گەلەك جاران مە گۆه ل هندێ دبیت كە دەمێ دیاردە و روویدانێن سیاسی ل جهەكێ وەكی دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین دروست دبن گۆنەها وان دئێخنە د ستۆیێ دەزگەهێن سیخۆریێن فلان و فلان وەلاتی. بۆ نموونە رۆشنبیرێن عەرەبی و غەیری وان ژی هەمیشە ڤان ئاریشێن دەڤەرێ دئێخنە ستۆیێ دەزگەهێن سیخۆریێن ئەمریكی و هندەك وان بۆ تیۆرییا پێكدادانا شارستانیەتا یا سامۆئێل هانتیگتۆنێ ئەمریكی دزانن[ 1 : 289 ]، و ب باوەرا ڤان رۆشنبیرا هەمی ئەڤ بزاڤە جێبەجێكرنا تیۆرییا ڤی مامۆستایێ زانستێن سیاسییە. بەلێ هەكەر مرۆڤ هندەكێ هویرتر تەماشەی بابەتی بكەت و بدیتنەكا سایكۆلۆژیكانە ڤان دیاردەیا لێك بدەت دێ بینیت كۆ ئەڤ جۆرە هزرە پشكەكە ژ هزر و كارێ ژ خۆ دانەپاشا سالۆخەت و تایبەتمەندییەكا خراب و پیس یاكۆ د تیۆرییا سایكۆلۆژیایا شرۆڤەكارییا فرۆیدییاندا ناڤێ وێ لكاندن ( projection )، ئانكۆ لكاندنا وان سالۆخەتانە ب كەس یان كەسان و لایەنێن دیتر [ 2 : 214 ]، و ئەڤە ژی جۆرەك میكانیزمێن بەرگریكرن یان فرت و فێلێن سایكۆلۆژینە كە مرۆڤێن لاواز بۆ ڤەشارتنا كەتوارێ خۆ یان رەڤین ژ مەترسیێن وێ بكاردئینن. ڤان رۆشنبیرا هندی تەكەزا خۆ كریە سەر ڤان جۆرە هزرا، بەرێ خۆ دابایە خەلكێ خۆ و ئەڤ وزە ( ئێنێرژی ) و پۆتانسیێلە ( potential ) لناڤ خەلك و جەماوەرێ خۆ خەرج كربایە، چ گۆمان تێدا نینە كار نەدگەهشتە هندێ ژ چەندەها وەلاتێن عەرەبی و ئیسلامی هزاران گەنج ڕابن و بێن ل وەلاتێن وەكی سوریا و عێراق و یەمەن و كوردستانێ و .. هتد، و ڕێكخراوێن تیرۆریستی و دڕندەیێن وەكی داعش و بۆكۆحەرام و ئەلشەباب لێ دروست ببیتن كە بەرهەمێ كارێ وان تشتەك نینە ژ مالوێرانی و زۆرداری و ستەم و جینۆسایدكرنا زارۆك و ئافرەت و خەلكێ سیڤیل.
هەكەر مەبەستا ڤان رۆشنبیرا ئەوە ڤێ چەندێ بێژن كە ئەمریكا و سیاسەتا وێ ب درەوا سیاسەتا دابەشبوونا دەڤەرێ و رۆژهەلاتا ناڤین جێبەجێ دكەن، یاكۆ مێنتالیتەیا دۆگماتی و دیكتاتۆریانەیا دەستهەلاتدار و خەلكێ وێ ئەگەرێ سەرەكیێ سەرهلدانا ڤێ چەندێ و گەلەك ژ ئاریشەیێن وێ یە، بەلێ پێدڤیە بهێتە گۆتن كا ئەڤ رۆشنبیر و دەستهەلاتە چ زیان ڤێدكەڤیتن هەكەر چەند پارچەیەك ژ ( وەتەن عەرەبی ) ژێڤە بیت، و ئەڤ پارچەیە، كۆ دبنەرەتدا نەعەرەبن و نەهیچ پەیوەندییەكا جڤاكی، نەتەوەیی، دیرۆكی بڤێ چەندێ ڤە نینە و ئەڤە ژ لایەكی و ژلایەك دیترڤە كاودانێن تەحل و دژوارێن ژیانا چەندەها سال و سەدەیا دگەل ڤی ( وەتەن عەرەبی ) هند كارتێكرنا خراب یا لسەر پێكهاتەیا سایكۆلۆژی و ستراكتوورێ كەساتی و جڤاكییا تاكێن وێ كری، كە جۆدابوون ژ ڤێ پارچەیا مەزنا نەكوردی ببیتە هیڤی و ئۆمێدا هەرە مەزنا هەر تاكەكێ كوردستانێ. هەكەر پرۆژە و كریارێن ئەمریكییان بچاڤێن سەركردە و رەۆشنبیرێن عەرەب و فارس و توركان دیكتاتۆریەتە پا پرۆژە و عیناد و چڕاتییا هزری و رەفتاری و سەركردایەتی و تاكییا تاكێ ڤان نەتەوەیا چ ناڤەك هەیە؟ ئایا ئەڤە نە دیكتاتۆریەتە دەمێ گەل و نەتەوەیەكێ نەڤێتن دگەل وان دا بژیتن ئەوان دڤێتن ب نەچاری و زۆری وی بهێلنە دگەل خۆ دا، ژپێخەمەت پاراستنا ئێكپارچەییا عێراقەكا هەڕفتی و ( وەتەن عەرەبی ) هەمی نەعەرەب و ئیمپراتۆریەتێن وان؟ ئایا پا دیكتاتۆریەت چەوانە و چ رەنگ و رووی هەنە؟ ئایا ڤێ دیكتاتۆریەتێ ژ دیكتاتۆریەتا خەلك و نەتەوەیێن دیتر خرابتر نەكریە و ناكەت؟
بڤێ چەندێ مە ڤیا بێژین بلا رەوشنبیرێن عەرەب و غەیری وان هند پینجەیا نەدەیننە بەر عەجەلۆكا ڕێرەوەیا دیرۆك و سیاسەتێ و هێجەتا پێش خەلكێ ڤە نەگرن و ب دیكتاتۆریەتا خەلكێ و ئەمریكیا نەئاخڤن، بلا هندەك ویژدانی تر بن و ئاڤڕییەكێ ل دیكتاتۆریەتێن خۆ بدەن كا هندە سال و زەمانە چ بسەرێ كورد و كوردستانیان ئینایە؟ بلا وێ چەندێ ژی ببینن.
ژێـــدەر: [ 1] سعید،سعاد جبر ( 2008 ). القیم العالمیە و اپرها فی السلوك الانسانی، گ1، عالم الكتب الحدیپ وجدارالكتاب العالمی،عمان،315 ص. [ 2 ] صالح، قاسم حسین ( 2011 ). الشخصیە العراقیە المڤهر و الجوهر – تحلیلات سیكوسوسیولوجیە، گ. 2، ڤفاف، بغداد، ( 241 )ص.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1134 ) ڕێكەفتی ( 2 /6 /2015) ل( 6).