشعورێ ) سەركرداتیا دەولەتێن توركیا و ئیرانێ رەش ببیتن. ژ ڤێ چەندێ یە دبینین كویراتیا هزرا ئاڤاكرنا ڤان ئیمپراتۆریەتا هێشتان یا د نەستێ دەستهەلاتدارێن ڤان دەولەتان دا مای و هەر پێنگاڤەكا خۆ چ ژ دەستێ وان بهێتن بۆ سەر ژ نوی ئاڤاكرنا وان ئیمپراتۆریەتا د كاودانێن نۆكە دا بكار دئینن.
هندی كە توركیایە یا شیای ب دوو ڕێكێن ئایینی و بازرگانی كەلتوورێ خۆ ل ئاسیایا ناڤین و وەلاتێن عەرەبی دا بەلاڤ بكەتن و ئەڤ كەلتوورە پشكەك و هێمایەكە ژ خەونا ئاڤاكرنا ئیمپراتۆریەتا تۆرانییا ئۆسمانی. ژلایەك دیتر ڤە هەر ڤی وەلاتی ل وەلاتێن مۆسلمانێن بالكان و ئاسیایا ناڤین و كۆماریێن وەك تەتەرستان و چیچنستان و ئەنگوشیا و ئەزەربایجان بڕێكا كۆنترۆلكرنا جهێن ئایینی و مزگەفتان ژ لایەكی هەڤڕكییا ئیپراتۆریەتا رۆسیایا فیدرال دكەتن و هەم ژ لایەك دیتر ڤە هەر ل وان وەلاتان و وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤین بڕێكا بازرگانی و كەلتووری و سیاسی هەڤڕكییا ئیرانێ دكەتن.
و ئیران ژی ب هەمان شێوە هندەك بڕێكا بازارێ ئابووری و هندەك ژی بڕێكا هەلئێخستنا جەنگ و ئالۆزییان ل وەلاتێن دەوروبەری خۆ چ ل ئاسیایا ناڤین و چ ل دەوروبەری دەریای قەزوین و رۆژهەلاتا ناڤین و هیلالا شیعی بزاڤێ دكەتن هەیمەنەتا خۆ وەك نوێنەرێ راستەقینەیێ ئیمپراتۆریەتا فارسی نیشان بدەتن و بسەلمینیتن. دیارە د ڤێ هەڤڕكیێ دا هەڤكێشەیا ململانێیا شێعە و سۆننەیان تەوەرێ سەرەكیێ بابەتی یە كە تورك ب رەنگەكی خۆ نیشان ددەتن و شێعە ژی هەمی ئەو سیمبۆلێن تاكێ شیعی ل ئێك نێزیكتر دكەن وەك چەكەكێ بهێزكەرێ پەیوەندی و تەباییا ڤی جەمسەری بڕێكا بۆنە و مناسباتێن جۆراوجۆر و ل دەم و كاودانێن جیاوازێن سالێ دا زیندی دكەن و ئەڤە چەكەكە كۆ هەمیشە پەیوەندیێن تاكێ شێعە مۆكمتر كرین ل بەرامبەر بەرەیێ سۆننە دا.
دیارە د ڤێ هەڤكێشەیا ئالۆز دا هندەك ئاسانكەر ( catalizor ) یێن هەبووین كە یێ ژ هەمییا گرنگتر بەردایی بوونا سنوورێن كوردستانێ بوویە كە وەك خالا پێكگەهشتنا مەزنترین دەرفەت بۆ ڤێ هەڤڕكیێ خۆش كرییە و چ گۆمان تێدا نینە كە ئەڤ چەندە گەلەك ب گرانی لسەر كوردان راوەستیایە. ئەڤە ئانكۆ هەكەر لڤێ دەڤەرێ دەولەتا كوردی هەبایە دا بیتە واشر و بەربەستەك لبەر سینگێ ڤان زێدەخوازیێن وان و ڤێ هەڤڕكییا تێر قۆربانییا وان. دەولەتا كوردی دا بیتە ئەگەرێ هندێ ئەڤ دوو وەلاتێن هەڤدژ و هەڤڕك هندەك ژ هەڤدو دویر بكەڤن و دگەل هندێ دا ژی ئاستێ ململانێیا وان لاوازتر ببیتن و بەلكۆ ژی نەمینیتن.
ڤێ بیرۆكێ سیاسەتوان و راوێژكارێ ئەنجومەنێ وەزیران و بسپۆرێ كاروبارێن سەربازی ل وەلاتێ سعۆدیایێ ( ئەنوەر ئەشقی ) ل كۆنفرانسەكا نێونەتەوەیی ل وەلاتێ ئەمریكا ئازراند كە ئاماژەی بڤێ چەندێ ددەتن كە پێدڤییە بزاڤ بۆ دامەزراندن و دروستكرنا دەولەتا كوردستانا مەزن بهێتە دان داكۆ ببیتە ئاستەنگ و بەربەستەك لبەر ململانێیا ڤان دوو وەلاتان كە بزاڤێ دكەن لسەر ( حیسابا ) خەلك و نەوتەوە وەلاتێن دڤەرێ ئیمپراتۆریەتێن خۆ سەر ژ نوی ئاڤا بكەن [ 1 ]. دیارە ئەڤ جۆرە هزرە ژبلی كۆ نیشان ددەن ئاڤاكرنا دەولەتا كوردی نیشان و هێمایەك راستەقینەیە بۆ سنوورداركرنا خواست و داخازیێن زێدەیێن ڤان دوو دەولەتان، د هەمان دەمدا راستیەكێ ناڤەشێریتن كە ئەو ژی ئەوە خەلكێ دەڤەرێ و نەخاسمە ژی ئەرەب گەلەك ب ڤێ هەڤڕكاتیێ نیگەران و تەنگاڤن و ئێك ژ قۆربانیێن ڤێ ململانێ و هەڤڕكییا جەمسەرێ شێعە و سۆننەیان، ژبلی كوردان، نەتەوەیێ ئەرەب بووینە، كە بەشەك ژ بەرهەمێن خرابێن وێ دروستبوونا چەندینَ ڕێكخراوێن تیرۆریستیێن وەكی داعش و ئەلقاعیدە بووینە كە بڕاستی ڤەڕێژا ڤێ ململانێ و هەڤڕكیێ یە و هەردەمەكێ ئەڤ ململانێیە گەهشتە نزمترین ئاستێ خۆ ئۆتۆماتیكیەن ئەڤ ڕێكخراوە دێ ژناڤ چن و مەزنترین گەرەنتی كەرێ نەهێلانا ڤێ ململانێ و هەڤڕكییا بێ بنەما یا د ئاڤاكرنا كوردستانەكێ یە كە ببیتە واشرەكێ نەگەهشتنا ڤان دوو وەلاتان ب هەڤدو. ژێدەر : [ 1 ] ئەنوەر ئەشقی ( 2015 ). كۆنفرانسەكا نێونەتەوەیی ل وەلاتێ ئەمریكا، تەلەفزیۆنا رووداو، نووچەیێن دەمژمێر ( 8-9 ) شەڤێ، ل ( 14/ 6/2015 ).
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە(1379 ) ڕێكەفتی (30/7 /2015) ل(6).