مەترسی و گەف تنێ ئاراستەی وەلات و نەتەوەیێن لاواز و بچویك نابن. هەتاكۆ ئەڤرۆكە مەزنترین و بهێزترین وەلات بەردەوام یێن د خەما ئاسایشا خۆ دا. نموونە ژی بۆ ڤێ چەندێ ئەمریكایە كە نەخاسمە پشتی سپتەمبەرا 2001 هەست ب هەبوونا مەترسیێ و گەفان لسەر خۆ دكەتن و بۆ پێشگیری ژ زیانێن وێ هەمی ڕێكارێن یاسایی و سیاسی و لەشگەری و ئابووری یێن گرتینە بەر. هەتاكۆ هەر ڤی وەلاتی ل سەردەمێ پشتی جەنگێ جیهانیێ دووهەم و سەردەمێ جەنگێ سار دگەل بلۆكێ رۆژئاڤا ب سەركرداتیا سۆڤیەتا جاران د پلانێن دۆم درێژێن خۆ دا و لسەر بنەمایێ هەبوونا گەفەیان لسەر بوونا نەتەوەییا وان پرۆژەیێن مەزن جێبەجێكرن و وەلێ هات لسەر ئاستێ ئابووری و تەكنەلۆژی و پەروەردەیی گەهشتە ئاستێن بلند و ئەڤرۆكە ئەم بەرهەمێ ڤێ هزرێ دبینین كە ئەڤ وەلاتە مەزنترین هێزا جیهانی دهێتە هژمارتن. ئەڤرۆكە ئەڤ وەلاتە یێ بوویە نموونەی هەرە دیار بۆ هندێ وەك پیڤەرەك بهێتە بكارئینان بۆ هەلسەنگاندنا خۆ و گەهشتن ب ئاستێن بلند، و ئەڤ چەندە نە سحرە و نە خەون، بەلكۆ راستیەكە و كەتوارە تنێ هندەك مەرجێن تێدا هەین.
پویتەدان ب ئاسایشا نەتەوەیی و دابینكرنا هەمە لایەنەیا وێ لسەر ئاستێ تاكی و جڤاكی و ئابووری و لەشگەری خالەكا گرنگە بۆ پێشكەفتنا هەر جڤاكەكێ چونكی دەمێ تاك هەست ب ئاسایشێ هنگی دێ هەست ب ئاسوودەییا دەروونی كەتن و دەرگەه بۆ پێشكەفتنا وی هێنە ڤەكرن و ئەڤە قۆناغێن ڤەدیتنا خۆ و كەملاندنا وێ یە، ئەوا ئابراهام ماسلو ( 1908-1970) سایكۆلۆژیستێ بناڤ و دەنگێ ئەمریكی د تیۆرییا خۆ دا بناڤێ ( self actualization ) ددەتە نیاسن و ب باوەرا وی ئێكە ژ پێدڤیاتیێن ئافراندن و نویخوازی و داهینانێ.
گرنگی دان ب سیستەمێ پەروەردە و فێركرنێ كارتێكرنەكا مەزن لسەر پێشكەفتن و سەركەفتنا هەر نەتەوەیەكی دبینیتن. هەلبەت د جهێ خۆ دایە جیاوازی بهێتەكرن د هندێ دا كە پەروەردەكرن ئەركێ سەنتەرێن وەكی خێزان و قوتابخانەیە: تێدا زارۆك فێری هندەك بنەمایێن ژیانێ و بۆها و ئاراستە و رەوش و تیتالێن تاكی و جڤاكی و كەلتووری و فەرهەنگی دبیتن، و پشتی هنگی ئەركێ پەیمانگەه و زانینگەها دهێتن كە د بسپۆریێن جیاوازدا تاكی فێری هندەك زانیاریێن پێدڤی بكەتن و وی بكەتە ئەلەمیچنتەك چالاك و هەستیار و پشكدار د ئاڤاكرنا ستراكتوورێ جڤاك و نەتەوەیێ خۆ دا، و لڤێرێ تاك ب پشتگرێدان ب ڤان زانیارییان و لسەر بنەمایێ وان بۆها و نۆرم ( norms ) و رەوش و تیتالێن ل قۆناغێن پەروەردەكرنێ دا فێر بووی دێ بیتە تاكەك بەرهەمهێنەر و ئەرینی.
خالەك دیتر یاكۆ رۆلەكێ بەرچاڤ دگێڕیتن د هلگرتنا ئاستەنگێ گەفەیێن سەر هەر نەتەوەیەكێ كار و ڕێنجبەرییا تاك تاكێ ئەندامێن وێ جڤاكێ یە كە ب هەستەكا دلسۆزانە و وەفاداری بۆ ماندیبوونا نڤشێن پێشتر و قۆربانیدانا هزران شەهید و قەهرەمانییا هزاران پێشمەرگەهێن گیانفیدا هەست ب برەپرسیارەتیێ بكەتن بەرامبەر وان و نڤشێ ئاییندە و ل بیرا وی بیتن كە وەلاتێن پێشكەفتی ژبلی كۆ هەر دوو فاكتەرێن پێشترن، بەلێ د هەمان دەمدا ئێك ژ بناسێن سەرەكی د پێشكەفتنا خۆ د رەنج و زەحمەت و كار و ماندیبوونا خۆ دزانن. دبیتن هندەك كەس ڤێ چەندێ ب زیادەرۆیی بزانن بەلێ راستیەكا تەحل و دژوارە هەكەر بهێتە گۆتن هەر تاكەكێ وەلاتێن پێشكەفتی هندی چەند كەسێن جڤاكێن مە كاری دكەتن، هەلبەت د ڤێ كێماسیێ د جڤاكێن مە دا هەر دوو خالێن پێشتر و نەخاسمە پەروەردەیی رۆلەكێ بەرچاڤ دگێڕن و لاوازییا پەروەردێ لنك مە نەشیایە تاكێ جڤاكا مە وەك كەسەك ڕێنجبەر پەروەردە بكەتن و پێبگەهینیتن، سەرباری هندێ كە سروشتێ جڤاكا مە ل قۆناغێن كەڤن دا نموونەی ڕێنجبەریێ بوویە، لێ ب بۆرینا دەمی و كارتێكرنا فاكتەرێن خۆدی و بابەتیانە، هێدی هێدی ڤان بۆهایێن جوان و ئەرینی جهێ خۆ یێ دایە بۆهایێن جەستەپەروەری و تەمبەلی و سستی و خاڤی و نەڕێنجبەریێ و ڤان سالۆخەتا پشتا جڤاكا مە یا شكاندی و هنگی دێ ڕێك لبەر پێشكەفتنا مە هێتە ڤەكرن، كۆ ئەڤان بۆهایا بهێلین و بزڤڕینە سەر بۆهایێن ڕێنجبەریێ.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1367 ) ڕێكەفتی (8/7 /2015) ل(6).